اقسام خواب و رویا را بیان کنید؟

خواب از حیث آنچه که انسان در خواب می بیند و از جهت مقام و مرتبه وجودی انسان که گیرنده و دریافت کننده آن صور می باشد دارای اقسامی است:
1- خوابی که بسته به نوع مزاج بدنی انسان یا خلقیات وی، مستند به اسباب خارجی طبیعی، مزاجی و یا اسباب داخلی یا اخلاقی و روحی انسان می باشد. مثلا گفته شده کسی که مزاجش گرم است حرکاتش مشوش و مضطرب بوده، خواب او هم پر از اضطراب است. این خواب آشفته مستند به مزاج بدنی خواب بیننده می باشد. یا اگر کسی انسانی یا فعلی را دوست داشته باشد آن را در خواب می بیند و یا نسبت به شخص بغض و عداوت دارد در خواب با او جدال می کند، این جدال و همراهی با دوستان در خواب مستند به خلقیات و ملکات اخلاقی انسان است.
2- خوابی که به حوادث خارج از مسائل و مزاجی و خلقی، مربوط است در این نوع خواب نفس انسانی از عالم دنیوی گذشته و با توجه به سنخیتی که با عالم مثال و عقل دارد با آن دو مرتبط می گردد و این نوع خواب گاهی صریح و واضح است و تعبیرش آسان می باشد مانند خواب حضرت ابراهیم در کشتن فرزندش حضرت اسماعیل و گاهی غیرصریح و روشن است که ارجاع آن خواب به معنای اصلی خود مشکل و سخت است. مانند خواب حضرت یوسف (ع). و در مواردی خواب غیرصریح است که از این نوع خواب به اصغاث احلام یاد می کنند، یعنی خواب های پریشان و آشفته.[1]

به طور کلی خواب و رویا بر چند قسم است:

1- خواب های مربوط به گذشته زندگی و امیال و آرزوها که بخش مهمی از خواب های انسان را تشکیل می دهد.
2- خواب های پریشان و نامفهوم که معلول فعالیت توهم و خیال است اگر چه ممکن است انگیزه های روانی داشته باشد.
3- خواب هایی که مربوط به آینده است و از آن گواهی می دهد.
در روایتی از رسول گرامی اسلام (ص) چنین وارد شده است: الرُّؤْیَا ثَلَاثَةٌ بُشْرَی مِنَ اللَّهِ وَ تَحْزِینٌ مِنَ الشَّیْطَانِ وَ الَّذِی یُحَدِّثُ بِهِ الْإِنْسَانُ نَفْسَهُ فَیَرَاهُ فِی مَنَامِهِ وَ قَالَ ص الرُّؤْیَا مِنَ اللَّهِ وَ الْحُلُمُ مِنَ الشَّیْطَان‌؛ خواب و روئیا سه گونه است، گاهی بشارتی از ناحیه خداوند است، گاه وسیله غم و اندوه از سوی شیطان و گاه مسائلی است که انسان در فکر خود می پروراند و آن را در خواب می بیند،. روشن است که خواب های شیطانی چیزی نیست که تعبیر داشته باشد، اما خواب های رحمانی که جنبه بشارت دارد، حتما باید خوابی باشد که از حادثه مسرت بخش در آینده پرده بردارد.[2]
خواب از یک جهت معلول افکار و تخیلات بیننده خواب محسوب می‌ شود، به طور کلی نمی ‌شود رویاهای خود را با تعبیر خواب‌های موجود تطبیق دهیم، بلکه باید معبر مجرب و صاحب نفس آن را تعبیر نماید و بزرگانی که در این مورد کتابی نگاشته‌ اند مانند تعبیر خواب علامه مجلسی، با توجه به شهرت علمی و معنوی آنها می ‌شود به کتب آنها اعتماد کرد. ولی این دلیل نمی ‌شود انسان به طور کلی به آن کتب اعتقاد داشته باشد و خودش را با محتویات آنها تعبیر کند، بلکه در این مورد معبر می ‌تواند صادقه و کاذبه بودن خواب را تشخیص بدهد.

[1].برای آگاهی بیشتر ر. ک: خواب و نشان های آن، استاد محمد شجاعی، تدوین: محمدرضا کاشفی.
[2]. بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج‌58، ص: 192.