برای درمان عصبانیت ابتدا باید ریشه و علت آن شناسایی شود و با آن مقابله کرد. اما از طرق مهم درمان عصبانیت که در روایات بر آن تأکید شده ذکر خدا است، در بعضی از روایات آمده هنگامی که عصبانی می شوید:
1.(اعُوْذُبِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطانِ الرَّجِیْمِ) بگوئید. (1)
2. (لا حَوُلَ وَ لا قُوَّةَ الَّا بِاللَّه الْعَلِیَّ الْعَظِیمِ) بگویید تا غضب از شما برود.(2)
3. (به هنگام غضب صورت بر زمین بگذارید و برای خدا سجده کنید).
ابو سعید خدری از پیامبر اکرم (ص) نقل می‌کند که فرمود: غضب جرقه‌ای است که در قلب انسان قرار می‌گیرد (و آثار آن در وجود او نمایان می‌شود) آیا نمی‌بینید که چشمان او سرخ، و رگ‌های او متورّم می‌شود. کسی که این حالات را در خود مشاهده کند، صورتش را به زمین بگذارد.(3)
به یقین هر کس چنین کند و به درگاه خدا پناه ببرد و از او رفع شر شیطان و غضب را بخواهد آرامش می‌یابد.
4. تغییر دادن حالت یکی دیگر از طرق درمان غضب است همان گونه که در روایات اسلامی آمده است: اگر شخص در حال نشستن عصبانی شده برخیزد و اگر ایستاده است بنشیند، و صورت از آن صحنه برگرداند یا دراز بکشد و اگر بتواند از آن محل دور شود، و خود را به کار دیگری مشغول سازد.
این تغییر حالت برای فرو نشستن آتش خشم و غضب بسیار مؤثر و مفید است.
در حدیثی از رسول خدا (ص) می خوانیم: (کانَ النَّبِیّ اذا غَضِبَ وَ هُوَ قائِمٌ جَلَسَ وَ اذا غَضِبَ وَ هُوَ جالِسٌ اضْطَجَعَ، فَیَذْهَبُ غَیْضُهُ؛ هنگامی که پیامبر (ص) (بر اثر کارهای بسیار زشت جاهلان) عصبانی میشد، در حالی که ایستاده بود می‌نشست و اگر نشسته بود، به پهلو می‌خوابید و خشم او برطرف میشد). (4)
در بحارالانوار از امام باقر (ع) نقل شده است که فرمود: (وَ ایُّما رَجُلٍ غَضِبَ وَ هُو قائِمٌ فَلْیَجْلِسْ فَانَّهُ سَیَذْهَبُ عَنْه رِجْزُ الشَّیْطانِ وَ انْ کانَ جالِساً فَلْیَقُمْ؛ هر کس که خشمگین شود در حالی که ایستاده باشد بنشیند، چرا که پلیدی شیطان از او دور می‌شود، و اگر نشسته است برخیزد).(5)
در ذیل این حدیث آمده است که اگر انسان نسبت به یکی از بستگانش(رحم) خشمگین شود و بدن او را با دست خود لمس کند و این تماس بدنی خشم او را فرو می نشاند.
5. وضو گرفتن: نوشیدن آب خنک و شستن سر و صورت با آن به یقین در خاموش کردن آتش غضب مؤثر است. بلکه در حدیثی از رسول خدا (ص) آمده است.
(اذا غَضِبَ احَدُکُمْ فَلْیَتَوضَّأ؛ هنگامی که کسی از شما خشمگین شود وضو بگیرد). (6)
از این تعبیر استفاده می‌شود که وضو گرفتن به هنگام خشم و غضب مستحب است و در فرو نشاندن آتش غضب تأثیر دارد. و در تعبیر دیگری آمده است که غضب از شیطان است، و شیطان از آتش آفریده شده و آتش را آب خاموش می‌کند، بنابراین هنگامی که کسی از شما خشمگین شد وضو بگیرد). (7)(8)
برای ریشه یابی علل عصبانیت، به کتاب اخلاق در قرآن آیت الله مکارم شیرازی مراجعه شود.
/4386/
پی نوشت ها:
1. مولی محسن فیض کاشانی، محجة البیضاء، مکتبة الصدوق، 1340ش، ج 5، ص 307.
2. بروجردی حسین، جامع الاحادیث الشیعه، فرهنگ سبز ،ج 13، ص 472.
3.مولی محسن فیض کاشانی، محجة البیضاء، مکتبة الصدوق، 1340ش، ج 5، ص 308.
4. همان.
5. علامه مجلسی، بحارالانوار، موسسه الوفاء ،بیروت، 1404ق، ج 70، ص272.
6. همان، ج 77، ص312.
7. همان، ج 70، ص 272.
8.بر گرفته از: مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، مدرسه امام علی بن ابیطالب علیه السلام، قم، 1379، ج3، ص 394-396.
