قرآن و دعا هر کدام جایگاه ویژه خود را دارند. قرآن سخن گفتن خدا با بنده است و دعا، سخن گفتن بنده با خداست. و در برنامه تربیتی روزانه اسلام به عنوان نماز، از هر دو نوع بهره مند می شویم. بخشی از نماز را قرآن خواندن در بر می گیرد و بخش دیگری را دعا تشکیل می دهد. قرآن داروخانه ای است که نسخه های شفا بخش برای امراض ما دارد و هر انسانی باید از این دستور العمل ها استفاده کند: (وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنینَ؛[اسراء/82] و از قرآن، آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان، نازل می کنیم.) و همین قرآن بر دعا تاکید بسیار کرده است: (وَ قالَ رَبُّکُمُ ادْعُونی أَسْتَجِبْ لَکُمْ إِنَّ الَّذینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرینَ؛[غافر/60] پروردگار شما گفته است: مرا بخوانید تا (دعای) شما را بپذیرم! کسانی که از عبادت من تکبّر می ورزند به زودی با ذلّت وارد دوزخ می شوند!) آیه شریفه نخست به (دعا) تعبیر می کند سپس در ادامه از دعا به عبادت تعبیر می کند. و در آیه دیگر ارج و منزلت بندگان در نزد خدا را به دعای آن ها گره می زند. (قُلْ ما یَعْبَؤُا بِکُمْ رَبِّی لَوْ لا دُعاؤُکُمْ فَقَدْ کَذَّبْتُمْ فَسَوْفَ یَکُونُ لِزاماً؛[فرقان/77] بگو: پروردگارم برای شما ارجی قائل نیست اگر دعای شما نباشد شما (آیات خدا و پیامبران را) تکذیب کردید، و (این عمل) دامان شما را خواهد گرفت و از شما جدا نخواهد شد!) البته حتی اگر در آیه دعا به منزله عبادت نیز باشد، تفاوتی نخواهد کرد. چون دعا به معنایی که در نزد ما رایج است، اساس عبادت شمرده شده است.(قَالَ النبی(ص) الدُّعَاءُ مُخُّ الْعِبَادَة؛[1] پیامبر(ص) می فرمایند دعا اساس عبادت است.) بنابراین باید هر کدام از قرائت قرآن و دعا را در جای خویش داشته باشیم. و طبیعتا ثواب هر کدام از این ها به عوامل زیادی بستگی دارد. حضور قلب، میزان تاثیر بر روی انسان و ... اموری هستند که ثواب ها را تعیین می کنند و ارزیابی آنها از عهده بندگان خارج است. [1]. إرشاد القلوب إلی الصواب، ج1، ص148.
قرآن و دعا هر کدام جایگاه ویژه خود را دارند. قرآن سخن گفتن خدا با بنده است و دعا، سخن گفتن بنده با خداست. و در برنامه تربیتی روزانه اسلام به عنوان نماز، از هر دو نوع بهره مند می شویم. بخشی از نماز را قرآن خواندن در بر می گیرد و بخش دیگری را دعا تشکیل می دهد.
قرآن داروخانه ای است که نسخه های شفا بخش برای امراض ما دارد و هر انسانی باید از این دستور العمل ها استفاده کند:
(وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنینَ؛[اسراء/82] و از قرآن، آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان، نازل می کنیم.)
و همین قرآن بر دعا تاکید بسیار کرده است:
(وَ قالَ رَبُّکُمُ ادْعُونی أَسْتَجِبْ لَکُمْ إِنَّ الَّذینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرینَ؛[غافر/60] پروردگار شما گفته است: مرا بخوانید تا (دعای) شما را بپذیرم! کسانی که از عبادت من تکبّر می ورزند به زودی با ذلّت وارد دوزخ می شوند!)
آیه شریفه نخست به (دعا) تعبیر می کند سپس در ادامه از دعا به عبادت تعبیر می کند.
و در آیه دیگر ارج و منزلت بندگان در نزد خدا را به دعای آن ها گره می زند.
(قُلْ ما یَعْبَؤُا بِکُمْ رَبِّی لَوْ لا دُعاؤُکُمْ فَقَدْ کَذَّبْتُمْ فَسَوْفَ یَکُونُ لِزاماً؛[فرقان/77] بگو: پروردگارم برای شما ارجی قائل نیست اگر دعای شما نباشد شما (آیات خدا و پیامبران را) تکذیب کردید، و (این عمل) دامان شما را خواهد گرفت و از شما جدا نخواهد شد!)
البته حتی اگر در آیه دعا به منزله عبادت نیز باشد، تفاوتی نخواهد کرد. چون دعا به معنایی که در نزد ما رایج است، اساس عبادت شمرده شده است.(قَالَ النبی(ص) الدُّعَاءُ مُخُّ الْعِبَادَة؛[1] پیامبر(ص) می فرمایند دعا اساس عبادت است.)
بنابراین باید هر کدام از قرائت قرآن و دعا را در جای خویش داشته باشیم. و طبیعتا ثواب هر کدام از این ها به عوامل زیادی بستگی دارد. حضور قلب، میزان تاثیر بر روی انسان و ... اموری هستند که ثواب ها را تعیین می کنند و ارزیابی آنها از عهده بندگان خارج است.
[1]. إرشاد القلوب إلی الصواب، ج1، ص148.
- [سایر] آیا فارسی خواندن قرآن و دعا ثواب دارد؟
- [سایر] ثواب خواندن قرآن در خانه را بفرمایید؟
- [سایر] آیا خواندن و شنیدن دعا از ثواب و پاداش برابری برخوردار است؟
- [سایر] نصف قرآن کدام آیه است؟ و ثواب خواندن چه سورهای معادل نصف قرآن است؟
- [سایر] اگر ثواب سه بار خواندن سوره توحید برابر ختم قرآن است چرا زحمت خواندن کل قرآن را بکشیم ؟
- [سایر] آیا ثواب سیر کردن شکم یک فقیر از خواندن قرآن برای مرده بیشتر است؟
- [آیت الله مظاهری] آیا خواندن قرآن از قرآنی که بدون رضایت صاحب آن غصی شده است ثواب دارد؟
- [آیت الله بهجت] آیا ثواب خواندن نماز آیات به جماعت همانند ثواب نماز جماعت یومیّه می باشد؟
- [آیت الله شبیری زنجانی] آیا خواندن فاتحه، ادعیه و قرآن کریم توسط دستگاه های الکترونیک همچون رایانه و موبایل، به نیابت از فرد متوفی و به نیت ثواب رسانی به او، ممکن و جایز است؟
- [سایر] با خواندن کدام سوره ها از قرآن مجید می توان ثواب زیادتری کسب نمود و یا به حاجت رسید؟
- [آیت الله جوادی آملی] .مناسب است پیش از تکبیرةالاحرام و پس از آن، دعاهای مخصوص که در کتابهای دعا نقل شده, به امید ثواب, خوانده شود.
- [امام خمینی] مستحب است پیش از نماز عید غسل کند، و دعاهایی که پیش از نماز و بعد از آن در کتابهای دعا ذکر شده به امید ثواب بخواند.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر یک نفر به امام جماعت اقتدا کند؛ هر رکعت از نماز آنان ثواب صد و پنجاه نماز دارد و اگر دو نفر اقتدا کنند هر رکعتی ثواب ششصد نماز دارد و هرچه بیشتر شوند ثواب نمازشان بیشتر می شود تا به ده نفر برسند و عده آنان که از ده گذشت؛ اگر تمام آسمانها کاغذ و دریاها مرکب و درختها قلم و جن و انس و ملائکه نویسنده شوند نمی توانند ثواب یک رکعت آن را بنویسند.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر یک نفر بامام جماعت اقتدا کند، هر رکعت از نماز آنان ثواب صد وپنجاه نماز دارد و اگر دو نفر اقتدا کنند هر رکعتی ثواب ششصد نماز دارد و هرچه بیشتر شوند ثواب نمازشان بیشتر میشود تا به ده نفر برسند وعده آنان که از ده گذشت، اگر تمام آسمانها کاغذ ودریاها مرکّب ودرختها قلم وجن وانس وملائکه نویسنده شوند، نمیتوانند ثواب یک رکعت آن را بنویسند.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . در خبر است اگر یک نفر به امام جماعت اقتدا کند، هر رکعت از نماز آنان ثواب صد و پنجاه نماز دارد، و اگر دو نفر اقتدا کنند هر رکعت ثواب ششصد نماز دارد، و هرچه بیشتر شوند ثواب نمازشان بیشتر می شود، تا به ده نفر برسند، و عده آنان که از ده گذشت، اگر تمام آسمان ها کاغذ و دریاها مرکب و درخت ها قلم و جن و انس و ملائکه نویسنده شود، نمی توانند ثواب یک رکعت آن را بنویسند.
- [آیت الله بروجردی] اگر یک نفر به امام جماعت اقتدا کند، هر رکعت از نماز آنان ثواب صد و پنجاه نماز دارد و اگر دو نفر اقتدا کنند هر رکعتی ثواب ششصد نماز دارد و هرچه بیشتر شوند ثواب نمازشان بیشتر میشود، تا به ده نفر برسند و عدّهی آنان که از ده گذشت، اگر تمام آسمانها کاغذ و دریاها مرکب و درختها قلم و جن و انس و ملائکه نویسنده شوند، نمیتوانند ثواب یک رکعت آن را بنویسند.
- [آیت الله سبحانی] مستحب است پیش از نماز عید غسل کند و دعاهائی که پیش از نماز و بعد از آن در کتاب های دعا ذکر شده به امید ثواب بخواند.
- [آیت الله اردبیلی] مستحب است پیش از نماز عید غسل کنند و دعاهایی را که پیش از نماز و بعد از آن در کتابهای دعا ذکر شده، به امید ثواب بخوانند.
- [امام خمینی] مستحب است بین اذان و اقامه یک قدم بردارد، یا قدری بنشیند یا سجده کند یا ذکر بگوید یا دعا بخواند یا قدری ساکت باشد یا حرفی بزند یا دو رکعت نماز بخواند ولی حرف زدن بین اذان و اقامه نماز صبح مستحب نیست، ولی نماز خواندن بین اذان و اقامه نماز مغرب را به امید ثواب بیاورد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] کسی که برای نیابت اجیر میشود، باید عمل را از طرف منوب عنه به جا آورد و اگر عملی را انجام دهد و ثواب آن را برای او هدیه کند کافی نیست؛ بلی اگر برای اهداء ثواب اجیر شود، عمل را انجام میدهد و ثواب آن را برای منوب عنه، هدیه مینماید.