رانندگی
کسی که شغلش راندن وسائل نقلیه است و از آن طریق امرار معاش می کندرا رانننده می گویند.
راننده‌ای که در مادون از مسافت رانندگی می‌کند چنانچه اتفاقاً دو سه ماه در حد مسافت تردد نماید تکلیف نماز و روزه‌اش در مقصد و بین راه چیست؟
در آن دو سه ماه وظیفه‌اش اتمام صلاة و روزه است.
در آن دو سه ماه وظیفه‌اش اتمام صلاة و روزه است.
عنوان سوال:
راننده‌ای که در مادون از مسافت رانندگی می‌کند چنانچه اتفاقاً دو سه ماه در حد مسافت تردد نماید تکلیف نماز و روزه‌اش در مقصد و بین راه چیست؟
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- افرادی از مقلدین حضرتعالی سؤال مینمایند که ما شغلمان رانندگی در شهر است اما گاهی بر حسب اتفاق به خارج شهر به عنوان رانندگی میرویم به قدر مسافت شرعی اگر هر روز یا دو روز یک مرتبه به خارج شهر به قدر مسافت برویم و برگردیم تکلیف ما در سفر خارج راجع به نماز و روزه چیست؟
- مسافری که قصد اقامت در بلدی ده روز یا بیشتر دارد، آیا اگر از اولین روز، قصد خروج به ما فوق حد ترخص و مادون حد مسافت را، در هر روزه از ایام عشره، به مقدار دو الی سه ساعت یا کمتر را داشته باشد مخلّ به نیّت اقامت او یا خیر؟ زیرا عبارت منهاج و توضیح نسبت به قصد خروج هر روز مجمل است. ضمناً در فرض فوق اگر هر ورز قصد دو بار خروج از محل اقامه را به مادون مسافت داشته باشد مضر است یا خیر؟ آیا در فرض فوق اگر از اول قصد خروج هر روز را پیشآمد، مضر قصد اقامه هست یا خیر؟
- شاگردان مدارس دولتی بعضی آنها قریب نه ماه از سال را از وطن خود خارج از مسافت شرعیه به مدرسه میروند و عصر برمیگردند به وطن خود، تکلیف نماز و روزه آنها چیست؟
- بقال یا عطار یا بزاز و مانند آنها در محلی دکان دارد و کسب می‌کند لکن برای تهیه جنس چند روز یک مرتبه به خارج از مسافت میرود و برمیگردد، آیا نماز و روزه این افراد در ذهاب و ایاب و مقصد چگونه است؟
- زیدی مثلاً قصد دارد در مدت یک ماه یا کمتر (تا 15 روز) برای اقامه مجالس دینی و موعظه در نقاط مختلفه که فاصله آن مکانها به قدر مسافت شرعیه می‌باشد منبر برود، آیا نماز و روزه‌اش قصر است یا تمام؟
- بعضی از طلاب که از رشت و گیلان و . . . میآیند مشهد برای درس خواندن نه دائمی، در ضمن هفتهای یک شب برای تبلیغ از حد مسافت از مشهد دور میشوند، حکم نماز و روزه اینها چیست؟
- اگر مردی کار می‌کند در شهر خودش و لکن گاهی اوقات سفر برای او عارض می‌شود برای خاطر کارش و سفرش مافوق مسافت است و این شخص هر دو ماه یک نوبت مسافرت می‌کند به مدت یک یا دو روز آیا نمازش تمام است یا قصر؟
- کسانی برای کار به شاهرود طی مسافت کرده و آمدهاند و بنا دارند سه یا چهار ماه مانده و سپس به وطن خود برگردند این اشخاص در صورتی که هفتهای یک بار برای دیدار عائله خود به وطنشان برمیگردند، وظیفهشان در مدت بقاء در شاهرود چیست؟
- چه میفرمائید در این مسئله که بنده دو سال برای تحصیل باید در شهری غیر از وطن خود بمانم غیر سه ماه تعطیلی تابستان، تکلیف ما از نظر نماز و روزه چه می‌شود، آیا کمتر از ده روز ماندیم باید شکسته بخوانیم؟
- کسانی که در کارگاهها و یا کارخانجات و مانند آنها کار میکنند که مثلاً هشت روز کار میکنند و چهار روز استراحت دارند در صورتی که فاصله بین وطن آنها با محل کار بیش از مسافت باشد تکلیف نماز و روزه آنها در محل کار و بین راه چیست؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سیستانی] من سه روز در هفته از مسافت شرعی می گذرم تکلیف نماز و روزه من چیست؟
- [آیت الله بهجت] فردی که شغلش رانندگی داخل یک شهر و اطراف آن به حدّ مسافت شرعی است و از آن شهر به شهر دیگری برای رانندگی در اطراف شهر دوّمی به حدّ مسافت می رود، آیا در سفر از شهر اوّل به شهر دوم نمازش تمام است؟
- [امام خمینی] چوپانی که درسال نه ماه همراه گوسفندان میرود بدون آنکه در جایی ده روز بماند و سه ماه زمستان را در وطن خود بسر میبرد تکلیف نماز و روزه‌اش چیست؟
- [آیت الله بروجردی] شخص مسافر قصد می‌کند یک ماه در محلّی بماند، در بین اتّفاقاً برای امری از آن مکان به کمتر از یک فرسخ خارج می‌شود، همان روز یا شب آن روز بر میگردد، تکلیف او در باب نماز و روزه‌اش چیست؟
- [آیت الله مظاهری] کسی که شغل او رانندگی داخل شهر است، اگر اتفاقاً به رانندگی خارج شهر اعزام شد، حکم نماز و روزه‌اش چیست؟
- [آیت الله سیستانی] من سه روز در هفته از حد ترخص می گذرم تکلیف نماز و روزه من چیست؟
- [آیت الله بهجت] شخصی که در ایّام هفته در حدّ مسافت شرعی از وطن دور است؛ ولی هر جمعه به وطن برمی گردد و این عمل را تا یک ماه یا دو ماه یا سه ماه ادامه می دهد، حکم نماز و روزه اش چیست؟
- [آیت الله بروجردی] شخصی در محلّی قصد ماندن ده روز یا زیادتر می‌کند و در حین قصد اقامه، قصد خارج شدن از محل اقامه ندارد، بعد از تحقّق اقامه و خواندن نماز تمام، دعوت می‌شود به کمتر از مسافت شرعیّه برای منبر، هر روز میرود و عصر بر میگردد به محل اقامه خود، آیا این خروج به مادون مسافت ضرر به اقامه او دارد یا نه و در نماز و روزه چه نحو عمل کند؟
- [آیت الله بهجت] افراد ییلاق نشین، در سابق مسافت بین ده ییلاق را با اسب و شتر می آمدند و در بین راه چندین روز بلکه گاهی یک ماه در یک جا می ماندند و در نتیجه، روزه شان را می گرفتند؛ ولی اکنون همین مسافت را در مدت خیلی کم با ماشین طی نموده و چندین ساعته به مقصد خود می رسند. آیا تکلیف آنان در بین راه، تمام است یا شکسته؟
- [آیت الله بهجت] شخصی در طول سال حدود سه ماه تابستان را در مسافت شرعی مسافرکشی می کند، حکم نمازش چیست؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- راننده و دورهگردی که در دو سه فرسخی شهر رفت و آمد می‌کند، چنانچه اتفاقاً سفر هشت فرسخی برود، باید نماز را شکسته بخواند.
- اگر با اجیر شرط کنند که عمل را به طور مخصوصی انجام دهد، باید همان طور بهجا آورد و اگر با او شرط نکنند، باید در آن عمل به تکلیف خود رفتار نماید، و احتیاط مستحب آن است که از وظیفة خودش و میت هر کدام که به احتیاط نزدیکتر است به آن عمل کند، مثلًا اگر وظیفه میت گفتن سه مرتبه تسبیحات اربعه بوده و تکلیف او یک مرتبه است، سه مرتبه بگوید. توضیح المسائل 203 اجیر گرفتن برای نماز ..... ص : 202
- از وقتی که خورشید یا ماه شروع به گرفتن می‌کند، انسان باید نماز آیات را بخواند بهتر این است که به قدری تأخیر نیندازد که شروع به باز شدن کند.
- اگر بعد از خواندن نماز احتیاط بفهمد کسری نمازش بیشتر از نماز احتیاط بوده، مثلًا در شک بین سه و چهار یک رکعت نماز احتیاط بخواند، بعد بفهمد نماز را دو رکعت خوانده، چنانچه بعد از نماز احتیاط کاری که نماز را باطل می‌کند انجام داده، مثلًا پشت به قبله کرده، باید نماز را دوباره بخواند، و اگر کاری که نماز را باطل می‌کند انجام نداده، نماز احتیاطش محسوب است، و یک رکعت کسری نمازش را بهجا آورد و نمازش صحیح است و برای زیادی هر یک از سلام در اصل نماز، و نماز احتیاط دو سجدة سهو بهجا آورد.
- اگر در شماره رکعتهای نماز احتیاط شک کند، چنانچه طرف بیشتر شک نماز را باطل می‌کند، باید بنا را بر کمتر بگذارد، اگر طرف بیشتر شک نماز را باطل نمیکند، باید بنا را بر بیشتر بگذارد، مثلًا موقعی که مشغول خواندن دو رکعت نماز احتیاط است، اگر شک کند که دو رکعت خوانده یا سه رکعت، چون طرف بیشتر شک نماز را باطل می‌کند، باید بنا بگذارد که دو رکعت خوانده، و اگر شک کند که یک رکعت خوانده یا دو رکعت، چون طرف بیشتر شک نماز را باطل نمیکند باید بنا بگذارد که دو رکعت خوانده است.
- شکهایی که نماز را باطل می‌کند از این قرار است: اول- شک در شمارة رکعتهای نماز دو رکعتی مثل نماز صبح و نماز مسافر. ولی شک در شمارة رکعتهای نماز مستحب و نماز احتیاط نماز را باطل نمیکند. دوم- شک در شماره رکعتهای نماز سه رکعتی. سوم- آن که در نماز چهار رکعتی شک کند که یک رکعت خوانده یا بیشتر. چهارم- آن که در نماز چهار رکعتی پیش از تمام شدن ذکر سجدة دوم شک کند که دو رکعت خوانده یا بیشتر. پنجم- شک بین دو و پنج یا دو و بیشتر از پنج. ششم- شک بین سه و شش یا سه و بیشتر از شش. هفتم- شک در رکعتهای نماز که نداند چند رکعت خوانده است. هشتم- شک بین چهار و شش یا چهار و بیشتر از شش.
- کثیرالشک اگر در بهجا آوردن چیزی از اجزاء نماز شک کند باید بنا بگذارد که آن را بهجا آورده، مثلًا اگر شک کند که رکوع کرده یا نه، باید بنا بگذارد که رکوع کرده است، و اگر در بهجا آوردن چیزی شک کند که نماز را باطل می‌کند، مثل شک کند که نماز صبح را دو رکعت خوانده یا سه رکعت بنا را بر صحت میگذارد.
- کسی که قضای چند نماز آیات بر او واجب است، چه همة آنها برای یک چیز بر او واجب شده باشد، مثلًا سه مرتبه خورشید گرفته و نماز آنها را نخوانده است، چه برای چند چیز باشد، مثلًا برای آفتاب گرفتن و ماه گرفتن و زلزله نمازهائی بر او واجب شده باشد، موقعی که قضای آنها را میخواند، لازم نیست معین کند که برای کدام یک آنها باشد.
- تا وقتی خریدار و فروشنده از مجلس معامله متفرق نشدهاند میتوانند معامله را به هم بزنند و نیز اگر مشتری حیوانی را بخرد تا سه روز حق به هم زدن معامله را دارد، و همچنین اگر پول جنسی را که خریده تا سه روز ندهد و جنس را تحویل نگیرد، فروشنده میتواند معامله را به هم بزند، ولی کسی که مالی را صلح می‌کند در این سه صورت حق به هم زدن صلح را ندارد، اما درصورتی که طرف مصالحه در پرداخت مال المصالحه از حد متعارف تأخیر کند یا شرط شده باشد که مثلًا مال المصالحه را نقد بدهد و طرف عمل به شرط ننماید در این صورت میتواند صلح را به هم بزند و همچنین در بقیة صور دیگر که در احکام خرید و فروش گفته شد، نیز میتواند صلح را به هم بزند.
- نماز جمعه مانند نماز صبح دو رکعت است، و امتیازش از نماز صبح این است که دو خطبه در پیش دارد، و نماز جمعه تخییری است: به این معنی که مکلف در روز جمعه مخیر است که نماز جمعه را بخواند درصورتی که شرائطش موجود باشد، یا نماز ظهر بهجا آورد، پس اگر نماز جمعه را بهجا آورد کفایت از ظهر می‌کند. و واجب شدن نماز جمعه چند شرط دارد: (اول): داخل شدن وقت، و آن عبارت از زوال آفتاب است، و وقتش تا برابر شدن سایه شاخص است با شاخص بنابر أظهر، پس هر گاه تا برابر شدن سایه با شاخص نماز جمعه را تأخیر انداخت، وقتش خارج شده و نماز را باید بهجا آورد. (دوم) شمارة افراد، و آن هفت نفر است با امام، و هر گاه هفت نفر از مسلمانان جمع نشوند نماز جمعه واجب نمیشود. بلی نماز جمعه از پنج نفری که یکیشان امام باشد صحیح است. (سوم) بودن امام جامع شرائط امامت: از عدالت و غیر آن از چیزهایی که در امام جماعت معتبر است، همچنانکه در بحث نماز جماعت خواهد آمد و بدون او نماز جمعه واجب نمیشود. و صحیح بودن نماز جمعه چند شرط دارد: (اول) جماعت بودن، پس فرادی صحیح نیست و هر گاه مأموم قبل از رکوع رکعت دوم نماز جمعه به امام برسد مجزی خواهد بود، و یک رکعت دیگر به او اضافه می‌کند، و اگر در رکوع درک امام کند مجزی بودنش مشکل است، و احتیاط ترک نشود. (دوم) خواندن دو خطبه پیش از نماز: که در خطبه اول حمد و ثنای الهی را گفته و وصیت به تقوی و پرهیزگاری شود و یک سوره از قرآن بخواند، سپس نشسته و برخیزد، و باز هم حمد و ثنای الهی را بهجا آورده و بر پیغمبر اکرم و ائمه مسلمین صلوات فرستاده، و برای مؤمنین و مؤمنات استغفار (طلب آمرزش) کند. و لازم است خطبه پیش از نماز باشد، پس اگر نماز را پیش از دو خطبه شروع کرد صحیح نخواهد بودو خواندن خطبه پیش از زوال آفتاب جایز نیست. لازم است کسی که خطبه را میخواند هنگام خطبه ایستاده باشد پس هر گاه خطبه را نشسته بخواند صحیح نخواهد بود و فاصله انداختن بین دو خطبه به بنشستن لازم و واجب است، و لازم است نشستن مختصر و خفیف باشد، و لازم است امام جماعت و خطیب (کسی که خطبه میخواند) یک نفر باشد. واقوی این است که در خطبه طهارت شرط نیست، اگرچه اشتراط احوط است. و در مقدار واجب از خطبه عربیت (زبان عربی) معتبر است، و در مازاد بر آن معتبر نیست مگر آنکه حاضرین زبان عربی را ندانند، که احوط در این صورت در خصوص وصیت به تقوی جمع بین عربیت و زبان حاضرین است. (سوم) آنکه مسافت بین دو نماز جمعه کمتر از یک فرسخ نباشد، پس هر گاه نماز جمعه دیگری در مسافت کمتر از یک فرسخ برپا باشد، و مقارن هم بودند هر دو باطل میشوند، و اگر یکی سبقت بر دیگری داشت هر چند به تکبیرة الاحرام باشد صحیح و دومی باطل خواهد بود و اگر پس از برگزاری نماز جمعه کشف شد که نماز جمعه دیگری بر او سابق یا مقارنش در مسافت کمتر از یک فرسخ بر پا شده بوده بهجا آوردن نماز ظهر واجب خواهد بود، و فرقی نیست بین این کشف در وقت یا در خارج وقت باشد و بر پا نمودن نماز جمعه درصورتی مانع از نماز جمع دیگر در مسافت مزبور می‌شود که خود صحیح و جامع شرائط باشد، والا در مانع بودنش اشکال است، و اقرب مانع نبودن است.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مظاهری] کسی که در مقداری از سال کثیر السفر است مثل راننده‌ای که فقط در تابستان یا زمستان رانندگی می‌کند باید در ایّامی که مشغول به کارش هست نماز را تمام بخواند.
- [آیت الله اردبیلی] کسی که در هر هفته معمولاً چند روز در وطن خود مشغول به کار است و چند روز هم در خارج از شهر مشغول رانندگی است و حداقل به مقدار مسافت شرعی سفر می‌کند، چنانچه بیشتر روزهای هفته را در خارج از شهر و مشغول رانندگی باشد، نماز او تمام و روزه بر او واجب می‌باشد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] مسافری که قصد کرده ده روز در محلّی بماند، اگر بعد از یک نماز چهار رکعتی ادایی، یا بعد از ماندن ده روز بخواهد به جای دیگری برود که کمتر از مسافت شرعیست در تمام مدت سفر باید نماز خود را تمام بخواند؛ خواه قصد ماندن ده روز در مقصد یا در بین راه را داشته باشد یا نه و اگر محلّی که میخواهد برود هشت فرسخ یا بیشتر باشد در طول راه و در مقصد نمازش شکسته است؛ مگر آن که بخواهد ده روز در مقصد بماند که باید نماز را در موقع رفتن شکسته و در مقصد تمام بخواند
- [آیت الله سیستانی] حملهدار یعنی کسی که برای رساندن حاجیها به مکه مسافرت می‌کند چنانچه شغلش مسافرت باشد باید نماز را تمام بخواند ، و اگر شغلش مسافرت نباشد و فقط در ایام حج برای حملهداری سفر می‌کند ، چنانچه مدت سفر او کم باشد مثلاً دو سه هفته ، نماز او شکسته است ، و اگر زیاد باشد مانند سه ماه ، نماز او تمام است ، و اگر شک داشته باشد که کثیر السفر بر او صدق می‌کند ، یا نه ، احتیاطاً جمع کند بین قصر و تمام .
- [آیت الله شبیری زنجانی] مسافری که در سفر از وطن خود عبور می‌کند وقتی به حدّ ترخّص وطن رسید، باید نماز را تمام بخواند.
- [آیت الله مظاهری] کسی که در دو محل یا بیشتر زندگی می‌کند مثلاً در هر شهری سه ماه میماند همه آنها وطن او حساب می‌شود.
- [آیت الله بهجت] اگر کسی در نماز شک کرد که ظهر را قصد کرده یا عصر را، و میداند که قبلاً ظهر را نخوانده یا شک در خواندن آن دارد، پس اگر در وقت مختص به ظهر یا وقت مشترک است، قصد نماز ظهر را می‌کند، و اگر در وقت مختص به عصر است اگر تا حال قصد انجام تکلیف فعلی را داشته قصد نماز عصر مینماید و آن را تمام می‌کند؛ و اگر میداند که نماز ظهر را قبلاً خوانده، پس با قصد انجام تکلیف فعلی قصد نماز عصر می‌کند و آن را تمام می‌کند، چه در وقت مشترک باشد و چه در وقت مختص به عصر
- [آیت الله شبیری زنجانی] کسی که در کمتر از چهار فرسخی شهر رفت و آمد می‌کند به صورتی که عرفاً او را کثیرالسفر میگویند، چنانچه اتفاقاً سفری برود که مسافت شرعیست بنا بر احتیاط نماز را هم شکسته و هم تمام بخواند و اگر رفت و آمد او به جایی نزدیک شهر است به حدّی که رفتن به آنجا عرفاً مسافرت محسوب نشود، در مسافرتی که به قدر مسافت شرعیست باید نماز را شکسته بخواند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] کسی که فقط در مقداری از سال شغلش مسافرت است؛ مانند راننده‌ای که فقط در تابستان یا زمستان مسافران را جابجا می‌کند، باید در آن سفر نماز را تمام بخواند و احتیاط مستحب آن است که شکسته نیز بخواند، ولی اگر مدت سفر او کم باشد به قدری که عرفاً به او کثیر السفر نگویند؛ مانند حملهداری که سالی یک بار حجّاج را به مکه میبرد، باید نماز را شکسته بخواند.
- [آیت الله بهجت] از وقتی که خورشید یا ماه شروع به گرفتن می‌کند، انسان باید نماز آیات را بخواند و باید بهقدری تأخیر نیندازد که شروع به باز شدن کند.