اختیار
اختیار در چند معنا به کار رفته است:۱. مقابل جبر، ۲. در برابر اکراه، ۳. مقابل ضرورت و اضطرار، ۴. برگزیدن یکی یا بیشتر، از چند چیز. از اختیار به معنای چهارم در باب نکاح سخن رفته است.
اگر روزه دار مرد در شرایط محیطی خاصی قرار گیرد که بی اختیار منی از او جاری شود، حکم روزه آن شخص چگونه است؟
اگر به اختیار خود در شرایط محیطی خاص قرار بگیرد، روزه‌اش باطل می‌شود، ولی اگر به غیر اختیار در شرایط خاص قرار گرفته و بدون اختیار منی خارج شده، روزه‌اش باطل نمی‌شود.
اگر به اختیار خود در شرایط محیطی خاص قرار بگیرد، روزه‌اش باطل می‌شود، ولی اگر به غیر اختیار در شرایط خاص قرار گرفته و بدون اختیار منی خارج شده، روزه‌اش باطل نمی‌شود.
عنوان سوال:
اگر روزه دار مرد در شرایط محیطی خاصی قرار گیرد که بی اختیار منی از او جاری شود، حکم روزه آن شخص چگونه است؟
پاسخ:
اگر به اختیار خود در شرایط محیطی خاص قرار بگیرد، روزه‌اش باطل می‌شود، ولی اگر به غیر اختیار در شرایط خاص قرار گرفته و بدون اختیار منی خارج شده، روزه‌اش باطل نمی‌شود.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا خروج منی از مرد روزه دار بدون دخول (تنها به موجب ملاعبه) موجب بطلان روزه می‌شود؟
- وام گیرندهای از بانک با شخصی قرارداد می بندد که: 1- وام دریافتی کلاً در اختیار شخص (ب) قرار داده می‌شود 2- شخص (ب) متعهد به پرداخت کلیة اقساط وام دریافتی میگردد. 3- پس از پرداخت اقساط وام توسط شخص (ب)، نامبرده معادل مبلغ وام را به شخص (الف) وام گیرنده پرداخت نماید. این اقدام توسط شخص (الف) و (ب) واجد چه حکم شرعی است؟
- مسئولین حج در عرفات و منی، منطقهای را بین حجّاج تقسیم میکنند و هر گروهی دارای جای مخصوصی می‌شود. آیا اختصاص مکان خاصّی به یک گروه، برای آنها حقّی ایجاد میکند؟ و آیا قرار گرفتن در مکان مخصوص دیگران، برای وقوف مضر است یا خیر؟
- رطوبتی که از شخص در اثر صحبت تلفنی با زن نامحرم (یا خواندن پیامک های او) خارج می‌شود، اگر فقط با لذت همراه بوده (یا در اثر هیجان )، و دو نشانة دیگر منی را نداشته باشد، آیا میتواند مانند رطوبت خارج شده هنگام ملاعبه با همسر در حکم مذی باشد؟ آیا انجام این کار و خروج این رطوبت (که مایعی بی رنگ و لزج است) در حین روزهداری ، روزه را باطل می کند؟
- رطوبتی که از شخص در اثر صحبت تلفنی با زن نامحرم (یا خواندن پیامک های او) خارج می‌شود، اگر فقط با لذت همراه بوده (یا در اثر هیجان )، و دو نشانة دیگر منی را نداشته باشد، آیا میتواند مانند رطوبت خارج شده هنگام ملاعبه با همسر در حکم مذی باشد؟ آیا انجام این کار و خروج این رطوبت (که مایعی بی رنگ و لزج است) در حین روزهداری ، روزه را باطل می کند؟
- رطوبتی که از شخص در اثر صحبت تلفنی با زن نامحرم (یا خواندن پیامک های او) خارج می‌شود، اگر فقط با لذت همراه بوده (یا در اثر هیجان )، و دو نشانة دیگر منی را نداشته باشد، آیا میتواند مانند رطوبت خارج شده هنگام ملاعبه با همسر در حکم مذی باشد؟ آیا انجام این کار و خروج این رطوبت (که مایعی بی رنگ و لزج است) در حین روزهداری ، روزه را باطل می کند؟
- شخص (الف) منزلش را به شخص (ب) به مبلغ 150 میلیون تومان میفروشد و شرط تحویل منزل را پرداخت کل ثمن قرار میدهد . شخص (ب) صرفاً 50 میلیون تومان میپردازد و شخص (الف) نیز منزل را تحویل نمیدهد و خود در آن ساکن است. بعد از دو سال شخص (ب) بدون پرداخت مابقی ثمن تقاضای اجرتالمثل ایام سکونت شخص (الف) را مینماید. در این شرایط 1– شخص (ب) حق مطالبه اجرتالمثل را دارد یا خیر؟ 2– شخص (الف) میتواند درخواست کند که الباقی ثمن پرداخت نشده را در تعیین میزان اجرتالمثل محاسبه نمایند؟ مثلاً در عرف بازار اگر منزلی دارای اجرتالمثل 1 میلیون تومان در ماه باشد؛ اگر مستأجر ابتداءً به مالک 20 میلیون تومان رهن یا قرضالحسنه دهد عرف بازار مبلغ اجرتالمثل را در همان منزل 400 هزار تومان معین میکند.
- آیا قرارداد استصناع تحت یکی از عقود باب معاملات مثل بیع و اجاره قرار میگیرد یا عقدی است مستقل؟ در صورتی که این قرارداد تحت یکی از عقود باشد، تحت کدام عقد است و آیا تمام شروط عقد مورد نظر از نظر آثار و خیارات در استصناع هم جاری است؟ در صورتی که عقد مستقل باشد آیا لازم است یا جایز و چه آثار و خیاراتی بر آن مترتب است؟ شرایط صحت قرارداد استصناع چیست؟
- آیا قرارداد استصناع تحت یکی از عقود باب معاملات مثل بیع و اجاره قرار میگیرد یا عقدی است مستقل؟ در صورتی که این قرارداد تحت یکی از عقود باشد، تحت کدام عقد است و آیا تمام شروط عقد مورد نظر از نظر آثار و خیارات در استصناع هم جاری است؟ در صورتی که عقد مستقل باشد آیا لازم است یا جایز و چه آثار و خیاراتی بر آن مترتب است؟ شرایط صحت قرارداد استصناع چیست؟
- قطعه زمینی توسط دوازده نفر خریداری می‌شود و سپس تعاونی تشکیل و قطعه زمین جهت احداث آپارتمان در اختیار تعاونی قرار میگیرد. پس از چند سال هیأت مدیره جدید بدون کسب اجازه و رضایت در موقع ساخت سهم یکی از افراد خریداری کننده زمین را به غیر میفروشد. البته هیأت مدیره بعنوان وکیل و نماینده اعضاء، دادن دو بار اخطار قانونی و طرح و تصویب در مجمع عمومی (که بر طبق ماده 17 اساسنامه از شرایط کنار گذاشتن عضو ناهماهنگ و مخالف است) را رعایت نکرده است. آیا چنین عملی را می‌شود فروش مال غیر از روی اجبار تلقّی کرد؟ آیا چنین عمل یعنی فروش مال غیر از روی اجبار، شرعاً مباح است یا حرام؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [سایر] چرا اسلام حق طلاق را در اختیار مرد قرار داده است؟
- [سایر] چرا اسلام حق طلاق را در اختیار مرد قرار داده است؟
- [آیت الله سبحانی] آیا بر مرد واجب است نفقه زن را به صورت مواد اولیه در اختیار وی قرار دهد؟
- [آیت الله بهجت] آیا تعیین سال خمسی به اختیار خود شخص است یا باید ابتدای شروع به کسب را ابتدای سال خود قرار دهد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آیا تعیین سال خمسی به اختیار خود شخص است یا باید ابتدای شروع به کسب را ابتدای سال خود قرار دهد؟
- [سایر] اگر در ماه رمضان با گفت و گوی تلفنی یا حضوری از مرد منی خارج شود، آیا روزه اش باطل می شود؟
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر در قرار داد بیع، شرط شود که مثلا خریدار حق فروش کالا را به شخص خاصی ندارد یا فقط خودش از آن استفاده کند، آیا این شرط باید رعایت شود؟
- [آیت الله سبحانی] شخص (الف) علم دارد که اگر در مکان خاصی قرار گیرد، توفانی در حال وزیدن است که او را به پایین پرت کرده و موجب قتل شخصی می گردد. اتفاقاً همینطور شد. جنایت از چه نوعی است؟
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر در قرار داد بیع، شرط شود که مثلا خریدار حق فروش کالا را به شخص خاصی ندارد یا فقط خودش از آن استفاده کند، آیا این شرط باید رعایت شود؟
- [سایر] اگر در ماه رمضان در اثر ملاعبت زن و شوهر به طور غیر عمدی منی از مرد خارج شود و آنرا حمل بر ابطال روزه نمایند و روزه را با صرف نمودن غذا باز کنند، حکم چیست؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- چنانچه بر طبق عرف و عادات یک محل، شرایط خاصّی برای طرفین عقد وجود داشته باشد به نحوی که عرفا عقد را با توجه و مبنی بر آن جاری سازند مثل باکره بودن برای دختر اگر بعد از عقد بفهمند که آن شرایط موجود نبوده است، طرف مقابل میتواند عقد را فسخ نماید، هرچند به هنگام عقد با لفظ، تصریح به آن شرط نشده باشد.
- در ذِبح کننده (اختیار) شرط نیست، پس اگر کسی از روی اکراه ولی با مراعات شرایط شرعی حیوان را ذبح کند، حلال و پاک است؛ همچنین لازم نیست بردن نام خدا از نظر ذبح کننده واجب باشد، پس اگر کسی معتقد به وجوب آن نباشد اما هنگام ذبح به قصد ذبح نام خدا را بر زبان جاری کند، کافی است.
- اقرار به نسب، مانند اقرار به فرزند بودن برای کسی، با چند شرط پذیرفته می‌شود: اوّل: احتمال داده شود که اقرار کننده راست میگوید و تحقّق نسب، عادتا ممکن باشد.دوم: تحقّق نسب شرعا صحیح باشد.سوم: شخص دیگری مدّعی آن نباشد. چهارم:نسبت به کودکی باشد که در اختیار اوست و در صورت تحقّق این شرایط، نیازی به تصدیق کودک نیست و انکار او نیز پس از بلوغ مسموع نخواهد بود، ولی ادّعای فرزندی شخص بالغ در صورتی پذیرفته می‌شود که او هم تصدیق نماید.
- هرگاه مرد در حال روزه ماه رمضان یا در حالی که همسرش حائض یا نُفَساء است با او آمیزش نماید، معصیت کرده، ولی بچّهای که از آنان به دنیا میآید حلالزاده است و از آنان ارث میبرد. همچنین اگر همسر او مستحاضه متوسّطه یا کثیره باشد که بنابر احتیاط واجب پیش از غسل کردن زن، آمیزش با او جایز نیست همین حکم جاری می‌شود.
- بر هر مکلفی واجب است تکالیف شریعت اسلام را آن چنانکه متوجه او میباشد انجام دهد. شرایط تکلیف چند چیز است: الف (بلوغ)؛ نشانه بالغ شدن دختر یا پسر یکی از سه چیز است: اوّل:روییدن موی زبر و درشت زیر شکم و بالای عورت. دوم: بیرون آمدن منی در خواب یا بیداری. سوم:برای پسر تمام شدن پانزده سال قمری هر چند وقتی سیزده سال او تمام شد، خوب است بنابر احتیاط مستحب واجبات را بجا آورد و از کارهای حرام اجتناب کند و زنهای نامحرم نیز خودشان را از او بپوشانند و برای دختر تمام شدن نه سال قمری، و اگر سن دختر معلوم نباشد و آبستن شود یا خونی ببیند که صفات حیض را داشته باشد، حکم می‌شود که قبلاً بالغ شده است. ب (عقل)؛ پس دیوانه تکلیفی ندارد. ج (توانایی انجام تکلیف و اختیار)؛ پس شخصی که به طور کلّی از انجام وظایف خود عاجز است، تکلیفی ندارد.
- (وصیّت) آن است که انسان سفارش کند که بعد از مرگ او برای او کارهایی را انجام دهند یا بگوید بعد از مرگ او چیزی از مال او ملک کسی باشد یا برای اولاد خود و کسانی که اختیار آنان با اوست، قیّم و سرپرست معیّن کند و کسی را که به او وصیّت میکنند، (وصیّ) می‌گویند. بنابر این وصیّت بر دو قسم است: اوّل: (وصیّت عهدی) که عبارت از این است که انسان یک یا چند نفر را بعد مرگ خود مأمور انجام اموری کند، مانند این که شخصی را ولیّ بر ثلث اموال یا ولی بر اولاد صغیر خود قرار دهد. این شخص را اصطلاحا (وصی) می‌گویند. دوم: (وصیّت تملیکی) که عبارت از این است که انسان عین یا منفعتی از مال خود را برای پس از مرگش به رایگان به دیگری تملیک کند. از پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآلهوسلم نقل شده است: (بر هر مسلمانی است که وصیّت کند) و نیز فرمودند: (هر کس هنگام مرگ خوب وصیّت نکند در عقل و مروّت ناقص است)(1).
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله نوری همدانی] اگر بی اختیار منی از او بیرون آید ، روزه اش باطل نیست ، ولی اگر کاری کند که بر حسب عادت او بی اختیار منی بیرون آید ، روزه اش باطل می شود .
- [امام خمینی] اگر بی اختیار منی از او بیرون آید، روزه اش باطل نیست. ولی اگر کاری کند که بی اختیار منی از او بیرون آید، روزه اش باطل می شود.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر روزه دار استمناء کند یعنی با خود کاری کند که منی از او بیرون آید روزه اش باطل می شود، ولی اگر بی اختیار از او منی بیرون آید روزه اش باطل نیست، ولی اگر کاری کند که بی اختیار منی از او بیرون آید روزه اش باطل می شود.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر بی اختیار منی از انسان بیرون اید روزه اش باطل نیست
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر بی اختیار منی از انسان بیرون آید؛ روزه اش باطل نیست.
- [آیت الله سیستانی] در سپردهگذاری در مواردی که گذشت میان سپرده ثابت که مدتدار است و بانک ملزم نیست آن را دائماً در اختیار سپردهگذار قرار دهد و حساب جاری که بانک ملزم است آن را در اختیار سپردهگذار قرار دهد تفاوتی نیست.
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر روزه دار با خود کاری کند که منی از او بیرون آید روزه اش باطل می شود، اما اگر بی اختیار در حال خواب یا بیداری بیرون آید، روزه باطل نمی شود.
- [آیت الله مظاهری] جماع (نزدیکی با زن یا مرد یا حیوان) روزه را باطل میکند گرچه فقط به مقدار ختنهگاه داخل شود و منی هم بیرون نیاید.
- [آیت الله مکارم شیرازی] شخص روزه داری که محتلم شده می تواند بول و استبراء از بول کند هر چند می داند به واسطه آن باقیمانده منی از مجرا بیرون می آید، حتی اگر غسل کرده باشد این کار برای روزه اش ضرری ندارد هر چند با خارج شدن باقیمانده منی از مجرا باید مجدداً غسل کند.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر روزه دار در ماه رمضان ، با زن خود که روزه دار است جماع کند چنانچه به طوری زن را مجبور کرده باشد که از خود اختیاری نداشته باشد و در بین جماع زن راضی شود ، باید مرد دو کفاره بدهد و اگر با اراده و اختیار عمل را انجام دهد اگر چه مجبورش کرده باشد مرد باید کفارة خودش و زن را بدهد .