قسامه در جنایت عمدی بر اعضاء ثابت است همچنان که در قصاص نفس ثابت میباشد و بعضی از اصحاب ثبوت قسامه در اعضاء را به امامیّه نسبت دادهاند و روایت خاصّی در این مورد هم وارد است کما این که روایات عامی که در اصل قسامه هم وارد شده میتواند دلالت بر ثبوت آن در اعضاء داشته باشد. امّا نصاب قسامه اعضاء : به نظر ما در ثبوت قصاص در اعضاء با شرائط قسامه مانند وجود لوث، اگر دیه عضو مورد جنایت، یک دیه کامله است، باید شش قسم انجام گیرد و بالنسبه این شش قسم، در صورتی که دیه عضو کمتر از دیه کامله باشد قسمها تقسیم میگردد مثلااگر دست مجنی علیه قطع شده باشد، سه قسم لازم است زیرا دست نصف دیه به آن تعلّق میگیرد امّا اگر عضوی که به آن جنایت وارد شده کمتر از یک ششم دیه باشد باید یک قسم انجام شود و امّا دلیل فتوی، مطابقت با قول مشهور است عملابه روایه ظریف که منجبر به عمل اصحاب میباشد گرچه بعضی از طرق این روایت صحیحه میباشد.
در مورد قسامه بفرمائید : الف - آیا قسامه، در جنایت عمدی بر اطراف، مستلزم قصاص میشود یا خیر؟ ب - با فرض این که جواب مثبت باشد، نصاب قسامه چه میزان است؟
قسامه در جنایت عمدی بر اعضاء ثابت است همچنان که در قصاص نفس ثابت میباشد و بعضی از اصحاب ثبوت قسامه در اعضاء را به امامیّه نسبت دادهاند و روایت خاصّی در این مورد هم وارد است کما این که روایات عامی که در اصل قسامه هم وارد شده میتواند دلالت بر ثبوت آن در اعضاء داشته باشد. امّا نصاب قسامه اعضاء : به نظر ما در ثبوت قصاص در اعضاء با شرائط قسامه مانند وجود لوث، اگر دیه عضو مورد جنایت، یک دیه کامله است، باید شش قسم انجام گیرد و بالنسبه این شش قسم، در صورتی که دیه عضو کمتر از دیه کامله باشد قسمها تقسیم میگردد مثلااگر دست مجنی علیه قطع شده باشد، سه قسم لازم است زیرا دست نصف دیه به آن تعلّق میگیرد امّا اگر عضوی که به آن جنایت وارد شده کمتر از یک ششم دیه باشد باید یک قسم انجام شود و امّا دلیل فتوی، مطابقت با قول مشهور است عملابه روایه ظریف که منجبر به عمل اصحاب میباشد گرچه بعضی از طرق این روایت صحیحه میباشد.
- با توجّه به عدم جواز قصاص مسلمان در برابر کافر بفرمائید : الف - آیا اسلام آوردن قاتل پس از ارتکاب قتل مانع از اجرای قصاص میشود؟ ب - بر فرض مثبت بودن پاسخ آیا بین اسلام آوردن ظاهری (به انگیزه فرار از قصاص) با اسلام واقعی (قلبی) تفاوتی وجود دارد؟
- در مورد قصاص اطراف بفرمائید : الف - آیا مجنی علیه میتواند بخشی از قصاص را اجراء و بخش دیگر را عفو نماید؟ (مثلاجانی دست مجنی علیه را از کتف قطع کرده است; مجنی علیه خواهان قطع دست جانی از آرنج باشد) ب - آیا میتواند برای قسمتی از جنایت، طلب قصاص کرده و برای بخش دیگر دیه بگیرد؟ ج - آیا میتواند برای قسمتی از جنایت، طلب قصاص کرده و نسبت به بخش دیگرمصالحه کند؟ د - آیا رضایت و عدم رضایت جانی در سه حالت فوق، تأثیری خواهد داشت؟
- در خصوص استیفای قصاص عضو یا نفس بفرمائید : الف - آیا اجرای این حقّ فوریت دارد یا میتوان بدون عذر آن را به تأخیر انداخت؟ ب - با عنایت به فرض فوق، اگر چند نفر با مشارکت مساوی مرتکب جنایت شوند آیا ولیّ دم یا مجنی علیه میتواند در مورد بعضی فوراتصمیم به قصاص، عفو یا مصالحه بگیرد امّا در مورد بعض دیگر اتخاذ تصمیم را به آینده موکول نماید؟
- درباره قصاص نفس یا طرف بفرمائید : الف - آیا ولیّ امر میتواند بر خلاف درخواست ولیّ دم یا مجنی علیه بنا به مصالحی قصاص را به دیه تبدیل نماید؟ ب - چنانچه پاسخ مثبت باشد، با توجّه به اینکه طبق فتوای مشهور، قصاص تنها درصورت رضایت جانی به دیه تبدیل میشود، آیا میتوان علیرغم درخواست جانی قصاص را به دیه تبدیل نمود؟ ج - در صورت مثبت بودن پاسخ، مسئول پرداخت دیه کیست جانی یا بیت المال؟
- در موارد لوث اگر مدّعی از اجرای قسامه خودداری کند بفرمائید : الف - آیا در این صورت اقامه قسامه قهرابه متّهم (مدّعی علیه) میرسد یا این امر منوط به مطالبه مدّعی است؟ ب - در صورت لزوم مطالبه اگر مدّعی از چنین درخواستی سر باز زند یا به قسامه متّهم راضی نباشد وظیفه دادگاه برای فصل خصومت چیست؟ ج - در فرض فوق تکلیف دیه مقتول چیست؟ د - هرگاه متّهم بر برائت خود سوگند یاد کند حکم دیه چه میشود؟
- درباره ماهیّت دیه بفرمائید : الف - آیا جعل دیه از طرف شارع مقدّس بعنوان مجازات بوده یا نوعی خسارت تلّقی شده است؟ ب - آیا عمد، شبه عمد یا خطای محض بودن جنایت در پاسخ به سئوال فوق تأثیری دارد؟
- در موارد لزوم پرداخت فاضل دیه چنانچه اولیاء دم خواهان قصاص باشند و با وجود تمکّن مالی، از پرداخت فاضل دیه خودداری کنند و باعث تأخیر اجرای حکم قصاص شوند بفرمائید : الف - آیا حاکم شرع میتواند ولیّ دم را به پرداخت فاضل دیه مجبور کند؟ ب - در این فرض تبدیل قصاص به دیه چه حکمی دارد؟ ج - اگر تبدیل قصاص به دیه جایز باشد، آیا رضایت یا عدم رضایت جانی در این امر تأثیری دارد؟
- در خصوص حدّ قتل در لواط بفرمائید : الف - آیا احصان از شرائط لازم برای مجازات میباشد؟ ب - در صورت مثبت بودن پاسخ آیا در این حکم بین فاعل و مفعول تفاوتی وجود دارد؟
- درباره لزوم تأخیر اجرای حدّ یا قصاص زن شیرده بفرمائید : الف - آیا این حکم، مادر رضاعی را شامل میشود؟ ب - در فرض شمول بین امکان و عدم امکان جایگزینی دایهای دیگر (یا شیر خشک یا شیر حیوان) تفاوتی وجود دارد؟ ج - در صورت امکان جایگزینی یافتن دایه وظیفه حاکم شرع است یا ولیّ طفل؟
- پس از ثبوت جرم و صدور حکم توسط قاضی مأذون، در خصوص استیذان از ولیّ امر یا شخص منسوب از طرف ایشان جهت اجراء حکم صادره بفرمائید : الف - آیا استیذان به قصاص نفس اختصاص دارد یا قصاص اطراف را شامل میشود؟ ب - آیا در حدود و قتل تعزیری (بنابر جواز قتل از باب تعزیر) هم استیذان لازم است؟ ج - در صورت لزوم آیا بین حدّ قتل و حدود مادون قتل تفاوتی وجود دارد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] در خصوص جنایت بر میّت بفرمایید: الف) آیا سوزاندن کامل بدن میّت دیه دارد؟ ب) در صورت مثبت بودن پاسخ، میزان آن چقدر است؟ ج) در فرض فوق، آیا جانی علاوه بر دیه، تعزیر نیز می شود؟ د) در موارد وجوب دیه، آیا بین عمدی و غیر عمدی بودن جنایت تفاوتی هست؟ ه) آیا در مقدار دیه، بین میّت زن و مرد تفاوتی وجود دارد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] در خصوص جنایت بر میّت بفرمایید: الف) آیا سوزاندن کامل بدن میّت دیه دارد؟ ب) در صورت مثبت بودن پاسخ، میزان آن چقدر است؟ ج) در فرض فوق، آیا جانی علاوه بر دیه، تعزیر نیز می شود؟ د) در موارد وجوب دیه، آیا بین عمدی و غیر عمدی بودن جنایت تفاوتی هست؟ ه) آیا در مقدار دیه، بین میّت زن و مرد تفاوتی وجود دارد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا قصاص در اطراف با قسامه قابل اثبات است؟قسامه در جنایت اعضا نیز ثابت است ولی به وسیله آن تنها دیه ثابت می شود نه قصاص.
- [آیت الله مکارم شیرازی] درباره قصاص اطراف، بفرمایید: الف . پس از اجرای قصاص اطراف، عضو قطع شده ملک کیست؟ ملک حکومت، مجنی علیه، یا جانی؟ ب . دفن عضو مقطوع،پیوند عضو قطع شده به جانی یا فروش آن برای پیوند به دیگری چه حکمی دارد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آیا با قسامه، ضرب و جرح در اطراف هم ثابت می شود؟ و بر فرض ثبوت آیا موجب ثبوت قصاص هم می شود یا فقط حکم به پرداخت دیه می شود؟
- [آیت الله نوری همدانی] الف: چنانچه در اثر ضربه وارده یک مورد شکستگی حادث گردد، ولی به خاطر خون ریزی شدید جمجمه مورد عمل جراحی قرار گیرد، آیا شکستگی ایجاد شده در استخوان جمجمه توسط طبیب، علاوه بر شکستگی ناشی از ضربه وارده، دیه جداگانه دارد؟ ب: در صورت مثبت بودن پاسخ، پرداخت آن به عهده چه کسی است؟ (جانی یا پزشک معالج)ج- در این مورد آیا بین جنایت عمدی و غیر عمدی نظیر تصادفات رانندگی، تفاوتی وجود دارد؟
- [آیت الله نوری همدانی] فردی مقداری شراب با درصد بیش از مقدار حدّ متعارف از الکل را به سه نفر فروخته است؛ یکی از خریداران بعد از مصرف شراب فوت نموده، یکی نابینا و نفر سوم فلج شده است، در مورد میزان جرم و مسؤولیت فروشنده این سؤالات مطرح است: الف: در صورت اطلاع از میزان بالای الکل موجود در شراب آیا جنایت عمدی است؟ ب: در صورت عدم اطّلاع از مطلب فوق جنایت چگونه است و تکلیف چه میباشد؟ ج- آیا علم و جهل مصرف کنندهها با بالا بودن میزان الکل تاثیری دارد؟ د: آیا علم مصرف کنندهها به حرمت شرب خمر و بطلان این معامله در این مطلب نقشی دارد؟
- [آیت الله سبحانی] اگر شخصی با یک ضربه ی عمدی که غالباً کشنده است، موجب جنایت های متعدد بر اعضای مجنی علیه شود که منجر به مرگ وی گردد، در صورتی که همه ی آسیب های وارده در تحقق قتل مؤثر باشد، آیا قصاص (اطراف) در قصاص (نفس) تداخل می کند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] درباره اثبات نسب غیر ولد صلبی به اقرار بفرمایید: الف. آیا در غیر ولد صلبی بدون تصدیق کبیر نسب ثابت میشود؟ ب. در فرض الف، در صورت تصدیق کبیر، آیا توارث به غیر متصادقین از سایر انساب تعدی پیدا میکند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] درباره سن بلوغ دختر بفرمایید: الف. سن بلوغ دختر از نظر شرعی چند سالگی است؟ ب. آیا برای دختر از حیث بلوغ میتوان بین عبادات، عقود و ایقاعات تفاوتی قائل شد؟ ج. برای اجرای حدود و قصاص چطور؟