مستلزم
موجب، سبب
آیا مراجعه به پزشک نامحرم - که مستلزم نگاه یا لمس بدن باشد- به دلیل تخصص بیشتر او جایز است؟
صرف حاذق بودن، مجوز رجوع به نامحرم نیست و اگر رجوع به پزشک نامحرم مستلزم نگاه و یا لمس حرام باشد تنها در صورت اضطرار و استیصال، و آن هم به مقدار ضرورت جایز است یعنی اگر با نگاه کردن بتواند معالجه کند نباید دست به بدن او بزند و اگر با دست زدن بتواند معالجه کند، نباید بدن او را ببیند.
صرف حاذق بودن، مجوز رجوع به نامحرم نیست و اگر رجوع به پزشک نامحرم مستلزم نگاه و یا لمس حرام باشد تنها در صورت اضطرار و استیصال، و آن هم به مقدار ضرورت جایز است یعنی اگر با نگاه کردن بتواند معالجه کند نباید دست به بدن او بزند و اگر با دست زدن بتواند معالجه کند، نباید بدن او را ببیند.
عنوان سوال:
آیا مراجعه به پزشک نامحرم - که مستلزم نگاه یا لمس بدن باشد- به دلیل تخصص بیشتر او جایز است؟
پاسخ:
صرف حاذق بودن، مجوز رجوع به نامحرم نیست و اگر رجوع به پزشک نامحرم مستلزم نگاه و یا لمس حرام باشد تنها در صورت اضطرار و استیصال، و آن هم به مقدار ضرورت جایز است یعنی اگر با نگاه کردن بتواند معالجه کند نباید دست به بدن او بزند و اگر با دست زدن بتواند معالجه کند، نباید بدن او را ببیند.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا برای زن جایز است به دلیل تخصص بیشتر یا قیمت مناسب خدمات به دندانپزشک مرد مراجعه کند؟
- آیا برای زن جایز است به دلیل تخصص بیشتر یا قیمت مناسب خدمات به دندانپزشک مرد مراجعه کند؟
- آیا نگاه کردن به عکس کودکی زن نامحرم جایز است؟
- آیا ارتباط با نامحرم در فضای مجازی که طرفین هیچ گونه شناختی از هم ندارند و فقط در حد هم کلام شدن است، جایز است؟
- آیا ارتباط با نامحرم در فضای مجازی که طرفین هیچ گونه شناختی از هم ندارند و فقط در حد هم کلام شدن است، جایز است؟
- آیا تشریح بدن میت مسلمانی که وصیّت کرده بعد از وفاتش بدن وی برای تشریح به دانشگاه سپرده شود، جایز است؟
- استفاده از برخی فرآوردههای مالت جو که توسط پزشک برای دفع سنگ کلیه و مانند آن تجویز می‌شود و معمولا در فرآیند تولید آن در صد کمی الکل وجود دارد، جایز است؟ تولید و خریدوفروش آن چه حکمی دارد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله فاضل لنکرانی] چنانچه انجام طواف مستحبی مستلزم تماس با بدن نامحرم شود، آیا انجام چنین طوافی جایز است؟
- [آیت الله خامنه ای] ج: اگر معاینه و درمان منوط به نظر و لمسِ حرام باشد، جایز نیست به پزشک مرد مراجعه کنند، مگر در صورتی که مراجعه به پزشک زن حاذق و متخصّص غیرممکن و یا خیلی سخت باشد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] معاینات پزشکی که مستلزم لمس و نظر به نامحرم است چه صورت دارد؟
- [آیت الله بهجت] 1) آیا اصل این عمل اگر مستلزم لمس یا نگاه نامحرم باشد، چه حکمی دارد؟
- [سایر] در جایی که پزشک زن در دسترس باشد، آیا لمس بدن زن از روی لباس، به وسیله پزشک مرد جایز است؟
- [سایر] به طور کلی در جایی که پزشک زن نیز در دسترس باشد، آیا لمس بدن زن از روی لباس، به وسیله پزشک مرد جایز است؟
- [آیت الله خامنه ای] ج: درصورتی که درمان منوط به برهنه کردن بدن زن در برابر پزشک مرد و لمس و نگاه کردن به آن باشد و معالجه با مراجعه به پزشک زن امکان نداشته باشد، اشکال ندارد.
- [سایر] مراجعه بیمار به پزشک نامحرم چه حکمی دارد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر این کار مستلزم نگاه کردن به عورت غیر یا لمس آن باشد، جایز است؟
- [سایر] در صورتی که پزشک همجنس هم وجود دارد و معالجه مستلزم نگاه و لمس است ؛ ولی احتمال میرود که متخصص غیرهمجنس بیماری را بهتر تشخیص دهد، تکلیف چیست؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- زن باید بدن و موی خود را از مرد نامحرم بپوشاند و احتیاط مستحبّ آن است که بدن و موی خود را از پسری هم که بالغ نشده ولی خوب و بد را میفهمد بپوشاند. لخت شدن زن مسلمان در نزد زن اهل کتاب جایز نیست.
- اگر وقت نماز تنگ باشد یا انسان ناچار باشد که سوره را نخواند؛ مثلاً بترسد که اگر سوره را بخواند، دزد یا درنده یا چیز دیگری به او صدمه بزند، بیتردید سوره لازم نیست؛ بلکه اگر مستلزم ضرر اساسی به بدن باشد جایز نیست.
- عکس برداشتن مرد از زن نامحرم اگر همراه با کار حرامی همچون نگاه کردن به غیر از وجه و کفین و دست زدن به بدن، یا نگاه کردن با لذّت یا خوف وقوع در حرام نباشد حرام نیست و اگر زن نامحرمی را بشناسد نباید به عکس او نگاه کند مگر به وجه و کفین یا به زنهای بیحجابی که از آشکار شدن پرهیز ندارند که نگاه کردن به عکس بدون لذّت و خوف وقوع در حرام جایز است.
- مستحاضهای که برای نماز وضو گرفته یا غسل کرده، بنا بر احتیاط نمیتواند در حال اختیار جایی از بدن خود را به خط قرآن برساند و در حال اضطرار جایز است؛ ولی بنا بر احتیاط باید وظیفه غسل یا وضویی که برای نماز دارد، برای رساندن بدن به خط قرآن هم انجام دهد.
- نگاه کردن مرد به بدن زن نامحرم که نه سالش تمام شده و به موی آنان چه با قصد لذّت و چه بدون آن حرام است و نگاه کردن به صورت و دستها تا مچ اگر به قصد لذّت باشد یا بترسد به حرام بیفتد حرام است و احتیاط مستحبّ آن است که بدون این دو هم به آن‌ها نگاه نکند. نگاه کردن زن بدون قصد لذّت به مواضعی از بدن مرد که معمولاً پوشیده است بنا بر احتیاط واجب حرام است و نگاه کردن به قصد لذّت به تمام مواضع مرد حرام است. لازم به توضیح است که مراد از لذّت در مسائل این فصل، لذّت شهوانی و جنسی است، که مرتبه شدید آن معمولاً در مقدّمات نزدیکی برای انسان پدید میآید، نه لذّتیست که مثل پدر و مادر از نگاه کردن به فرزند میبرند و یا لذّتی که از نگاه کردن به بناهای زیبا یا سبزهزار و گلستان و مانند آن برای انسان پدید میآید.
- تمام شرطهایی که برای صحیح بودن وضو به صورت فتوا یا احتیاط (از هر قسم) گفته شد، در صحیح بودن غسل هم به همان صورت شرط است. ولی در غسل لازم نیست بدن را از بالا به پایین بشوید و نیز در غسل ترتیبی لازم نیست بعد از شستن سر و گردن فوراً بدن را بشوید، پس اگر بعد از شستن سر و گردن صبر کند و بعد از مدت زیادی بدن را بشوید اشکال ندارد، بلکه لازم نیست تمام سر و گردن یا بدن را یک مرتبه بشوید؛ پس جایز است که مثلاً سر را شسته و بعد از مدت زیادی گردن را بشوید، ولی کسی که نمیتواند از بیرون آمدن بول یا غائط خودداری کند، چنانچه به اندازهای که غسل کند و نماز بخواند بول و غائط از او بیرون نمیآید، در صورتی که وقت تنگ باشد و نتواند پس از غسل وضو بگیرد، لازم است فوراً بدون فاصله غسل کند و بعد از غسل هم فوراً نماز بخواند و در غیر این صورت لازم نیست فوراً غسل کند.
- شکافتن قبر در چند مورد حرام نیست: اول: آن که میت در زمین غصبی دفن شده باشد و مالک زمین راضی نشود که در آنجا بماند. دوم: آن که کفن یا چیزی دیگری که با میت دفن شده غصبی باشد و صاحب آن راضی نشود که در قبر بماند و همچنین است اگر چیزی از مال خود میت که به ورثه او رسیده با او دفن شده باشد و ورثه راضی نشوند که آن چیز در قبر بماند؛ ولی اگر وصیت کرده باشد که دعا یا قرآن یا انگشتری یا غیر آن را با او دفن کنند، در مواردی که وصیت نافذ است برای بیرون آوردن اینها نمیتوانند قبر را بشکافند. سوم: آن که میت بیغسل یا بیکفن یا بیحنوط دفن شده باشد، یا بفهمند غسل یا تیممش باطل بوده، یا به غیر دستور شرع کفن شده، یا در قبر او را رو به قبله نگذاشتهاند. در همه این موارد نیز شکافتن قبر در صورتی جایز است که موجب هتک حرمت میت نباشد. چهارم: آن که ثابت شدن حقی متوقّف بر دیدن بدن میت باشد. پنجم: آن که میت را در جایی که بیاحترامی به اوست؛ مثل قبرستان کفار یا جایی که کثافت و خاکروبه میریزند، دفن کرده باشند. ششم: آن که برای یک غرض شرعی که اهمیت آن از شکافتن قبر کمتر نیست قبر را بشکافند، مثلاً بخواهند بچه زنده را از شکم زن حاملهای که دفنش کردهاند بیرون آورند. هفتم: آن که بترسند درندهای بدن میت را پاره کند، یا سیل آن را ببرد، یا دشمن بیرون آورد. هشتم: آن که قسمتی از بدن میت را که با او دفن نشده بخواهند دفن کنند، ولی احتیاط مستحب آن است که آن قسمت از بدن را طوری در قبر بگذارند که بدن میت دیده نشود. نهم: آن که میت را بخواهند به مشاهد مشرّفه نقل نمایند، به خصوص اگر وصیت کرده باشد.
- برای شش چیز وضو گرفتن واجب است: اول: برای نمازهای واجب غیر از نماز میت و در نمازهای مستحب وضو شرط صحت است. دوم: برای سجده و تشهد فراموش شده، اگر بین آن‌ها و نماز واجب حدثی از او سر زده، مثلاً بول کرده باشد و احتیاط آن است که برای سجده سهو هم وضو بگیرد. سوم: برای طواف واجب خانه خدا، خواه در عمره باشد یا حج، عمره یا حج واجب باشد یا مستحب. چهارم: اگر نذر یا عهد کرده یا قسم خورده باشد که وضو بگیرد یا به جهت اجاره یا شرط یا دستوری که اطاعت آن لازم است، وضو واجب شده باشد. پنجم: اگر نذر یا عهد کرده یا قسم خورده باشد که جایی از بدن خود را به خط قرآن و مانند آن که مس آن‌ها بدون وضو جایز نیست، یا به جهت اجاره یا شرط یا دستوری که اطاعت آن لازم است، رساندن جایی از بدن خود به خط قرآن و مانند آن بر او لازم شده باشد. ششم: برای آب کشیدن قرآنی که نجس شده، یا بیرون آوردن آن از مزبله و مانند آن، در صورتی که مجبور باشد دست یا جای دیگر بدن خود را به خط قرآن برساند. ولی چنانچه معطّل شدن به مقدار وضو بیاحترامی به قرآن باشد باید تیمم کند و اگر معطّل شدن به مقدار تیمم هم بیاحترامی به قرآن باشد، باید بدون تیمم قرآن را از مزبله و مانند آن بیرون آورد، یا اگر نجس شده آب بکشد.
- پنج چیز بر جنب حرام است: اول: رساندن جایی از بدن خود به خط قرآن و بنا بر احتیاط به اسم خدا و صفات خاصه او به هر لغت که باشد، مگر پولی که بر آن نام خدا نوشته شده باشد که دست زدن به آن اشکال ندارد و احتیاط مستحب آن است که جایی از بدن خود را به اسم پیغمبران و امامان و حضرت زهرا علیهمالسلام نیز نرساند. دوم: رفتن یا ماندن در مسجد الحرام و مسجد پیغمبر صلی الله علیه و آله و حرم امامان علیهمالسلام اگر چه از یک در داخل و از در دیگر خارج شود و مراد از حرم امامان علیهمالسلام : محوّطهایست که ضریح مقدّس و قبر مطهّر در آن قرار دارد، نه تمام رواقها یا صحنها. سوم: داخل شدن یا ماندن در مساجد دیگر، مگر آنکه از یک در داخل و از در دیگر خارج شود. چهارم: گذاشتن چیزی در مسجد. پنجم: خواندن هر یک از آیات سجده واجب و آن آیات در چهار سوره است. اول: سوره سی و دوم قرآن (الم تنزیل (=سجده) )، آیه پانزدهم؛ دوم: سوره چهل و یکم (حم سجده (=فُصّلت) )، آیه سی و هفتم؛ سوم: سوره پنجاه و سوم (النجم)، آیه آخر؛ چهارم: سوره نود و ششم (اقرء (=العلق) )، آیه آخر. بلکه بنا بر احتیاط خواندن آیات دیگر یا قسمتی از یک آیه از سورههای سجده نیز جایز نیست. چیزهایی که بر جنب مکروهست
- چند چیز برای روزهدار مکروه است و از آن جمله است: 1 - دوا ریختن به چشم و سرمه کشیدن، در صورتی که مزه یا بوی آن به حلق برسد. 2 - انجام دادن هر کاری که مانند خون گرفتن و حمام رفتن، باعث ضعف می‌شود. 3 - انفیه کشیدن، اگر نداند که بلعیده می‌شود و اگر بداند بلعیده می‌شود، جایز نیست. 4 - بو کردن گیاهان معطر. 5 - نشستن زن در آب. 6 - استعمال شیاف. 7 - تر کردن لباسی که در بدن است. 8 - کشیدن دندان و هر کاری که به واسطه آن از دهان، خون بیاید. 9 - مسواک کردن با چوب تر. 10 - بیجهت آب یا چیز روانی در دهان کردن. 11 - بدون قصد بیرون آمدن منی زن خود را ببوسد، یا کاری کند که شهوت خود را به حرکت آورد و اگر با توجّه به مسأله و به قصد بیرون آمدن منی باشد، روزه او باطل می‌شود. همچنین اگر به قصد بیرون آمدن منی نباشد ولی اطمینان داشته باشد که با این کار منی بیرون میآید و در این دو صورت اگر منی بیرون نیاید همانند کسیست که قصد روزه نکرده است.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله اردبیلی] جلوگیریهای موقّت به وسیله قرص یا آمپول با تجویز پزشک متخصّص اشکال ندارد؛ همچنین بستن لولههای مرد یا زن و عقیم کردن آنان، اگر عمل جرّاحی به وسیله جنس مخالف صورت نگیرد و مستلزم نگاه کردن به عورت یا لمس آن توسّط کسی که نگاه و لمس او حرام است نباشد، بدون اشکال است.
- [آیت الله سیستانی] جایز است زن با عمل جراحی لولههای رحم را ببندد هرچند مستلزم این باشد که دیگر هرگز باردار نشود، ولی این عمل جایز نیست در صورتی که متوقف باشد بر کشف قسمتی از بدن که ستر آن واجب باشد، یا لمس قسمتی که لمس آن بدون دستکش جایز نیست، مگر در حال ضرورت با تفصیلی که گذشت. و جایز نیست عمل جراحی برای برداشتن رحم، یا تخمدانها و مانند آن که ضرر مهمی مانند قطع عضو دارد، مگر اینکه بیماری این ضرورت را ایجاب نماید. و مانند این احکام در مورد مرد نیز جاری است البته، اگر عمل جراحی به دست کسی جز شوهر صورت گیرد، و موجب نگاه به آنچه به آن جایز نیست و لمس قسمتی از بدن که لمس آن جایز نیست، باشد، در این صورت این عمل جایز نیست، مگر در صورت ضرورت، مانند اینکه بچهدار شدن برای او ضرر داشته باشد، حکم این مسأله تماماً درباره مرد نیز جاری است.
- [آیت الله بهجت] دست زدن مرد به بدن زن نامحرم یا دست زدن زن به بدن مرد نامحرم، مثل نگاه کردن، حرام است. و دست زدن مرد به صورت و دستهای زن نامحرم و بالعکس نیز بنابر اظهر جایز نیست.
- [آیت الله اردبیلی] نمایشهای متداول چنانچه مستلزم نظر و لمس نامحرم یا موجب اشاعه فساد و تهییج شهوت و یا توهین به مقدّسات مذهب و اولیای دین و دروغ و باطل نباشد، اشکال ندارد. همچنین بازیهای مختلف اگر در آن‌ها آلات قمار و برد و باخت و ضرر جسمی یا روحی و یا اِتلاف و اِسراف مال در بین نباشد، اشکال ندارد.
- [آیت الله سیستانی] تلقیح زن با منی شوهرش در حال حیات او جایز است. البته اگر این کار مستلزم نگاه بهجایی که دیدن آن حرام است، و لمس قسمتی از بدن که لمس آن حرام است، باشد، جز شوهر جایز نیست کسی این کار را انجام دهد مگر در موارد ضرورت، مانند اینکه بچهدار شدن برای او مستلزم حرجی باشد که معمولاً تحمل نمیشود و راهی برای حامله شدن بجز این راه نباشد. حکم فرزندی هم که از این تلقیح حاصل می‌شود، بیهیچ تفاوتی حکم دیگر فرزندان آن‌ها را دارد. ولی تلقیح زن با منی شوهر پس از مرگ او بنا بر احتیاط واجب جایز نیست و اگر انجام شود فرزند از او ارث نمیبرد گر چه به او منتسب است.
- [آیت الله سیستانی] جایز است که زن از دستگاه پیشگیری از حاملگی، و مانند آن اگر ضرر مهمی به او نزند استفاده کند، لکن در صورتی که گذاشتن دستگاه متوقف بر نگاه کردن بهجایی است که نظر به آن حرام است، و یا لمس قسمتی از بدن که لمس آن جایز نیست، باشد، جایز نیست کسی غیر از شوهر این کار را انجام دهد مگر در صورت ضرورت، مانند اینکه بچهدار شدن برای او ضرر داشته باشد، یا مستلزم حرجی باشد که معمولاً تحمل نمیشود با فرض اینکه راه دیگری برای منع حمل نباشد، یا اگر باشد باز هم مستلزم ضرر یا حرج باشد. این در صورتی است که معلوم نباشد دستگاه نطفه را پس از انعقادش تلف میکند، وگرنه بنا بر احتیاط واجب باید در هر حال، ترک شود.
- [آیت الله بهجت] نگاه کردن زن به بدن مرد نامحرم، بنابر احتیاط واجب، حرام است. و همچنین نگاه کردن زن به بدن پسری که بالغ نشده ولی خوب و بد را میفهمد، جایز نیست. و اما جواز نگاه کردن زن به قسمتی از بدن مرد نامحرم که غالباً باز است، مثل سر، خالی از وجه نیست، مگر اینکه این نگاه کردن کمک به معصیت باشد.
- [آیت الله علوی گرگانی] جائز است تلقیح نطفه شوهری به زن او، ولی غیر از شوهر جائز نیست کس دیگر متصدّی این عمل باشد در صورتی که مستلزم نگاه کردن به بدن آن زن و یا مسّ بدن او بوده باشد و حکم بچهای که با تلقیح تولید میگردد، حکم بقیه اولاد را دارد وفرقی بین آن‌ها نیست.
- [آیت الله اردبیلی] نگاه کردن بدون قصد لذّت به دست، مچ، صورت و موی جلوی سر زنهایی که سنّ آنان از حدّ ازدواج و تمتّع گذشته است، مانعی ندارد ولی لمس عمدی بدن آنان جایز نیست.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] چنانچه پزشک زن وجود داشته باشد پزشک مرد حق ندارد بیمار زن را معاینه کند کما این که بیمار زن حق ندارد با وجود پزشک زن اجازه دهد پزشک مرد او را معاینه کند. و چنانچه پزشک زن نباشد یا بیماری خاصی باشد که پزشک زن نتواند آن را معالجه کند زن بیمار می تواند به پزشک مرد مراجعه کند. در این صورت پزشک باید برای معاینه به حداقل اکتفا کند.