جبران
جبران و تدارک کردن را تلافی گویند و از آن در باب صلات سخن گفته شده است.
در مواردی که هزینه‌های درمان بیش از مقدار دیه مأخوذه است، آیا راهی برای جبران خسارت زائد بر مقدار دیه می‌باشد یا خیر؟
مجنی علیه با جانی می‌توانند مصالحه نمایند و الاّ راهی به نظر نمی‌رسد.
مجنی علیه با جانی می‌توانند مصالحه نمایند و الاّ راهی به نظر نمی‌رسد.
عنوان سوال:
در مواردی که هزینه‌های درمان بیش از مقدار دیه مأخوذه است، آیا راهی برای جبران خسارت زائد بر مقدار دیه می‌باشد یا خیر؟
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا دیه همان خسارت است و یا جانی باید علاوه بر دیه، خسارت وارد آمده به مجنی علیه و کلیّه هزینه‌های درمان را نیز بپردازد؟
- در مواردی که بر اساس دستور شارع مقدّس، خوب شدن جراحت یا نقص عضو، میزان دیه را تغییر میدهد، مخارج و هزینه‌های درمان به عهده جانی است یا مجنی علیه؟
- در مورد جراحت متلاحمهای که به فلج عضو میانجامد و با درمان میتوان از فلج شدن پیشگیری کرد بفرمائید : الف - آیا بر شخص مجروح واجب است خود را درمان کند؟ ب - در صورت درمان، آیا میتوان هزینه‌های افزون بر مقدار دیه را از جانی گرفت؟
- همانگونه که مستحضرید بر اساس برخی از روایات وارده در باب دیات، خوب شدن بعضی جراحات یا نقص عضوها (نظیر شکستگی استخوان در اعضایی که دیه مقدّره دارد یا شکافتن لب) میزان دیه را تغییر میدهد، با توجّه به این که امروزه به خاطر پیشرفت علم پزشکی تعداد قابل ملاحظهای از جراحات و نقص عضوها قابل درمان می‌باشد; بفرمائید : الف - آیا تأثیر درمان در میزان دیه را به غیر موارد مصرّح در فقه نیز میتوان تعمیم داد؟ ب - آیا پیوند عضو مقطوع در میزان دیه تأثیر دارد یا خیر؟ (در صورتی که انگشت یا دست شخصی در اثر جنایت قطع شود، اگر به موقع اقدام گردد میتوان عضو مقطوع را پیوند زد)
- در مواردی نظیر شکستگی ستون فقرات که دیه کامله دارد، طبق فتوای فقهأ، اگر این شکستگی به گونهای معالجه شود که اثری از جنایت باقی نماند جانی باید یکصد دینار بپردازد، در این گونه موارد فعلیّت درمان و اصلاح ملاک است یا قابلیّت آن؟
- شخصی با مراجعه به دادگاه مدّعی است که بر اثر صدمه وارده توسط زید مبلغ یک میلیون تومان هزینه دارو و درمان نموده است، در حالی که چهارصد هزار تومان دیه به او تعلّق گرفته و خواستار ششصد هزار تومان مابقی می‌باشد، آیا دادگاه تکلیفی دارد؟
- در مواردی نظیر قتل خطای محض که بنابر قول مشهور، دیه ظرف سه سال و هر سال ثلث آن باید پرداخت شود با عنایت به این که بر اساس فتوای تعداد زیادی از فقهای عظام ملاک محاسبه قیمت یوم الاداء می‌باشد بفرمائید : در محاسبه ثلث در صورت تعذّر از اعیان شش گانه چگونه باید عمل کرد؟ (آیا از ابتداء قیمت کلّ دیه بر اساس نرخ روز محاسبه میشود و جانی در هر سال ملزم به پرداخت ثلث همان قیمت است یا اینکه در پرداخت هر ثلث قیمت یوم الاداء همان ثلث ملاک است یعنی در هر سال باید با توجّه به قیمت سوقیه همان سال، ثلث دیه را محاسبه و پرداخت نماید)
- در کتب دیات برای از بین بردن هر یک از سوراخهای بینی ثلث دیه کامل و سوراخ کردن بینی بطوری که هر دو سوراخ و پرده فاصل میان آن پاره شود یا این که آن را سوراخ نماید در صورتی که باعث از بین رفتن آن نشود موجب ثلث دیه کامل است و اگر جبران و اصلاح شود موجب خمس دیه می‌باشد پاسخ فرمائید : اوّلا: منظور از سوراخ کردن بینی چیست آیا منظور بسته شدن بینی یا قطع شدن آن است یا تغییر شکل عضو آن؟ ثانیا: سوراخ کردن دیواره بین مجاری بینی از عوارض عملهای جرّاحی داخل بینی نیز منظور هست یا خیر؟ ثالثا: با توجّه به معالجات ترمیمی امروز تکلیف چیست همان دیه منظور است یا میتوان کم یا زیاد نمود؟
- چنانچه به ادّله ذیل حکم قصاص در مورد شخص محکوم اجراء نشده باشد،آیا میتوان وی را تا زمان اجراء حکم (هر چند در مدّت زمان طولانی) در حبس نگه داشت؟ الف - اولیاء دم به دلیل فقر مالی یا دلایل دیگر از پرداخت فاضل دیه خودداری میکنند (لازم به ذکر است در مواردی از این بند، اجرای حکم از نظر اجتماعی و سیاسی ضروری می‌باشد) ب - عدم تأمین سهم اولیاء صغیر مقتول، از طرف اولیاء خواهان قصاص. د - عدم شناسایی اولیاء دم یا عدم دسترسی به آنان و دستور حاکم شرع مبنی بر أخذ دیه از قاتل و ناتوانی وی از پرداخت دیه. ه - مصالحه به دیه و عدم توانایی پرداخت دیه توسط محکوم علیه. و - عدم مراجعه اولیاء دم به دادگاه برای تعیین تکلیف نهایی. ز - فقدان ابزار لازم برای اجرای دقیق حکم قصاص و استنکاف مجنی علیه و اولیاء دم با افراد خبره از اجرای حکم. ح - مورد بند )ز( در صورتی که محکوم علیه استطاعت پرداخت یا جلب رضایت شاکی را ندارد. در صورت منفی بودن جواب، آیا دادگاهها می‌توانند شخص محکوم را بدون قید و شرط آزاد نمایند یا آزادی وی باید با أخذ وثیقه یا به قید ضمانت باشد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] ماهیّت حقوقی دیه چیست؟ آیا دیه به عنوان مجازات یا جبران خسارت وارده بر مجنیٌ علیه تشریع شده است؟ آیا جایی که خسارت وارده بیشتر از مقدار دیه باشد می توان از جانی مطالبه کرد؟
- [سایر] با عرض سلام؛ از منظر اسلام، دیه(دیه نفس، اعضا و منافع) جبران خسارت است یا مجازات؟
- [آیت الله نوری همدانی] گرفتن خسارت مازاد بر دیه از صدمه زننده مثل هزینه درمان و دوران نقاهت صدمه دیده، چه حکمی دارد؟
- [آیت الله نوری همدانی] در خصوص خسارتهای وارده به مصدوم علاوه بر دیه شرعی بیان فرمائید آیا هزینه‌های درمان و دارو و بیمارستان قابل وصول می‌باشد یا خیر؟ چنانچه صدمه شدید باشد و مانع کسب و کار مصدوم گردد آیا اجرت مصدوم در ایام عدم کارآیی وی قابل مطالبه می‌باشد یا خیر؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] در مواردی که برای ازاله بکارت مهر المثل تعیین شده، مثل موردی که با انگشت ازاله بکارت گردد، چنانچه میزان مهر المثل از دیه کامله یک زن بیشتر باشد، آیا مجنیّ علیها به میزان دیه کامله استحقاق دارد، یا زائد بر دیه هم قابل مطالبه است؟ همانند موردی که هرگاه کسی موی زنی را از بین ببرد، ولی دوباره بروید، مقرّر شده اگر مهر المثل بیشتر از دیه کامل باشد، فقط به مقدار دیه بپردازد. در مورد سؤال چگونه است؟
- [آیت الله نوری همدانی] مواردی است که قاتل معیّن است ولّی مقتول مستحق دیه میان دو نفر مردّد می‌باشد. آیا نحوه پرداخت دیه به اولیای دم چگونه است؟
- [آیت الله سبحانی] اگر مخارجی که مجنی علیه برای درمان آثار و عوارض جنایت هزینه می کند بیشتر از دیه باشد، آیا می تواند هزینه های درمانی مازاد بر دیه را از جانی بگیرد؟ آیا می تواند نسبت به مدت زمانی که قدرت کار کردن نداشته، مطالبه ی خسارت کند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] چنانچه مرگ مقتول و نبودنش در خانه و جامعه، علاوه بر خانواده، به گروه یا در فرض مثال به یک جامعه لطمه و ثلمه ای که هم مادّی و هم معنوی باشد وارد آورد، آیا مقدار دیه قبلی که منحصراً جهت جبران خسارت مادّی عدم حضور وی در خانواده اش بوده را می توان افزایش داد؟ زیرا غیر خانواده اش گروه و جامعه ای نیز از مرگ وی متضرّر شده اند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] چنانچه مرگ مقتول و نبودنش در خانه و جامعه، علاوه بر خانواده، به گروه یا در فرض مثال به یک جامعه لطمه و ثلمه ای که هم مادّی و هم معنوی باشد وارد آورد، آیا مقدار دیه قبلی که منحصراً جهت جبران خسارت مادّی عدم حضور وی در خانواده اش بوده را می توان افزایش داد؟ زیرا غیر خانواده اش گروه و جامعه ای نیز از مرگ وی متضرّر شده اند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] در موارد جراحت متلاحمه، که به فلج عضو می انجامد، ولی با درمان می توان از فلج شدن پیشگیری کرد; بفرمایید: 1 آیا بر شخص مجروح واجب است خود را درمان کند؟2 در صورت درمان، آیا می توان هزینه های افزون بر مقدار دیه را از جانی گرفت؟
مسائل مرتبط از این مرجع
مسئله مرتبط یافت نشد
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [امام خمینی] لازم نیست در قرار بیمه میزان خسارت تعیین شود پس اگر قرار بگذارند که هر مقدار خسارت وارد شد، جبران کنند صحیح است.
- [آیت الله اردبیلی] لازم نیست در قرارداد بیمه میزان خسارت تعیین شود؛ پس اگر قرار بگذارند که هر مقدار خسارت وارد شد جبران کنند، صحیح است، ولی در عقد بیمه باید تعهدات طرفین عرفا معلوم و معین باشد.
- [آیت الله مظاهری] در مواردی که دستور خاصی برای دیه مشخص نشده، تعیین مقدار آن با حاکم شرع است.
- [آیت الله جوادی آملی] .اگر حیوان یا وسیله نقلیّه ای را اجاره کند و معیّن نماید یا به صورت رایج معلوم باشد که چه مقدار بار باید بر آن حمل شود و در صورت زیاد نمودن بار، حیوان یا وسیله دیگر از بین برود یا آسیب ببیند, خسارت وارد را ضامن است و باید برای بار زائد, اجارهبهای متعارف (اجرت مثل) بپردازد.
- [آیت الله جوادی آملی] .اگر کسی چند نوع کسب و پیشه دارد مثلاً هم تجارت میکند, هم زراعت , هم کارخانه دارد یا در چند شهر و مکان تجارت فرش فروشی دارد در هر صورت, اگر در یک نوع کسب یا در یک مغازه یا در یک زمان خاص از سال ضرر کرد یا تلف شد، می تواند آن ضرر و خسارت را از سود دیگر کسب و کار جبران نماید و خمس زاید بر آن را بپردازد.
- [آیت الله مظاهری] اگر کسی تهمت به کسی زده باشد و او مطّلع شده باشد، باید او را راضی کند تا توبه او قبول شود و اگر مطّلع نشده باشد، در توبه رضایت او شرط نیست، ولی علاوه بر لزوم دعا و صفحه 396 استغفار برای او، باید اگر قدرت دارد رفع آن تهمت بنماید، و اگر قدرت بر این کار ندارد، باید بهواسطه تعریف او و امثال آن، به اندازه ممکن جبران آن خسارت را بنماید و چنانچه نتوانست او را راضی کند یا دسترسی به او نداشت، دعا و استغفار و جبران خسارت به مقدار میسّر کفایت میکند.
- [آیت الله اردبیلی] اگر وسیله باربری یا حیوانی را اجاره کند و معیّن نمایند که چقدر بار بر آن حمل نماید، چنانچه بیشتر از آن مقدار حمل کند و آن وسیله یا حیوان تلف یا معیوب شود، ضامن است و نیز اگر مقدار بار را معیّن نکرده باشند و بیشتر از مقدار معمول حمل کند، چنانچه وسیله یا حیوان تلف یا معیوب گردد، ضامن می‌باشد و اگر وسیله از بین نرود و معیوب هم نشود، اجاره مقدار زاید را اگر قابل توجّه باشد، باید بدهد.
- [آیت الله سیستانی] اگر خاک نقره معدن را به ، نقره خالص ، و خاک طلای معدن را به طلای خالص بفروشند ، معامله باطل است مگر آنکه بداند مثلاً مقدار نقره خاک با مقدار نقره خالص مساوی می‌باشد ولی فروختن خاک نقره را به طلا ، و خاک طلا را به نقره ، همانطوری که سابقاً گفته شد اشکال ندارد . مواردی که انسان میتواند معامله را بهم بزند
- [آیت الله شبیری زنجانی] گندم یا چیز دیگری را که برای فطره میدهد، باید به جنس دیگر یا خاک مخلوط نباشد، ولی مقداری خاک و مانند آن که معمولاً همراه گندم می‌باشد مانعی ندارد و اگر بیش از مقدار متعارف به چیزی که خالص کردن آن نیاز به خرج و کار زائد داشته باشد مخلوط باشد، کفایت نمیکند.
- [آیت الله اردبیلی] در هر موردی که جعاله در اثر جهالت یا نبودن سایر شرایط باطل شود، شخص عامل مستحقّ اجرةالمثل یعنی اجرتی که معمولاً برای مثل آن کار میدهند می‌باشد و اگر اجرت قرارداد شده با اجرةالمثل تفاوت داشته باشد، نسبت به مقدار زاید آن مصالحه نمایند، ولی اگر عمل را به قصد مجّانی انجام داده باشد، چیزی طلبکار نیست.