اموال
اَمْوال، اصطلاحی در فقه اسلامی که به مباحثی درباره جمع و خرج دارایی‌های عمومی می‌پردازد.
اگر اموال مردم در مغازه‌ای بود و مغازه به سرقت رفت، آیا صاحب مغازه ضامن است؟
ضامن نیست، مگر تفریطی در نگهداری از آن اموال کرده باشد.
ضامن نیست، مگر تفریطی در نگهداری از آن اموال کرده باشد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- شخصی تعهّد کرده اموال کسی را از مسیری به مسیر دیگری ببرد در وسط راه اموال صاحب مال به توسط آفت آسمانی از بین رفت در این صورت چه کسی مقصّر است آیا کسی که تعهّد کرده ضامن است یا خیر؟
- شخصی در جریان معاملات مختلف با شرکت غیر دولتی چند عدد چک از آن شرکت در اختیارش قرار گرفته، در حالی که شرکت فکر میکرد معادل مبلغ آن چکها را که مجموعاپانزده میلیون و نیم است به این شخص بدهکار است، ولی خود این شخص میدانست و اعتراف دارد که طلب ندارد و شرکت پول بدهکار نیست، این شخص در اثر نیاز شدید به مغازه‌ای، مغازه‌ای را صحبت میکند به شانزده میلیون تومان و با وساطت مدیر عامل شرکت، این مغازه را برای خود خریداری کرد و آن چکهای شرکت را به اضافه مبلغ پانصد هزار تومان در اختیار مدیر عامل شرکت میگذارد که واسطه در معامله و خرید آن مغازه بود، بالاخره مغازه شانزده میلیون تومان برای شخص نامبرده خریداری می‌شود، عنایت فرموده به سئوالات ذیل پاسخ فرمائید: الف - بوسیله چکهایی که طلب واقعی وی از شرکت نبوده این مغازه خریداری شد، آیا این شخص مالک مغازه می‌شود یا خیر؟ ب - برای خروج این شخص از بدهی به شرکت، آیا پرداخت همان پانزده میلیون و نیم کفایت میکند، یا این که در این مدّت چهار سال که پول شرکت را تصاحب کرده بصورت خرید مغازه وظیفه دیگر دارد؟ ج - در این مدّت چهار سال، بعضی از صاحبان سهام شرکت، سهام خود را فروختهاند و یا مردهاند، آیا نسبت به آنان چه وظیفهای دارد و اگر به همان دفتر و مدیر عامل شرکت به حساب شرکت بدهی خود را پرداخت کند، کافی است؟ د - کسانی که جدیدااز این شرکت سهام خریداری کردهاند، آیا آنها هم بهرهای از این پول خواهند داشت؟
- اگر بدن میّتی را از قبر خارج کنند به سرقت ببرند، حدّ سرقت جاری میگردد یا خیر؟
- آیا جهت اجراء حدّ سرقت باید مسروق منه تقاضای اجراء حدّ کند و یا فقط شکایت از سارق در اجراء حدّ بعد از ثبوت سرقت، کفایت میکند؟
- شخصی جنسی را از مغازه‌ای نسیه خریده که هر وقت پول داشت بپردازد و حدود آن نیز معلوم نیست این معامله چه صورتی دارد؟
- اگر مال سرقت شده از بین رفته، وظیفه سارق چیست؟
- آیا برای وکلای حضرتعالی، جایز است در هنگام تخمیس اموال مردم، مقداری از خمس را به صاحب مال ببخشد، زیرا در بسیاری موارد موجب دلگرمی مؤمنین و ادامه پرداخت خمس میگردد؟
- سرقت اطّلاعات سرّی کد شده و رمزدار از شبکههای کامپیوتری و یا کامپیوترهای شخصی و کشف آنها چه حکمی دارد همین طور سرقت و فروش غیر مجاز شمارههای موبایل توسط آشنایی با تکنیک الکترونی مرکزی آن چه صورت دارد و آیا با وجود سایر شرائط امکان اجرای حدّ سرقت وجود دارد؟
- شخصی ماشین خود را به بنگاهی میدهد تا بفروشد بنگاهی ماشین را فروخته در حالی که چک جعلی دریافت نموده و همان را به صاحب ماشین میدهد بعد از کشف قضیّه کدامیک از بنگاهی و خریدار ضامن هستند؟
- پسر بچّهای به امر پدر خود گاوی را برای چراندن از منزل خارج میکند، در بین راه گاو مذکور گوساله شخصی را شاخ میزند و گوساله میمیرد آیا صاحب گاو ضامن است یا خود پسر بچّه؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بهجت] شخصی وسیله ای را برای تعمیر نزد مغازه ای گذاشته است، امّا آن وسیله در مغازه به سرقت رفته است، چه کسی ضامن آن است؟
- [آیت الله خامنه ای] سؤال من این است که اگر کسی به قصد سرقت وارد مغازه یا خانه ای شد و مقداری اسباب و اثاثیه به سرقت برد و از خود چیزی مثل کیف یا پول یا اشیایی جا گذاشت آیا صاحب مغازه یا خانه می تواند آن پول را برای خود بردارد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] فردی مغازه‌ای دارد که در آمد قابل توجّهی ندارد، لذا مغازه را به دیگری اجاره میدهد. مستأجر با تلاش و کوشش و صرف هزینه و احیاناً تغییر کسب، به مغازه رونق داده، و اعتباری برای مغازه تحصیل مینماید. آیا مستأجر میتواند پس از اتمام مدّت اجاره، ثمره کار و تلاش خود را به رایگان به موجر ندهد، و با توجّه به رونق حاصله، از صاحب مغازه مبلغی تقاضا کند؟
- [آیت الله اردبیلی] شخصی مغازه‌ای جهت کسب و کار خریده است. اکنون قیمت مغازه زیاد شده و این شخص قدرت پرداخت خمس مغازه به قیمت فعلی را ندارد. تکلیف او در این رابطه چیست؟
- [امام خمینی] اگر کسی از طرف متولی مغازه‌ای را در ملکی که به نام مسجد واگذار شده است ساختمان نمود به قرار این که پنج سال خودش در آن مغازه کسب کند اکنون بعد از پنج سال سرقفلی مغازه مال کی است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر زانی از اموال فرزند نامشروع خود سرقت کند، چه حکمی دارد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر زانی از اموال فرزند نامشروع خود سرقت کند، چه حکمی دارد؟
- [آیت الله خامنه ای] اگر صاحب مغازه ای نداند که مشتری که با او معامله می کند، خمس مالش را پرداخته است یا خیر، آیا دادن خمس آن اموال بر او واجب است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا صاحب مغازه ای می تواند مثلاً یک دانگ از مغازه اش را به دیگری بفروشد به این شرط که اگر مشتری خوبی برای کل مغازه پیدا شد، صاحب آن یک دانگ هم راضی به فروش سهمش باشد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] من مغازه ای رهن کردم و می خواهم آن را به صاحب مغازه کرایه دهم آیا این کار اشکال دارد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر حیوانی را برای بردن بار شکستنی اجاره دهد چنانچه آن حیوان بلغزد، یا رم کند وبار را بشکند، صاحب حیوان ضامن نیست، ولی اگر به واسطه زدن و مانند آن کاری کند که حیوان زمین بخورد وبار را بشکند، ضامن است.
- ضامن و طلبکار میتوانند شرط کنند که هر وقت بخواهند ضامن بودن ضامن را به هم بزنند.
- اگر جلوگیری از گناه متوقف بر گرفتن دست گناهکار یا خارج کردن وی از محل انجام گناه یا گرفتن ابزار گناه یا تصرف در آن باشد، جایز بلکه واجب است انجام شود; ولی نابود کردن اموال محترم او جایز نیست وموجب ضمان است; مگر آنکه جلوگیری از گناه مهم به آن وابسته باشد که ظاهراً در این صورت ضامن نیست.
- اگر صاحب مال بمیرد، امانت دار باید مال را به وارث او برساند، اگر نمیتواند برساند به وارث او خبر دهد و چنانچه مال را به وارث او ندهد و از خبر دادن هم کوتاهی کند ومال تلف شود ضامن است، ولی اگر برای آن که میخواهد بفهمد کسی که میگوید من وارث میّتم راست میگوید یا نه، یا میّت وارث دیگری دارد یا نه مال را ندهد و مال تلف شود، ضامن نیست.
- اگر چیزی را که عاریه کرده به مالک یاوکیل یا ولیّ او بدهد و بعد آن چیز تلف شود، عاریه کننده ضامن نیست، ولی اگر بدون اجازه صاحب مال یا وکیل، یا ولیّ او آن را به جایی ببرد که صاحبش معمولاً به آنجا میبرده ولی به آنها تحویل ندهد مثلاً اسب را در اصطبلی که صاحبش برای آن درست کرده ببندد و بعد تلف شود، یا کسی آن را تلف کند ضامن است.
- اگر کسی ظرف طلا ونقره را غصب کند وخراب نماید ضامن مزد ساختنش میباشد و همچنین اگر گوشوارهای را که غصب کرده خراب نماید، باید آن را با مزد ساختنش به صاحب آن بدهد و چنانچه برای این که مزد ندهد، بگوید آن را مثل اوّلش میسازم، مالک مجبور نیست قبول نماید و نیز مالک نمیتواند او را مجبور کند که آن را مثل اوّلش بسازد و اگر تفاوت قیمت در ساخته ونساخته باشد آن را هم ضامن است.
- اگر انسان در موقعی که ضامن می‌شود، نتواند طلب طلبکار را بدهد وطلبکار در آن وقت نداند و بعد ملتفت شود، میتواند ضامن بودن او را به هم بزند، ولی اگر پیش از آن که طلبکار ملتفت شود، ضامن قدرت پیدا کرده باشد چنانچه بخواهد ضامن بودن او را به هم بزند، اشکال دارد.
- اگر انسان به صاحب مال بفهماند که برای نگهداری مال او حاضر نیست، چنانچه او مال را بگذارد وبرود و آن مال تلف شود، کسی که امانت را قبول نکرده ضامن نیست، ولی احتیاط مستحبّ آن است که اگر ممکن باشد آن را نگهداری نماید.
- اگر صاحب مال بمیرد وچند وارث داشته باشد، کسی که امانت را قبول کرده باید مال را به همه ورثه بدهد، یا به کسی بدهد که همه آنان گرفتن مال را به او واگذار کردهاند، پس اگر بدون اجازه دیگران تمام مال را به یکی از ورثه بدهد ضامن سهم دیگران است.
- اگر صاحب مال برای نگهداری مال خود جایی را معیّن کند ولی به کسی که امانت را قبول کرده نگوید که آن را به جای دیگر نبرد، چنانچه امانتدار احتمال دهد که در آنجا از بین برود، میتواند آن را به جای دیگریکه مال در آنجا محفوظتر است ببرد و چنانچه مال در آنجا تلف شود، ضامن نیست.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله اردبیلی] اگر بعد از آن که یک سال اعلام کرد و صاحب مال پیدا نشد، مال را برای صاحب آن نگهداری کند و از بین برود، چنانچه در نگهداری آن کوتاهی یا زیادهروی نکرده باشد، ضامن نیست؛ همچنین اگر آن مال را به حاکم شرعی تحویل دهد و سپس صاحب آن پیدا شود، ضامن نیست؛ ولی اگر از طرف صاحب آن صدقه داده باشد یا برای خود برداشته باشد، ضامن است.
- [آیت الله مظاهری] اگر حیوان به جان یا مال یا زراعت کسی خسارت وارد کند، چنانچه صاحب حیوان در نگهداری آن کوتاهی کرده باشد ضامن خسارت است و الّا ضامن نیست.
- [آیت الله اردبیلی] جایز نیست اموال محترم گناهکار را تلف کند، مگر آن که لازمه جلوگیری از معصیت باشد که در این صورت اگر اموال محترم گناهکار را با اجازه حاکم شرع جامع الشرایط تلف کند، ضامن نیست و در غیر این صورت، ضامن و گناهکار است.
- [آیت الله مظاهری] ضامن و طلبکار باید رشید باشند و کسی هم آنها را مجبور نکرده باشد و بتوانند در اموال خود تصرّف کنند، ولی این شرطها در بدهکار نیست، پس اگر کسی ضامن شود که بدهی بچّه یا دیوانه یا سفیه یا محجور را بدهد و طلبکار قبول کند، ضمانت صحیح است، گرچه محجور باز در اموال خود نمیتواند تصرّف کند.
- [آیت الله نوری همدانی] جایز نیست اموال محترمة معصیت کار را تلف کند ، مگر آنکه لازمة جلوگیری از معصیت باشد ، در این صورت اگر تلف کند ضامن نیست ظاهراً، ودر غیر این صورت ، ضامن ومعصیت کار است .
- [امام خمینی] جایز نیست اموال محترمه معصیت کار را تلف کند مگر آن که لازمه جلوگیری از معصیت باشد، در این صورت اگر تلف کند ضامن نیست ظاهراً، و در غیر این صورت، ضامن و معصیت کار است.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه غیر از سرمایه چیز دیگری از اموال او به خاطر شکستن و سوختن و سرقت و غیر آن از بین برود اگر در همان سال به آن احتیاج دارد می تواند آن را از منافع همان سال تهیه کند.
- [آیت الله اردبیلی] اگر چیزی را که عاریه کرده به مالک یا وکیل یا ولیّ او بدهد و آن چیز تلف شود، عاریه کننده ضامن نیست و در غیر این صورت ضامن است، اگرچه مثلاً آن را به جایی ببرد که صاحب آن معمولاً به آنجا میبرده، مثلاً اسب را در اصطبلی که صاحب آن برای آن درست کرده، ببندد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر حیوانی را برای بردن بار شکستنی اجاره دهد، چنانچه آن حیوان بلغزد یا رم کند و بار را بشکند، صاحب حیوان ضامن نیست؛ ولی اگر بر اثر مسامحه صاحب حیوان مثلاً به واسطه زدن غیر معمول یا بار زدن بار اضافی حیوان زمین بخورد و بار بشکند، ضامن است.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر بعد از آن که یک سال اعلان کرد و صاحب مال پیدا نشد مال را برای صاحبش نگهداری کند و از بین برود، چنانچه در نگهداری آن کوتاهی نکرده و تعدی یعنی زیاده روی هم ننموده ضامن نیست ولی اگر از طرف صاحبش صدقه داده باشد، یا برای خود برداشته باشد، در هر صورت ضامن است. امّا اگر صاحب مال بصدقه دادن راضی شود ضامن نیست.