چرا خدا در بعضی آیات قرآن از انسان تعریف می کند و در برخی دیگر او را پست جلوه می دهد ؟

چرا خدا در بعضی از آیات قرآن ، مانند (و لقد کرمنا بنی آدم) ، از انسان تعریف می‌کند؛ ولی در برخی از آیات ، مانند (ألم یک نطفة من منی یمنی) و (إنا خلقناه من نطفة أمشاج) ، انسان را پست جلوه می‌دهد؟


از مجموع آیات قرآن کریم و احادیث معصومین (علیهم السلام) این گونه برداشت می‌شود که خداوند، همیشه در صدد تکریم و احترام ماهیت انسان از آن جهت که انسان است بوده و هیچ وقت، بدون سبب و دلیل خاص، خواهان پست جلوه دادن انسان نبوده است. انسان، اشرف مخلوقات است و خداوند همه کائنات را برای او آفریده است. به همین جهت، محبوب‌ترین موجود در نزد خداند متعال، انسان است. به همین جهت است که در آیه (وَلَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُم مِّنَ الطَّیِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَی کَثِیرٍ مِّمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِیلًا) (1) خداوند اعلام می‌دارد که انسان را تکریم کرده و او را در خشکی و دریا بر مرکب‌ها نشانده و از امور پاکیزه روزی داده و بر بسیاری از مخلوقات، برتری ویژه داده است. همین آیه، برای نشان دادن نوع نگاه خداوند متعال به مطلق انسان از آن جهت که انسان است بس است.

در آیاتی مانند آیه (أَلَمْ یَکُ نُطْفَةً مِّن مَّنِیٍّ یُمْنَی) (2) و آیه (إِنَّا خَلَقْنَا الْإِنسَانَ مِن نُّطْفَةٍ أَمْشَاجٍ نَّبْتَلِیهِ فَجَعَلْنَاهُ سَمِیعًا بَصِیرًا) (3) قصد جسارت و تحقیر انسان ندارد؛ بلکه هدف از این آیات، آن است که به انسان بفهماند که او چیزی نبوده و از یک منی نجس و بی‌ارزش آفریده شده و این خداوند بوده که به وی حیات داده و پس از چند ماه بودن در داخل شکم مادر و سپس خروج از رحم او و تغذیه و پرورش به قدرت و جمال و مقام و ثروت و ... می‌رسد؛ ولی همین که به این امور می‌رسد، خداوند را فراموش می‌کند. به همین جهت است که خداوند در آیه (یَا أَیُّهَا الْإِنسَانُ مَا غَرَّکَ بِرَبِّکَ الْکَرِیمِ) (4) خطاب به انسان، می‌فرماید که ای انسان! چه شده است که بر پروردگار کریم خودت که تو را پرورش داده است گستاخ شده‌ای؟!

بنابراین، مقصود از این دست آیات، آن است که انسان بفهمد که هیچ ارزش و قدرتی از خودش ندارد و هر چیزی که دارد، از خداوند است. به همین جهت، نباید نعمت‌های الهی را فراموش کند و کفران نعمت نماید و از یاد خداوند، غافل شود.

پی نوشت ها :

1.سوره اسراء،آیه 70.

2.قیامت: 75/ 37

3.انسان: 76/ 2.

4.انفطار: 82/ 6.