آتش جهنم چه رابطه ای با ماده اولیه خلق شیطان دارد؟

آتشی که شیطان از آن آفریده شده، همان آتشی نیست که در جهنم گناهکاران را می سوزاند:
رسول خدا صلی اللَّه علیه و آله فرمود: ای جبرئیل مرا از آتش اطلاع دهید که خداوند آن را چگونه آفریده است، جبرئیل گفت: خداوند هزار سال آن را افروخت تا قرمز شد، و بعد هزار سال دیگر سوخت تا سفید گردید، و هزار سال دیگر سوخت تا سیاه شد.
آتش جهنم چنان سیاه و تاریک گردید که هیچ روشنائی در آن دیده نمی‌شود، ولی سوزش آن هم از بین نمی ‌رود، سوگند به خدائی که تو را براستی برانگیخت اگر به اندازه سر سوزنی از آن در دنیا ظاهر گردد همه را خواهد سوزانید.

اگر مردی را وارد دوزخ کنند و بعد او را از آنجا بیرون آورند همه اهل زمین را هلاک خواهد ساخت، در آن هنگام که او را بنگرند و حالات او را مشاهده کنند، و اگر یکی از آن زنجیره‌های آتشین را که در قرآن ذکر آنها آمده در کوه‌ها قرار دهند همه ذوب خواهند شد.

اگر یکی از خازنان نوزده‌گانه دوزخ بر روی زمین افکنده شود، همه مردم از بوی متعفن آن خواهند مرد.[1]

در حالی که آتشی که شیطان (ابلیس) از آن آفریده شده، امری بوده که سبب فخر او شده بود:
(وَ خَلَقَ الْجَانَّ مِنْ مارِجٍ مِنْ نارٍ؛[الرحمن/15] و جنّ را از شعله‌ های مختلط و متحرّک آتش خلق کرد.)

و شیطان نیز یکی از همین اجنه است:
(إِبْلیسَ کانَ مِنَ الْجِنِّ؛[کهف/50] ابلیس که از جن بود)

مارج" در اصل از" مرج" (بر وزن مرض) به معنی اختلاط و آمیزش است، و در اینجا منظور اختلاط شعله‌ های مختلف آتش می باشد، زیرا هنگامی که آتش شعله‌ ور می ‌شود گاه به رنگ سرخ، گاه به رنگ زرد، گاه به رنگ آبی، گاه به رنگ سفید درمی ‌آید. بعضی گفته ‌اند که معنی" تحرک" نیز در آن هست (از" امرجت الدابة" یعنی" حیوان را در چراگاه رها کردم" زیرا یکی از معانی" مرج" همان مرتع است). باز در اینجا دقیقا برای ما روشن نیست که آفرینش" جن" از این آتشهای رنگارنگ چگونه بوده است؟[2]

یعنی از آتش‌های مختلف سرخ و سیاه و سفید. و بعضی گویند: مارج، خالص و صاف از گل و شعله آتشی که دودی در آن نیست.[3]

و بعد از دقت به فرق آتش جهنم، با آتشی که شیطان از آن آفریده شده، باید به این نیز دقت کنیم که آتش جهنم، تناسب کاملی با انسان دارد. چون خود اوست! و ثمره و حاصل اعمال پلید کافرانه و معاندانه اش!
(فَاتَّقُوا النَّارَ الَّتی‌ وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الْحِجارَةُ أُعِدَّتْ لِلْکافِرینَ؛[بقره/24] بترسید از آتشی که برای کافران مهیّا شده و هیزم آن مردمان و سنگها هستند.)

[1]. بحار الأنوار ، ج‌67، ص: 393.
[2]. تفسیر نمونه، ج‌23، ص: 120.
[3]. ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج‌24، ص: 76.