علاوه بر قرآن مجید که اعجاز جاودانه آن آشکار و بدیهی است، پیامبر اسلام(ص) معجزات فراوانی دارد؛ که برخی از آنها در آیات قرآن و کتابهای سیره نویسان ثبت شده است. و آنچه که در قرآن آمده نیز از نظر تاریخی مسلم است. چون قرآن از تواتر تاریخی بهره مند است که بالاترین درجه در اعتماد به یک مطلب تاریخی است. شماری از این معجزات عبارت است از:
1. اسراء
(اسراء) همان حرکت شبانگاهی پیامبر(ص) از مسجد الحرام تا مسجد الاقصی است.[1] این سفر در (یک شب)، در بیداری و با همین پیکر مادی تحقّق یافت نه در شب‌ها و روزهای طولانی یا در عالم خواب و با روح به تنهایی. آیات قرآنی و شواهد تاریخی بر وقوع این سفر دلالت آشکار دارند. قرآن کریم می‌فرماید: ( سُبْحَانَ الَّذِی أَسْرَی بِعَبْدِهِ لَیْلًا مِّنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلیَ الْمَسْجِدِ الْأَقْصَا الَّذِی بَارَکْنَا حَوْلَهُ لِنرُیَهُ مِنْ ءَایَاتِنَا إِنَّهُ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیر[2] منزه است آن [خدایی] که بنده‌اش را شبانگاهی از مسجد الحرام به سوی مسجد الاقصی که پیرامونش را برکت داده‌ایم، سیر داد تا از نشانهای خود به او بنمایانیم که او همان شنوای بینا است.)
این رویداد به وسیله شیعه و اهل سنت نقل شده است و کتابهای روایی و تاریخی، فراوان به آن پرداخته‌اند. البته جابه جایی در فضا و پیمودن مسافت‌های طولانی در زمان کوتاه، در زندگانی دیگر پیامبران نیز سابقه داشته است؛ چنان که درباره حضرت سلیمان(ع) می‌خوانیم:(وَ لِسُلَیْمَانَ الرِّیحَ غُدُوُّهَا شهَرٌ وَ رَوَاحُهَا شهَرٌ...؛[3] و باد را برای سلیمان [رام کردیم] صبحگاهان مسیر یک ماه را می‌پیمود و عصر گاهان مسیر یک ماه را.)
البته آنچه گفته شد، تنها درباره (اسراء) و حرکت شبانگاهی پیامبر(ص) از مسجد الحرام به مسجد الاقصی است که خود مقدمه (معراج) به شمار می‌آید. (معراج) از معجزات ویژه ای است که اسرار و لطایف عمیق‌تر دارد و از نشانه های برتری پیامبر اسلام(ص) و شرافت وی بر تمام جهانیان است.
2. شق القمر
از دیگر معجزات برجسته پیامبر اسلام(ص) که قرآن مجید از آن خبر داده، (شق القمر) است. چنان که می‌خوانیم:( اقْترَبَتِ السَّاعَةُ وَ انشَقَّ الْقَمَر؛[4] قیامت بسیار نزدیک شد و ماه شکافت.)
انشقاق قمر، در پاسخ مشرکانی صورت گرفت که درخواست چنین کاری داشتند، تا به ارتباط پیامبر(ص) با علم و قدرت بی پایان خداوند پی برند.[5] البته مشرکان با دیدن این اعجاز نیز به مسیر لجاجت سابق خود رفتند: (وَ إِن یَرَوْاْ ءَایَةً یُعْرِضُواْ وَ یَقُولُواْ سِحْرٌ مُّسْتَمِ؛[6]؛ و هرگاه نشانهای ببینند، روی بگردانند و گویند سحری همیشگی است.)
3. گفت و شنود درختان
در نهج البلاغه آمده است: روزی پیامبر(ص) برای ایجاد انگیزه گرایش به اسلام در یکی از افراد قریش، در برابر دیدگان او درختی رامخاطب قرار داد. درخت از جای خود حرکت کرد و نزد پیامبر(ص) ایستاد و سپس به دستور پیامبر(ص) به جای اولیه خود بازگشت.[7]
در واقعه ای دیگر، درختی به رسالت پیامبر اسلام(ص) گواهی داد.[8]
این دو معجزه نیز مورد اتفاق علمای شیعه و اهل سنت است و در کتابهای متعدد آنها به چشم می‌خورد. البته گفت و گو و فرمانبری جمادات، گیاهان و حیوانات در زندگانی پیامبران گذشته نیز سابقه داشته است. چنان که (هدهد) و دیگر حیوانات از حضرت سلیمان فرمانبری داشتند.[9] چهار پرنده کوبیده شده نیز به فراخوان حضرت ابراهیم(ع) پاسخ مثبت دادند و پرواز کنان به سوی او شتافتند: ( قَالَ فَخُذْ أَرْبَعَةً مِّنَ الطَّیرْ فَصُرْهُنَّ إِلَیْکَ ثُمَّ اجْعَلْ عَلیَ کلُ‌ِّ جَبَلٍ مِّنهْنَّ جُزْءًا ثُمَّ ادْعُهُنَّ یَأْتِینَکَ سَعْیًا؛[10] [خداوند] فرمود:[ای ابراهیم] پس چهار پرنده برگیرد و آنها را پیش خود ریزریزگردان، سپس بر هر کوهی پاره‌ای از آنها قرار بده؛ آنگاه به سوی تو می‌آیند.)
ناگفته نماند، کتابهای تفسیری، روایی و تاریخی، بیش از سه هزار مورد از معجزات و کرامات رسول اکرم(ص) را ثبت کرده اند.
پی‌نوشت:
[1]. ر.ک:ت فسیر موضوعی قرآن کریم، آیت اللَّه جوادی آملی، ج 8، ص 85-64.
[2]. اسرا(17):1.
[3]. سبا(34):12.
[4]. قمر(54):1.
[5]. تفسیر نمونه، ج 23، ص 9.
[6]. قمر(54):2.
[7]. شرح نهج البلاغه، ابن ابی‌الحدید، ج 13، ص214.
[8]. الشفا بتعریف حقوق المصطفی، قاضی عیاض، ج 1، ص 298.
[9]. نمل(27):20.
[10]. بقره(2):260.
