نیابت
انجام دادن يك عمل برای شخص ديگر
کسی که بی‌سواد است و نماز او چندان کامل نیست یعنی خوب یاد نگرفته، در عین حال الآن به نیابت از پدر مرحومش به حج می‌رود آیا حج او درست است؟
در صورتی که بتواند در خلال این مدّت تا موقع نماز طواف، نمازش را کامل کند مانعی ندارد، ولی در غیر این صورت نیابت او مشکل است.
در صورتی که بتواند در خلال این مدّت تا موقع نماز طواف، نمازش را کامل کند مانعی ندارد، ولی در غیر این صورت نیابت او مشکل است.
عنوان سوال:
کسی که بی‌سواد است و نماز او چندان کامل نیست یعنی خوب یاد نگرفته، در عین حال الآن به نیابت از پدر مرحومش به حج می‌رود آیا حج او درست است؟
پاسخ:
در صورتی که بتواند در خلال این مدّت تا موقع نماز طواف، نمازش را کامل کند مانعی ندارد، ولی در غیر این صورت نیابت او مشکل است.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا حج میقات به نیابت از یک متوفی باید حتماً در حج تمتع انجام گیرد یا با حج عمره هم می توان انجام داد؟ چون در وصیت پدربزرگم آمده است تا حج میقات برای برادر مرحومش بجا آورده شود.
- کسی که نماز او چندان کامل نیست اگر برای خود یا به نیابت از کسی به حج برود آیا در انجام نماز طواف می تواند دیگری را نایب کند؟
- کسی که نماز او چندان کامل نیست اگر برای خود یا به نیابت از کسی به حج برود آیا در انجام نماز طواف می تواند دیگری را نایب کند؟
- اگر شخصی قبل از درست شدن خدمهگری به نیابت از کسی به انجام حج پذیرفته شده باشد و بعداً مسأله خدمهگری درست شود حج را برای چه کسی انجام دهد؟ همچنین کسی که مستطیع نیست ولی به عنوان کمک کار کسی به حج می‌رود؟
- در استفتائات حج در پاسخ این سوال که : آیا زن به نیابت از دیگری می تواند نماز طواف بخواند؟ فرموده اید : در مواردی که نیابت جایز است مانعی ندارد. بفرمایید در کدام موارد نیابت جایز است ؟
- اگر کسی به عنوان خدمه یک بار به حج مشرّف شود و حجّ خویش را بجای آورد، آیا می تواند در سفر دوّم، که به همین عنوان مشرّف می شود، به نیابت از پدر یا مادر متوفّایش حج بجا آورد؟ در چنین صورتی، آیا حج از عهده پدر و مادرش برداشته می شود؟
- پدری که حج بر او مستقر شده بود بدون اینکه به نیابت از وی درباره حج وصیت کند از دنیا رفته است. آیا با اینکه اولاد از وضعیت پدر متوفی مطلع هستند بر آنان واجب است که از جانب پدر حج بجا بیاورند؟ یا نه . و اگر موظف اند آیا از اصل مال و یا ثلث آن ؟
- بچه ای قبل از سن تکلیف همراه پدر و مادر خود اعزام به حج تمتع شد و بخاطر کودک بودن بعضی از مراسم واجب حج را بجا نیاورد، یا در خواب بوده است. الان که به سن بلوغ رسیده و قصد ازدواج دارد شبهه شده است که ایشان باید قبل از ازدواج به حج رود و مناسک حج تمتع را دوباره بجا آورد در غیر این صورت زن بر او حرام است. آیا چنین موضوعی از نظر شرعی درست است یا خیر؟
- بچه ای قبل از سن تکلیف همراه پدر و مادر خود اعزام به حج تمتع شد و بخاطر کودک بودن بعضی از مراسم واجب حج را بجا نیاورد، یا در خواب بوده است. الان که به سن بلوغ رسیده و قصد ازدواج دارد شبهه شده است که ایشان باید قبل از ازدواج به حج رود و مناسک حج تمتع را دوباره بجا آورد در غیر این صورت زن بر او حرام است. آیا چنین موضوعی از نظر شرعی درست است یا خیر؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله وحید خراسانی] افرادی که هر سال به حج می روند مانند خدمه کاروان ها در محل خود از کسی نیابت قبول می کنند ولی در میقات بر اثر اشتغال زیاد از نیابت غافل و محرم می شوند بعد که متوجه شدند دوباره نیت نیابت می کنند ایا حج نیابتی انان درست است یا حج برای خودشان حساب می شود
- [امام خمینی] شخصی به نیابت پدرش که در قید حیات است به حج رفته، طواف و نماز نساء را همانطور که در مناسک آمده با نیّت (ما فی الذّمه) ولی در عین حال همراه با ذکر کلمه (واجب) به انجام رسانده و گفته: (طواف و نماز نسائی را که از حجّ نیابتی پدرم بر گردن دارم بجا میآورم واجب، قربة الی اللّه)؛ آیا نیابت فوق صحیح بوده؟
- [آیت الله وحید خراسانی] شخصی طبق وصیت پدر که پول به حساب سازمان حج واریز کرده است به نیابت او به مکه امده در حالی که خود فرزند نیز استطاعت مالی داشته است ایا به نیابت پدر حج به جا اورد یا حج خود را انجام دهد
- [آیت الله وحید خراسانی] در مناسک فرموده اید بر هر مکلفی واجب است قرایت نمازهای یومیه اش را یاد بگیرد خصوصا برای حج حال اگر حاجی کوتاهی کرد و برای تعلم و یادگیری قرایت نماز اقدام ننمود ایا همین نماز باطل کفایت می کند و یا اینکه باید نایب بگیرد و در صورتی که نیابت را لازم نمی دانید ایا همین نماز کافی است یا خیر
- [آیت الله وحید خراسانی] پدری برای حج ثبت نام کرده و در وصیتش گفته است که برایش حج مستحبی به جا اورند و پسر بزرگتر چون دیده خودش استطاعت بدنی و مالی دارد و فقط استطاعت طریقی نداشته که ان هم با فوت پدر برایش حاصل شده به نیت خود حج را انجام داده نه به نیابت از پدر ایا حج او صحیح است یا نه چون استطاعت طریقی نداشته مگر از طریق نیابت
- [آیت الله وحید خراسانی] کسی که نماز او صحیح نیست و برای حج به نیابت امده است ایا نیابت او صحیح است و مفروض این است که به عنوان نیابت محرم شده است
- [آیت الله نوری همدانی] کسی که نماز او صحیح نیست و برای حجّ به نیابت آمده است، آیا نیابت او صحیح است؟ و مفروض این است که به عنوان نیابت محرم شده است؟
- [سایر] در چه صورت می توان به نیابت از پدر و مادر نماز به جا آورد؟
- [آیت الله نوری همدانی] کسی که نماز او صحیح نیست و برای حجّ به نیابت آمده است، آیا نیابت او صحیح است؟ و مفروض این است که به عنوان نیابت محرم شده است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آیا صحیح است که انسان حج را برای خود و به نیابت از مثلاً پدر و مادرش انجام دهد بطوری که هر سه نفر در یک حج شریک باشند؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر به قصد دزدی، خیانت، یا کار حرام دیگری سفر کند، باید نماز را تمام بخواند، همچنین اگر خود سفر حرام باشد مثل این که چنان مسافرتی برای بدن او ضرر قابل ملاحظه ای دارد، یا زن بدون اجازه شوهر سفر کند (بنا بر احتیاط واجب) یا فرزند با نهی پدر و مادر سفر نماید بطوری که مایه اذیت آنها شود، باید نماز را تمام بخواند; ولی اگر سفر واجبی مانند حج واجب بوده باشد رضایت شوهر و پدر ومادر شرط نیست و نماز شکسته است.
- بر پسر بزرگتر (یعنی بزرگترین پسری که بعد از مرگ آنها در حال حیات است) واجب است که نماز و روزه هایی که از پدر یا مادرش فوت شده و از روی نافرمانی نبوده و توانایی بر قضا داشته، بعد از مرگ آنها به جا آورد، بلکه اگر از روی نافرمانی هم ترک کرده باشد بنابر احتیاط مستحب باید به همین طور عمل کند، همچنین روزه ای را که در سفر نگرفته هرچند توانایی قضای آن را پیدا نکرده¬اند احتیاط آن است که پسر بزرگتر قضا نماید.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله شبیری زنجانی] بعد از مرگ انسان می‌شود نماز و عبادتهای دیگری را که او در زندگی بجا نیاورده، شخص دیگری به جا آورد که به او (نایب) میگویند و عمل او را نیابت مینامند و به کسی که از طرف او عمل را انجام میدهند (منوب عنه) میگویند و در حال حیات انسان تنها در حج و زیارت، نیابت مشروع است به تفصیلی که در جای خود ذکر شده است. و همچنان که نیابت تبرعی و بدون مزد صحیح است، نیابت با اجاره یا جعاله یا شرط ضمن عقد و مانند اینها نیز صحیح میباشد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] سفر به منظور اذیت کردن مؤمن حرام و نماز در آن سفر تمام است، همچنین اگر پدر یا مادر سفر غیر واجبی را به صلاح فرزند ندانند و از روی دلسوزی او را از سفر نهی کنند چنانچه مسافرت فرزند سبب اذیت آنها شود حرام و نماز در آن سفر تمام است ولی اگر سفر واجب باشد - مانند سفر برای حج واجب - حرام نیست و نماز در آن شکسته است، هر چند سبب اذیت پدر و مادر باشد.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر پدر ومادر نماز و روزة خود را بجا نیاورده باشند ، و چنانچه می توانسته اند قضا کنند ، بر پسر بزرگتر واجب است که بعد از مرگ آنها بجا آورد ، یا برای آنها اجیر بگیرد . و نیز روزه ای که در سفر نگرفته اند ، اگر چه نمی توانسته اند قضا کنند ، احتیاط واجب آن است که پسر بزرگتر قضا نماید ، یا برای آنها اجیر بگیرد . و قضای نماز و روزه ای که پدر و مادر از روی طغیان و تمرد بجا نیاورده اند بر پسر بزرگتر واجب نیست این حکم دربارة پدر ثابت است و نسبت به مادر نیز احتیاط واجب آن است که مراعات شود .
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر با عین پولی که خمس آن را نداده ملکی بخرد، تصرّف او در آن ملک حرام ونمازش هم در آن باطل است در صورتی که با امکان و دسترسی بحاکم شرع جهت کسب اذن، اجازه نگرفته باشد وقصد ادأ خمس را هم نداشته باشد ولی در زکاْ بعید نیست معامله صحیح باشد و خواندن نماز در آن ملک بلا اشکال است ولی گناه بزرگی مرتکب شده است.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر پسر بزرگتر بخواهد نماز پدر ومادر را بخواند، باید به تکلیف خود عمل کند، مثلاً قضای نماز صبح ومغرب وعشأ مادرش را باید بلند بخواند و همچنین است در سایر اجزأ و شرائط باید در قضا رعایت تکلیف خود را بنماید مگر این که زن نیابت از مرد داشته باشد، که بنابر احتیاط واجب در قرائت رعایت حال مرد را نماید مگر این که مستلزم عمل حرام باشد.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر پدر نماز خود را بجا نیاورده باشد چنانچه از روی عذر بوده ومتمکّن از قضأ آنها شده یا نه، بر پسر بزرگتر واجب است که بعد از مرگش بجا آورد، یا برای آنان اجیر بگیرد و احتیاط واجب آن است که آنچه را که پدر از روی عمد نخوانده یا این که فاسداً خوانده قضأ نماید و بنابر احتیاط واجب نمازهایی که از مادر فوت شده است هم قضأ نماید و بنابر احتیاط واجب بر ولیّ میّت است که قضأ روزههایی که پدر نگرفته است بگیرد مگر آن روزههایی را که در ناخوشی بجا نیاورده وفوت نموده که قضأ ندارد، گرچه مستحبّ است بر ولیّ که آنها را هم بیاورد و بنابر احتیاط مستحبّ روزههایی را که مادر نگرفته بجا آورد ولی روزهای را که در سفر نگرفتهاند اگرچه نمیتوانستهاند قضا کنند، باید پسر بزرگتر قضا نماید، یا برای آن اجیر بگیرد.
- [آیت الله اردبیلی] اگر پدر نماز خود را بجا نیاورده باشد، چنانچه از روی نافرمانی ترک نکرده باشد و میتوانسته قضا کند، بر پسر بزرگتر واجب است که بعد از مرگ او قضای نمازهایش را بجا آورد یا برای آنها اجیر بگیرد، بلکه اگر از روی نافرمانی نیز ترک کرده باشد، واجب است به همین نحو عمل کند، مگر این که از روی عناد و انکار ترک کرده باشد و یا این که در مدت نسبتا زیادی نماز را به جهت کوتاهی و سستی نخوانده باشد و نیز روزهای را که در سفر نگرفته اگرچه نمیتوانسته آن را قضا کند واجب است که پسر بزرگتر قضا نماید یا برای انجام دادن آن اجیر بگیرد و اگر پدر به جهت عذر دیگر (مثل مریضی) روزه نگرفته باشد، چنانچه در حال حیات میتوانسته آن را قضا کند و قضا نکرده، پسر بزرگتر باید قضای آن را به جا آورد، و گرنه قضای آن بر او واجب نیست.
- [امام خمینی] اگر پدر نماز و روزه خود را بجا نیاورده باشد، چنانچه از روی نافرمانی ترک نکرده و می توانسته قضا کند بر پسر بزرگتر واجب است که بعد از مرگش بجا آورد یا برای او اجیر بگیرد بلکه اگر از روی نافرمانی هم ترک کرده باشد واجب است به همین طور عمل کند و نیز روزه ای را که در سفر نگرفته اگرچه نمی توانسته قضا کند، واجب است که پسر بزرگتر قضا نماید یا برای او اجیر بگیرد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] کسی که می خواهد پیش از رسیدن به هشت فرسخ از وطنش بگذرد یا ده روز در محلّی بماند اگر از ماندن ده روز یا گذشتن از وطن منصرف شود باز هم باید نماز را تمام بخواند ولی اگر باقی مانده راه هشت فرسخ باشد یا چهار فرسخ باشد و بخواهد برود و برگردد باید نماز را شکسته بخواند. شرط پنجم: آنکه برای کار حرام سفر نکند و اگر برای کار حرامی مانند دزدی سفر کند باید نماز را تمام بخواند و همچنین است اگر خودِ سفر، حرام باشد مثل آنکه سفر برای او ضرر داشته باشد یا زن بدون اجازه شوهر و فرزند با نهی پدر و مادر در صورتی که مخالفت با آن موجب اذیت و ناراحتی یا اسائه ادب به پدر و مادر باشد سفری بروند که بر آنان واجب نباشد ولی اگر مثل سفر حج واجب باشد باید نماز را شکسته بخواند.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] کسی که می خواهد پیش از رسیدن به هشت فرسخ از وطنش بگذرد؛ یا ده روز در محلی بماند و نیز کسی که مردد است که از وطنش بگذرد؛ یا ده روز در محلی بماند؛ اگر از ماندن ده روز یا گذشتن از وطن منصرف شود؛ باز هم باید نماز را تمام بخواند. ولی اگر باقیمانده راه هشت فرسخ باشد یا چهار فرسخ باشد و بخواهد برود و برگردد و برگشتن نیز چهار فرسخ باشد؛ باید نماز را شکسته بخواند. شرط پنجم - آنکه برای کار حرام سفر نکند و اگر برای کار حرامی مانند دزدی سفر کند؛ باید نماز را تمام بخواند. و همچنین است اگر خود سفر حرام باشد مثل آنکه برای او ضرری که اقدام بر آن شرعا حرام است داشته باشد؛ یا زن بدون اجازه شوهر و فرزند با نهی پدر و مادر که موجب عقوقش باشد سفری بروند که بر آنان واجب نباشد؛ ولی اگر مثل سفر حج واجب باشد؛ باید نماز را شکسته بخوانند.