فتوای فقها و مراجع عظام در مورد موسیقی این است که: موسیقی های مستجهن و مهیج شهوت و مناسب با مجالس لهو و لعب و عیاشی حرام است ، ولی موسیقی های عادی که انسان را از حالت عادی خارج نمی کند اشکالی ندارد.[1] پیامبر(ص) فرمود: (ایّاکم واستماع المعارف و الغنا فأنّها یبنیان النفاق فی القلب کما ینبت الماء البقل؛[2] از شنیدن و گوش دادن به موسیقی و غنا پرهیز کنید زیرا آن ها در قلب نفاق می رویاند چنان که آب سبزی را می رویاند). شنیدن موسیقی و آوازه خوانی ضررهای فراوانی دارد (البته مقصود غنا و موسیقی حرام است): 1- ضعف اعصاب و اختلال حواس: موسیقی مخصوصاً موسیقی های تند و هیجان زا تحریکاتی در اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک به وجود می آورد که در نتیجه تعادل این اعصاب را به هم می ریزد و انسان را دچار ضعف اعصاب و اختلاف حواسّ و گاهی دچار سکته های مغزی می کند. دکتر (ولف آدلر) پرفسور دانشگا کلمبیا می گوید: (بهترنی و دلکش ترین نواهای موسیقی، شوم ترین آثار را بروی سلسلة اعصاب انسان باقی می گذارد. [3] 2- ضررهای اخلاقی: موسیقی سهم بزرگی در به وجود آوردن ناپسندی ها و پلیدی ها دارد و لطمه های اخلاقی بر پیکر فرد و اجتماع وارد می کند. نغمات موسیقی اجتماع را به فساد و انحراف می کشاند خصوصاً اگر مختلط با زنان و به ویژه اگر خواننده زن باشد. کسی که تحت تسلط موسیقی قرار گرفته جز شهوت رانی، عشق بازی و جمال پرستی، چیزی در برابر دیدگان او مجسم نمی گردد. در نتیجه مفاهیم ارزشی و مقدسی چون رحم، مروت، حیا، عفّت، امانت، برادری، فعّالیّت و مبارزه در راه هدف یکباره فراموش می شوند. 3- بزرگ ترین ضرر موسیقی، دوری از خدا است. اساس سعادت ها یاد خدا است. هر قدر توجه به خدا در اجتماعات بیشتر باشد مردم به سعادت واقعی نزدیک تر می شوند و از انحرافات و طغیان ها دورتر. هر قدر توجه به پروردگار کم شود به همان نسبت مردم از سعادت دور می شوند و به درندگی و خشونت و وحشیگری نزدیک تر می گردند. قرآن از موسیقی به عنوان لهو الحدیث(کار لغو و بیهوده) نام برده است. مسعده بن زیاد می گوید: در خدمت امام ششم(ع) بودم شخصی گفت: در همسایگی من کسانی هستند که کنیزهای آوازه خوان دارند و گاه و بیگاه می خوانند و می نوازند. گاهی که برای کاری به طرف خانة آنان می روم بیشتر توقف می کنم تا آواز آنان را بهتر و بیشتر بشنوم. حضرت فرمود: (دیگر این کار را تکرار مکن). قرآن می فرماید: (إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ کُلُّ أُوْلَئِکَ کَانَ عَنْهُ مَسْئُولاً[اسرا/36] گوش و چشم و دل، همه ی اینها مورد بازخواست قرار خواهد گرفت)[4] [1]. آیت الله فاضل، جامع المسائل،ج1، ص 245. [2]. محمدی ری شهری، میزان الحکمه، عنوان 3121. [3]. هیئت تحریریه در راه حق، بیست پاسخ، ص 183 به بعد. [4]. هیئت تحریریه مؤسسة در راه حق، بیست پاسخ، ص 183 به بعد، با تلخیص و اضافات.
فتوای فقها و مراجع عظام در مورد موسیقی این است که: موسیقی های مستجهن و مهیج شهوت و مناسب با مجالس لهو و لعب و عیاشی حرام است ، ولی موسیقی های عادی که انسان را از حالت عادی خارج نمی کند اشکالی ندارد.[1]
پیامبر(ص) فرمود: (ایّاکم واستماع المعارف و الغنا فأنّها یبنیان النفاق فی القلب کما ینبت الماء البقل؛[2] از شنیدن و گوش دادن به موسیقی و غنا پرهیز کنید زیرا آن ها در قلب نفاق می رویاند چنان که آب سبزی را می رویاند).
شنیدن موسیقی و آوازه خوانی ضررهای فراوانی دارد (البته مقصود غنا و موسیقی حرام است):
1- ضعف اعصاب و اختلال حواس: موسیقی مخصوصاً موسیقی های تند و هیجان زا تحریکاتی در اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک به وجود می آورد که در نتیجه تعادل این اعصاب را به هم می ریزد و انسان را دچار ضعف اعصاب و اختلاف حواسّ و گاهی دچار سکته های مغزی می کند. دکتر (ولف آدلر) پرفسور دانشگا کلمبیا می گوید: (بهترنی و دلکش ترین نواهای موسیقی، شوم ترین آثار را بروی سلسلة اعصاب انسان باقی می گذارد. [3]
2- ضررهای اخلاقی: موسیقی سهم بزرگی در به وجود آوردن ناپسندی ها و پلیدی ها دارد و لطمه های اخلاقی بر پیکر فرد و اجتماع وارد می کند. نغمات موسیقی اجتماع را به فساد و انحراف می کشاند خصوصاً اگر مختلط با زنان و به ویژه اگر خواننده زن باشد. کسی که تحت تسلط موسیقی قرار گرفته جز شهوت رانی، عشق بازی و جمال پرستی، چیزی در برابر دیدگان او مجسم نمی گردد. در نتیجه مفاهیم ارزشی و مقدسی چون رحم، مروت، حیا، عفّت، امانت، برادری، فعّالیّت و مبارزه در راه هدف یکباره فراموش می شوند.
3- بزرگ ترین ضرر موسیقی، دوری از خدا است. اساس سعادت ها یاد خدا است. هر قدر توجه به خدا در اجتماعات بیشتر باشد مردم به سعادت واقعی نزدیک تر می شوند و از انحرافات و طغیان ها دورتر. هر قدر توجه به پروردگار کم شود به همان نسبت مردم از سعادت دور می شوند و به درندگی و خشونت و وحشیگری نزدیک تر می گردند.
قرآن از موسیقی به عنوان لهو الحدیث(کار لغو و بیهوده) نام برده است. مسعده بن زیاد می گوید: در خدمت امام ششم(ع) بودم شخصی گفت: در همسایگی من کسانی هستند که کنیزهای آوازه خوان دارند و گاه و بیگاه می خوانند و می نوازند. گاهی که برای کاری به طرف خانة آنان می روم بیشتر توقف می کنم تا آواز آنان را بهتر و بیشتر بشنوم.
حضرت فرمود: (دیگر این کار را تکرار مکن). قرآن می فرماید: (إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ کُلُّ أُوْلَئِکَ کَانَ عَنْهُ مَسْئُولاً[اسرا/36] گوش و چشم و دل، همه ی اینها مورد بازخواست قرار خواهد گرفت)[4]
[1]. آیت الله فاضل، جامع المسائل،ج1، ص 245.
[2]. محمدی ری شهری، میزان الحکمه، عنوان 3121.
[3]. هیئت تحریریه در راه حق، بیست پاسخ، ص 183 به بعد.
[4]. هیئت تحریریه مؤسسة در راه حق، بیست پاسخ، ص 183 به بعد، با تلخیص و اضافات.
- [سایر] فلسفه حرمت موسیقی (لهوی) و غنا چیست؟
- [سایر] شبهه: آیات و روایات منصوص و معتبر در حرمت غنا و موسیقی وجود ندارد.
- [آیت الله خامنه ای] تشخیص غنا و موسیقی حلال از حرام برای اینجانب مشکل است تکلیف چیست؟
- [آیت الله صافی گلپایگانی] آیا مداحی که با ریتم موسیقی و به صورت غنا خوانده شود حرام است؟
- [آیت الله علوی گرگانی] نظر شما درباره معنای غنا و موسیقی و حکم آن چیست؟
- [سایر] آیا آیات و روایات منصوص و معتبر در حرمت غنا و موسیقی وجود دارد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] موسیقی چیست؟ و آیا همه انواع آن از نظر اسلام حرام است؟
- [آیت الله خوئی] چرا مراجع تقلید در عوض اینکه مردم را در حیرت و سرگردانی و شبههء لهوی و غیر لهوی بودن موسیقی و غنا قرار دهند، موسیقی و غنا را بالکل حرام ننمودند؟
- [آیت الله خوئی] آیا تمام انواع موسیقی از غنا شمرده شده که حرام باشد استماع آن به تمام انواع آن، یا آنکه بعض آن حرام است دون بعض دیگر؟
- [آیت الله خامنه ای] مقصود از موسیقی و غنا چیست؟
- [آیت الله مظاهری] در حرمت غنا و موسیقی لازم نیست که محتوی نیز شهوتانگیز و طربانگیز باشد، بلکه اگر محتوای آن، حتّی اشعار حکمت آمیز و یا قرآن و مانند اینها باشد نیز حرام است. صفحه 413
- [امام خمینی] رادیو و تلویزیون دارای منافع حلال عقلایی و منافع حرام است از نظر اسلام و جایز است انتفاع بردن از آنها به نحو حلال، از قبیل اخبار و مواعظ از رادیو و نشان دادن چیزهای حلال برای تعلیم و تربیت صحیح، یا نشان دادن کالاها و عجایب خلقت از بر و بحر از تلویزیون و اما چیزهای حرام از قبیل پخش غنا و موسیقی مطرب و اشاعه منکرات از قبیل پخش قوانین خلاف اسلام و مدح خائن و ظالم، و ترویج باطل، و ارائه چیزهایی که اخلاق جامعه را فاسد و عقاید آنها را متزلزل میکند، حرام و معصیت است.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . آوازی که مخصوص مجالس لهو و بازیگری است، غنا و حرام می باشد، اگر نوحه یا روضه یا قرآن را هم با غنا بخوانند حرام است ولی اگر آن را با صدای خوب بخوانند که غنا نباشد اشکال ندارد.
- [آیت الله بروجردی] آوازی که مخصوص مجالس لهو و بازیگری است، غنا و حرام میباشد و اگر نوحه یا روضه یا قرآن را هم با غنا بخوانند حرام است، ولی اگر آن را با صدای خوب بخوانند که غنا نباشد، اشکال ندارد.
- [آیت الله خوئی] آوازی که مخصوص مجالس لهو و بازیگری است، غنا و حرام میباشد. اگر نوحه یا روض- ه یا قرآن را هم با غنا بخوانند حرام است ولی اگر آن را با صدای خوب بخوانند که غنا نباشد اشکال ندارد.
- [آیت الله مظاهری] اگر در اذان و اقامه صدا را در گلو بیندازد چنانچه غنا شود، حرام و اگر غنا نشود، مکروه است.
- [آیت الله سیستانی] غنا حرام است ، و منظور از آن سخن باطلی است که با آوازی خوانده میشود که مناسب مجالس لهو و لعب باشد . و همچنین جایز نیست با این گونه صدا قرآن و دعا و مانند آن را بخوانند ، و بنابر احتیاط واجب سخنانی غیر از آنچه گفته شد نیز به این گونه صدا نخوانند . و همچنین گوش دادن به غنا حرام است و اجرت گرفتن بر آن نیز حرام است و ملک گیرنده نمیشود . و همچنین یاد گرفتن و یاد دادن آن نیز جایز نیست . و موسیقی یعنی نواختن آلات مخصوص موزیک نیز اگر به نحوی باشد که مناسب مجالس لهو و لعب است حرام است ، و غیر آن حرام نیست . و اجرت گرفتن بر نواختن موسیقیِ حرام ، نیز حرام است ، و ملک گیرنده نمیشود ، و تعلیم و تعلّم آن نیز حرام است . شرائط فروشنده و خریدار
- [آیت الله مظاهری] خرید و فروش و استعمال آلات موسیقی نظیر نی و تار و دایره و تنبک و ویلن و مانند اینها حرام است، و همچنین رقصیدن و غنا ) آوازی که طرب انگیز و تحریک آمیز باشد( و دیدن و شنیدن آنها حرام است.
- [آیت الله علوی گرگانی] رادیو و تلویزیون هم دارای منافع حلال و عقلایی بسیار و هم دارای منافع حرام است وجائز است انتفاع بردن از آنها به نحو حلال از قبیل اخبار و مواعظ و نشان دادن چیزهای حلال برای تعلیم وتربیت صحیح یا نشان دادن کالاها و عجایب خلقت از برّ وبحر، وامّا چیزهای حرام از قبیل پخش غنا و موسیقی و اشاعه منکرات و پخش قوانین خلاف اسلام و مدح خائن و ظالم و ترویج باطل و ارائه چیزهائی که اخلاق جامعه را فاسد و عقاید آنان را متزلزل میکند حرام و معصیت است و شنیدن و نگاه کردن آنها هم جائز نیست.
- [آیت الله مظاهری] غنا و موسیقی و رقص، حتّی زن برای شوهر یا شوهر برای زن، حرام است، ولی گفتن حرفهای شهوتانگیز زن و شوهر برای یکدیگر اشکال ندارد، بلکه در بعضی از موارد از مستحبّات نیز شمرده شده است. صفحه 377 د. حفظ عفّت در زینت