عذر شرعی
عذری كه شرعاً قابل قبول است.
هرگاه کسی اعمال عرفات را، غیر اضطراری ولی اعمال مشعر را اضطراری بجا بیاورد و یا این که به واسطه عذر شرعی اعمال هر دو را اضطراری انجام بدهد، حج او صحیح است یا نه؟
با فرض ادراک اختیاری عرفات و اضطراری مشعر، حکم به صحّت بعید نیست و در صورت درک اضطراری هر دو وقوف، در صحّت حج تأمّل است.
با فرض ادراک اختیاری عرفات و اضطراری مشعر، حکم به صحّت بعید نیست و در صورت درک اضطراری هر دو وقوف، در صحّت حج تأمّل است.
عنوان سوال:
هرگاه کسی اعمال عرفات را، غیر اضطراری ولی اعمال مشعر را اضطراری بجا بیاورد و یا این که به واسطه عذر شرعی اعمال هر دو را اضطراری انجام بدهد، حج او صحیح است یا نه؟
پاسخ:
با فرض ادراک اختیاری عرفات و اضطراری مشعر، حکم به صحّت بعید نیست و در صورت درک اضطراری هر دو وقوف، در صحّت حج تأمّل است.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- هرگاه زن مُحرِم شد به احرام عمره تمتّع و پیش از به جا آوردن اعمال عمره تمتّع حائض شد و میداند پیش از وقوف به عرفات طاهر نمیشود که درک حج نماید، تکلیف او چیست؟
- چه میفرمایید در این مسأله شرعیّه در شب دوشنبه که غرّه ذیحجّه بوده، اهل حاج از ایرانیها رؤیت هلال را نموده ولی در نزد سعودیها شب یک شنبه را غرّه ذیحجّه قرار دادند، از همان لحاظ حُجّاج ایرانی را یوم هفتم ذیحجّه از مکّه حرکت داده یک سره وارد عرفات نموده که لیله هشتم را در عرفات بودند و روز هشتم ذیحجّه را، چون سعودیها روز نهم قرار دادند اعمال عرفه را در یوم هشتم در زمین عرفات به جا آورده، لیله نهم - که لیله عرفه باشد - اهل حاج را کوچانیده به مشعر الحرام و روز عرفه از مشعر حرکت داده وارد منی کرده چون سعودیها روز نهم را که وارد منی شدند اوّل رمی جمار و بعد حلق رأس و قربانی کردهاند. بعضی از حُجّاج نظر به رؤیت هلال شب دوشنبه، دو مرتبه بدون رمی جمار وحلق رأس و قربانی با ماشین، مراجعت به عرفات نموده در روز عرفه وقوف اختیاری عرفات را تا غروب به هر نحو بوده درک نمودند، شُرطه از طرف سعودیها حُجّاجی را که در یوم عرفه در عرفات بودند عودت به منی داده، پس از ورود به منی باز حُجّاج را مراجعت به مشعر داده و وقوف اختیاری مشعرالحرام را هم درک نموده تا صبح. ولی بعض از حُجّاج ایرانی، عالماً عامداً وقوفین را که وقوف عرفات و مشعرباشد نه اختیاری و نه اضطراری درک نکردند، همان روز عرفه را، تأسّیاً به سعودیها روز عید قرار داده رمی جمار و حلق رأس و قربانی نمودند، چون که وقوفین را به هیچ نحو به جا نیاورده، حج خودشان را هم بدل به عمره نکردهاند بیان فرمایید: اشخاص اخیر بری الذمّه از حَجّة الاسلام میباشند، یا در احرام خودشان - 24 چیز که بر آنها حرام است - باقی هستند که باید در سال دیگربروند حج خودشان را صحیحاً بجا بیاورند یا خیر؟
- هرگاه زن پیش از مُحرِم شدن حائض شود و بداند که طاهر نمیشود پیش از وقوف به عرفات که درکِ حج کند، تکلیف او چیست؟
- زن هرگاه به واسطه حیض و یا نفاس، یا آن که حاج به واسطه ضیق وقت متمکّن از عمره حج تمتّع نشد، حج آنها مبدّل به حجِ افراد می‌شود، معنی ضیق وقت را بیان فرمایید.
- هرگاه کسی بعد از سعی تقصیر را فراموش نمود، آیا عمره و حج او هر دو صحیح است، یا هر دو باطل است، یا حجِ تنها باطل است؟
- مردی سال قبل به مکّه معظّمه مشرّف شد و تمام اعمال را به جا آورده، ولی سر نتراشید و مراجعت نمود، حج او صحیح است یا خیر؟
- اگر حاجی با عذر شرعی، یا بدون عذر عمداً تقصیر نماید، یعنی: در حرکت از مدینه منوّره زیر سقف اتومبیل و طیّاره به مکّه حرکت نماید و قربانی را هم بنماید، آیا به عمل حج او ضرر میزند و عمل فاسد است یا خیر؟
- در عمره تمتّع در حال احرام در غیر ضرورت قبل از آن که به منی و عرفات رود عملی کند که موجب ذبح گوسفند شود، لکن قربانی نکند تکلیفش چیست؟ میتواند بعد از اعمال حج در وطن خود قربانی کند یا خیر؟
- هرگاه کسی نماز طواف نساء را غلط خوانده، یا جهاتی دیگر برای بطلان نمازش رُخ داده، هرگاه در غیر ایّام حج، یا در ایّام حج نایب بگیرد برای نماز طواف نساء، آیا پس از به جا آوردن نایب، یا به جا آوردنِ خودش در سال بعد به طور صحیح، زن به او مباح می‌شود یانه؟
- فدوی امسال موفّق به زیارت بیت اللَّه شده و چون در رؤیت هلال اختلافی بود و روز نهم ما از طرف قاضی آنها به عنوان دهم اِعلام شده بود و از آن جا که ما علم به مخالفت نداشتیم در روز دهم آنها اعمال روز عید را در منی انجام داده، بعد برای احتیاط بعد از ظهر آن روز به مکّه رفته و از حِجر اسماعیل مُحرِم شده و چون مانع از رفتن به عرفات بودند ناچار وقوف اختیاری مشعر را از اذان صبح تا اوّل آفتاب درک کردم و بقیّه اعمال را اعاده نمودم، آیا این احتیاط به نظر مبارک چگونه است؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مظاهری] اگر کسی به هر دلیلی موفق به وقوف اختیاری عرفات نشد و قصد وقوف اضطراری کرد ودانست که وقوف اضطراری عرفات موجب عدم درک وقوف اختیاری مشعر می شود، چه باید بکند و تکلیف حج او چه می شود؟
- [آیت الله مظاهری] اگر کسی به جهت درک وقوف اضطراری عرفات، موفق به وقوف اختیاری مشعر نشد، چه باید بکند و تکلیف حج او چیست؟
- [آیت الله سبحانی] اگر حاجی پس از خروج از عرفات در اتوبوس به خواب رفته است و پس از خروج از مشعر(مزدلفه) بیدار شود، آیا حج او صحیح است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اشخاص معذور که می توانند اعمال مکّه را قبل از وقوفین (وقوف به عرفات و مشعر) انجام دهند، چنانچه از روی ناآگاهی به احکام شرعی اعمال مکّه را بدون احرام انجام دهند چه حکمی دارد؟
- [آیت الله وحید خراسانی] عده ای در شب دهم ذی حجه عازم مشعر بودند از افرادی که انجا بودند سوال نمودند مشعر کجا است جواب دادند اینجا است اطمینان پیدا کردند که مشعر است نیت بیتوته و قصد وقوف کردند بعد که وقت اضطراری مشعر هم گذشته بود معلوم شد مشعر نبوده ایا نسبت به باقی اعمال حج و سال اینده وظیفه چیست
- [آیت الله جوادی آملی] اگر حاجی قبل از درک عرفات یا مشعر در تمام وقت بیهوش باشد و بعد از اعمال حج به هوش بیاید حکم حج او چیست؟ و وظیفه او نسبت به خروج از احرام چیست؟
- [آیت الله جوادی آملی] اگر حاجی قبل از درک عرفات یا مشعر در تمام وقت بیهوش باشد و بعد از اعمال حج به هوش بیاید حکم حج او چیست؟ و وظیفه او نسبت به خروج از احرام چیست؟
- [امام خمینی] شخصی محرم شد به احرام عمره تمتع، وارد مکه شد اعمال عمره را انجام داد به جز تقصیر، دو مرتبه محرم شد برای حج به عرفات رفت و جمیع اعمال مشعر و منی را بجا آورد و متوجه نشد و به ایران آمد، حالا فهمیده استدعا دارد مشروحا بیان فرمائید اگر جاهل بوده چه حکمی دارد و اگر ناسی بوده چه حکمی؟
- [آیت الله خامنه ای] اگر معذور پس از وقوف اضطراری مشعرالحرام از مشعر خارج شد، و پیش از طلوع فجر عذر او برطرف شد، آیا بازگشت به مشعرالحرام برای درک وقوف اختیاری لازم است؟
- [آیت الله اردبیلی] اگر معذور پس از وقوف اضطراری مشعر الحرام، از مشعر خارج شد و پیش از طلوع فجر عذر او برطرف شد، آیا بازگشت به مشعر الحرام برای درک وقوف اختیاری لازم است؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- هرگاه انسان عذری دارد که اگر بخواهد در اوّل وقت نماز بخواند، ناچار است مثلاً با تیمّم یا با لباس نجس نماز بخواند، چنانچه بداند عذر او تا آخر وقت باقی است، میتواند در اوّل وقت نماز بخواند، ولی اگر احتمال بدهد که عذر او از بین میرود، باید صبر کند تا عذرش برطرف شود و چنانچه عذر او برطرف نشد، در آخر وقت نماز بخواند و لازم نیست به قدری صبر کند که فقط بتواند کارهای واجب نماز را انجام دهد، بلکه اگر برای مستحبات نماز مانند اذان و اقامه و قنوت هم وقت دارد، میتواند تیمّم کند و نماز را با آن مستحبات به جا آورد.
- اگر صاحب مال دیوانه شود، کسی که امانت را قبول کرده، باید فوراً امانت را به ولی او برساند و یا به ولی او خبر دهد و اگر بدون عذر شرعی مال را به ولی او ندهد و از خبر دادن هم کوتاهی کند و مال تلف شود، باید عوض آن را بدهد.
- جنسی که میفروشند و چیزی که عوض آن میگیرند پنج شرط دارد:اوّل:آن که مقدار آن با وزن یا پیمانه یا شماره و مانند اینها معلوم باشد.دوم:آن که بتوانند آن را تحویل دهند، بنا بر این فروختن اسبی که فرار کرده صحیح نیست، ولی اگر اسبی را که فرار کرده با چیزی که میتواند تحویل دهد، مثلاً با یک فرش بفروشد، اگر چه آن اسب پیدا نشود، معامله صحیح است.سوم:خصوصیاتی را که در جنس و عوض هست و به واسطهی آنها میل مردم به معامله فرق میکند معین نماید.چهارم:کسی در جنس یا در عوض آن حقی نداشته باشد، پس مالی را که انسان پیش کسی گرو گذاشته، بدون اجازهی او نمیتواند بفروشد.پنجم:خود جنس را بفروشد نه منفعت آن را، پس اگر مثلاً منفعت یک سالهی خانه را بفروشد صحیح نیست، ولی چنانچه خریدار به جای پول، منفعت ملک خود را بدهد مثلاً فرشی را از کسی بخرد و عوض آن، منفعت یک سالهی خانهی خود را به او واگذار کند اشکال ندارد.و احکام اینها در مسائل آینده گفته خواهد شد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر در سال اوّلی که مستطیع شده به مکّه رود و در وقت معیّنی که دستور دادهاند به عرفات و مشعر الحرام نرسد، چنانچه هنوز محرم به احرام حجّ نشده و در این تأخیر مسامحه ننموده و در سالهای بعد نیز مستطیع نباشد، حجّ بر او واجب نیست ولی اگر مسامحه کرده، یا از سالهای قبل مستطیع بوده و نرفته، اگر چه به زحمت باشد باید حجّ را به جا آورد و چنانچه محرم به احرام حجّ شده ولی به عرفات و مشعر نرسیده، واجب است - هر چند با قرض گرفتن یا اکتساب - در سال بعد حجّ به جا آورد؛ بلی چنانچه در تأخیر سال قبل معذور بوده و بدون اختیار او انجام حجّ سال بعد با مشقّت شدید همراه باشد، لازم نیست دوباره حجّ به جا آورد و در هر حال اگر سال بعد حجّ بجا نیاورد حجی بر عهده او نیست، هر چند در ترک حجّ معصیت کرده باشد.
- [آیت الله مظاهری] اگر عاقل در حال احرام دیوانه شود یا کسی در حال احرام مریض شود و نتواند اعمال را به جا آورد و بردن آنها نیز به عرفات و مشعر ممکن نباشد، حجّ آنها تبدیل به عمره مفرده می‌شود و اگر ممکن است آنها را طواف و سعی میدهند و اگر ممکن نیست از طرف آنها نیابت می‌کنند و آنها را تقصیر مینمایند و با این عمل از احرام بیرون میآیند، ولی حجّ آنها کفایت از حجّ واجب نمیکند.
- [آیت الله اردبیلی] واجبات حجّ تمتّع سیزده چیز است: اول: احرام حجّ تمتّع؛ که مانند احرام عمره است، جز این که در احرام حج باید از مکه معظّمه به نیّت حجّ تمتّع مُحرم شود. دوم: وقوف در عرفات؛ یعنی مُحرم به احرام حجّ از ظهر روز عرفه نهم ذیحجّه به قصد قربت در عرفات باشد و در آنجا نیّت وقوف کند و بنابر احتیاط، از اوّل ظهر به عرفات برود و تا مغرب شرعی در آنجا بماند. سوم: وقوف در مشعر؛ به این ترتیب که حاجی پس از انجام وقوف در عرفات هنگام مغرب شب عید به طرف (مشعرالحرام) کوچ کند و مستحب است به گونهای کوچ کند که نماز مغرب و عشاء را در مشعر بخواند. وقوف در مشعر باید به قصد قربت انجام شود و وقت آن از طلوع فجر تا طلوع آفتاب است و بنابر احتیاط شب دهم را نیز تا طلوع فجر به قصد قربت باید در مشعر به سر برد. چهارم، پنجم و ششم: واجبات منی در روز عید قربان، که عبارتند از: الف رَمی جمره عقبه؛ یعنی زدن هفت سنگ‌ریزه به جمره عقبه به پیروی از حضرت ابراهیم علیهالسلام که در این مکان شیطان را رمی کرده است. ب قربانی و مخیّر است شتر یا گاو و یا گوسفند را قربانی کند. ج تراشیدن سر و یا تقصیر (کوتاه کردن مو یا ناخن) به تفصیلی که در کتاب مناسک حج آمده است. هفتم، هشتم، نهم، دهم و یازدهم: اعمال مکّه مکرّمه، که به ترتیب عبارتند از: (طواف)، (نماز طواف)، (سعی بین صفا و مروه)، (طواف نساء) و (نماز طواف نساء). دوازدهم و سیزدهم: اعمال منی در روزهای یازدهم، دوازدهم و برای بعضی سیزدهم ذیحجّه، که عبارتند از: الف بیتوته در منی؛ یعنی شب در آنجا ماندن. ب رَمی جمرات سه گانه (اُولی، وُسطی و عقبه) و در هر روز باید به هر یک از جمرات سه گانه هفت ریگ بزند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] کسانی که خود مستطیع هستند تا حج خود را بجا نیاوردهاند، نباید در انجام حجّ نایب دیگری بشوند و اگر انجام بدهند، ظاهراً حجّ آنها باطل است و برای خودشان نیز واقع نمیشود. کسانی که نمازشان صحیح نیست یا توانایی انجام اعمال اختیاری عمره یا حجّ را ندارند (مثلاً نمیتوانند رمی جمرات نمایند) در حج واجب نیابتشان باطل است، هر چند مجّانی باشد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه جنب ازحرام به واسطه نداشتن آب، یا عذر دیگر، یا تنگی وقت تیمم کند، عرقهای بدن او بعد از آن پاک و نمازخواندن با آن، جایز است.
- [آیت الله مظاهری] اگر عاقل در حال احرام دیوانه شود یا کسی در حال احرام مریض شود و نتواند اعمال را به جا آورد سرپرست آنها )ولیّ آنها یا رئیس کاروان و مانند آنها( باید در اعمالی که قابل نیابت است مانند ذبح و رمی از آنها نیابت کند و در مثل طواف آنها را طواف دهد و در مثل وقوف آنها را به عرفات و مشعر ببرد و در تقصیر آنها را تقصیر کند. در این صورت حجّ آنها صحیح است و در صورتی که در سالهای بعد دیوانه عاقل شود یا مریض سالم گردد، اعاده حجّ لازم نیست.
- [آیت الله اردبیلی] اگر وقت نماز به قدری تنگ باشد که به واسطه بجا آوردن بعضی از اعمال مستحب نماز، مقداری از آن بعد از وقت خوانده شود، باید آن اعمال مستحب را بجا نیاورد؛ مثلاً اگر به واسطه خواندن قنوت مقداری از نماز بعد از وقت خوانده شود، نباید قنوت را بخواند.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر در سال اولی که مستطیع شده به مکه رود و در وقت معینی که دستور داده اند به عرفات و مشعر الحرام نرسد، چنان چه در سال های بعد مستطیع نباشد، حج بر او واجب نیست. ولی اگر از سال های پیش مستطیع بوده و نرفته، اگر چه به زحمت باشد باید حج کند.
- [آیت الله خوئی] اگر در سال اولی که مستطیع شده به مکه رود و در وقت معینی که دستور دادهاند به عرفات و مشعرالحرام نرسد، چنانچه در سالهای بعد مستطیع نباشد، حج بر او واجب نیست. ولی اگر از سالهای پیش مستطیع بوده و نرفته اگرچه به زحمت باشد باید حج کند.
- [آیت الله بهجت] اگر در سال اوّلی که مستطیع شده به مکه رود و در وقت معینی که دستور دادهاند به عرفات و مشعرالحرام نرسد، چنانچه در سالهای بعد مستطیع نباشد، حج بر او واجب نیست، ولی اگر از سالهای پیش مستطیع بوده و نرفته باید حج بهجا آورد، اگرچه به زحمت باشد.