یکی از دوستانم نماز نمی‌خواند ؛ ولی دختر خوبی است و بیشتر اوقات خواب‌های معنوی و زیبایی می‌بیند، علت چیست؟ به طور کلی درباره خواب دیدن و عالم رؤیا برایم توضیح دهید.

یکی از دوستانم نماز نمی‌خواند ؛ ولی دختر خوبی است و بیشتر اوقات خواب‌های معنوی و زیبایی می‌بیند، علت چیست؟ به طور کلی درباره خواب دیدن و عالم رؤیا برایم توضیح دهید.

پاسخ:
مسئله خواب و رؤیا، ریشه قرآنی، روایی و علمی دارد. خواب از نشانه‌های وجود خدا و قدرت الهی است. امام صادق(ع) در ضمن سخنانی به شاگرد هوشمندش (مُفضّل) فرمود: (ای مفضّل! در خواب دیدن‌ها بیندیش... گاهی (خواب‌ها) راست است و گاهی بی‌پایه؛ در نتیجه مردم را از خواب‌هایی که می‌بینند، در مصالح خود به وسیله آنها هدایت شده و بهره‌مند می‌گردند، و یا به زیان موضوعی، پی برده و از آن دوری . می‌کنند...(بحارالانوار، ج 61، ص 183.)
در قرآن در وصف اولیای خدا می‌خوانیم: (لَهُمُ الْبُشْری‌ فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ فِی الْآخِرَةِ)(یونس (10)، آیه 64. ) برای آنان در زندگی دنیا و آخرت بشارت شادی هست).
شخصی از رسول خدا(ص) در مورد بشارت دنیوی، در این آیه پرسید؛ حضرت فرمود: (این بشارت، همان خواب دیدن نیکی است که مؤمن آن را در عالم خواب می‌بیند، و به وسیله آن در دنیا بشارت داده می‌شود)(روضةالکافی، چاپ بیروت، ص 90. )
مطلب دیگر اینکه خواب دیدن، یک امر عمومی و همگانی است. همه بدون استثنا گاهی خواب می‌بینند. حتی در این جهت فرقی بین زن و مرد نیست. زنان نیز خواب می‌بینند و بعضی از رؤیاهای آنان، راست و دارای پیام و تعبیر است.
خواب دیدن بسیار مهم است هر چه انسان از نظر معنوی، تقوا، معرفت و کمالات در سطح بالایی باشد و موازین شرع را بیشتر رعایت کند، خواب‌هایی را که می‌بیند غالباً خواب‌های صادق و دارای پیام است.
گاهی هم ممکن است دو نفر یا افرادی چند، خواب‌های خوبی ببینند؛ ولی تعبیر و پیام هر کدام با دیگری تفاوت داشته باشد و این تفاوت، مربوط به تفاوت حالات معنوی و روحی آنان است.
نکته دیگر آنکه فردی که به پاره‌ای از مسائل مهمّ دین اهمیت نمی‌دهد؛ ولی گاهی خوابی خوش می‌بیند، هنوز قابلیت‌هایی دارد و این طور نیست که استعداد و امکان کمال‌یابی را از کف داده باشد. چنین افرادی را باید متوجّه اهمیت این موضوع ساخت که اهمیت دادن به مبانی نظری و عملی دین، علاوه بر اینکه موجب سعادت دنیا و آخرت می‌شود، برکات و خیرات بسیاری در زندگی دنیایی انسان نیز دارد (که از جمله آنها خواب دیدن خوب و درست است).
نکته دیگر اینکه از برخی روایات استفاده می‌شود اشخاصی که واجبات مهم را ترک می‌کنند ولی گاهی کارهای خوب هم انجام می‌دهند خداوند مزد کارهای خوب آنها را در همین دنیا می‌دهد و یکی از این مزدها رؤیاهای خوب و صادقه است. در حالی که خداوند متعال مزد و پاداش مؤمنان را بیشتر به آخرت واگذار کرده است که انسان در آن سرا، بسیار محتاج‌تر از این دنیا است.
نکته دیگری که درباره خواب لازم است بدانید، تعبیر خواب است. تعبیرخواب از علومی است که از طریق کلاس و معلم و کتاب قابل اکتساب نیست؛ بلکه این توانایی را خداوند به هر کسی که صلاح بداند می‌دهد. بنابراین هر کس نمی‌تواند تعبیر خواب کند؛ فقط افراد خاصی هستند که می‌تواند خواب را تعبیر کنند.
درباره رؤیا (خواب دیدن) نیز گفتنی است:
1. خواب یکی از راه‌های ارتباط انسان با عالم غیب است؛ زیرا انسان در عالم خواب، به جهت اقتضای قوانین و سنن حاکم بر آن، از بدن مادی خود منصرف گشته و با توجه به عالم غیب، حقایقی را . مشاهده می‌کند(نگا: محمد حسین طباطبایی، تفسیر المیزان، چاپ بیروت، ج 11، ص 269.)
2. در خواب، گیرنده و دریافت‌کننده حقایق، (نفس و روح) انسان است‌(حسن زاده آملی، هزار و یک نکته، انتشارات فرهنگی رجا، ج 1، ص 12. )
3. چنان که برای دریافت حقایق در بیداری، نیاز به مراقبه است، در عالم خواب هم مراقبه لازم است، اگر کسی می‌خواهد در عالم رؤیا، حقایق را آن چنان که هستند، بفهمد و از هدایت‌ها، اشارات و ارشادهای آنها سود جوید، باید مراقبه داشته باشد و این مراقبه با یک سلسه اعمال و برنامه‌ها حاصل خواهد گشت‌(بحارالانوار، ج 76، صص 181 و 218. )
4. خواب گاهی مستند به اسباب طبیعی مزاجی و یا اسباب اخلاقی و روح انسان است؛ مثلاً گفته شده کسی که مزاجش گرم است، حرکاتش مشوّش و مضطرب بوده، خواب او هم پر از اضطراب است. این خواب آشفته، مستند به مزاج بدنی خواب بیننده است. اگر کسی، انسان یا فعلی را دوست داشته باشد، آن را در خواب می‌بیند و اگر نسبت به شخصی بغضی و عداوتی دارد، در خواب با او جدال می‌کند. این جدال و یا همراهی با دوستان در خواب، مستند به خلقیات و ملکات اخلاقی انسان است.‌(محمد حسین طباطبایی، تفسیر المیزان، چاپ بیروت، ج 11، ص 269 و 270.)
گاهی خواب مستند به حوادث خارج از ما بوده و با حقایق عالم هستی و دیگر عوالم مرتبط است. در چنین خوابی، نفس انسان از عالم دنیوی گذشته و با توجه به هم سنخی با عالم مثال و عالم عقل، با آن دو مرتبط می‌گردد. این نوع خواب خود سه گونه است که مجال تفصیل آن در اینجا وجود ندارد.(محمد شجاعی، خواب و نشان‌های آن، صص 24 و 34. )
5. در جای خود ثابت شده است که آدمی، بدنی مثالی و برزخی دارد؛ در هنگام خواب - که تعلق روح به بدن مادی تا اندازه‌ای کم می‌شود و روح از حصار مادی تا اندازه‌ای آزاد می‌شود - خود را با بدنی شبیه بدن مادی و دنیوی می‌بیند بدون اینکه جرم و وزن داشته باشد بلکه صورتی سه بُعدی دارد و این دلیل روشنی است که روح انسان، در صورت عدم تعلّق به بدن مادی یا تعلق کمتر، قدرت تمثل به بدن مثالی را دارد.
انسان در وقت خواب و خواب دیدن - چه خواب صادق یا غیرصادق و چه با تعبیر باشد یا بدون تعبیر - خودش را با همان بدن می‌بیند (با همان شکل و تصویر) و این بیان‌گر وجود بدن مثالی و قالب برزخی است که هم اکنون در عالم مثال موجود بوده ولی از ما محجوب است. اگر این حجاب را که - تعلّق و توجه به نظام مادی و مادیات است - کنار بزنیم، هم اکنون نیز خود را در آن قالب مثالی متمثّل می‌بینیم؛ چنان که در عالم خواب تا حدودی که تعلق روح به بدن مادی کم می‌شود و بدن مادی ما در رختخواب افتاده و در حال آرامش است، خود را با بدنی مشابه با این بدن یافته و سیرها، حرکت‌ها، . فهم‌ها، دیدن‌ها و شنیدنی‌ها، خوردنی‌ها، خواستنی‌ها، رفت و آمدها و ملاقات‌ها با آن داریم. ‌(صدرالمتألهین شیرازی، اسفارالاربعه، ج 9، (باب 9، فصل 4) صص 100-94 ؛ خواب و نشانه‌های آن، صص 59-52.)
با توجه به این نکته؛ چنان چه در عالم خواب، خود را هم صحبت با دیگری یافتید، یا مستند به مزاج و خلقیات شما است (که در این صورت نفس شما به دلیل تعلّقات روحی‌تان صورتی از دوستان را ترسیم کرده و فکر کرده‌اید واقعاً در عالم دیگری با او ملاقات کرده‌اید) و یا خوابی است که مستند به خارج از شما بوده و شما واقعاً با عالم برزخ مرتبط گشته و وی را در آنجا مشاهده کرده‌اید (در این صورت شما با بدن مثالی خود، با بدن مثالی دوست‌تان ملاقات کرده‌اید).
این ملاقات دو گونه تصویر دارد:
1. دوست شما نیز در عالم رؤیای خود (در همان هنگام که شما خواب دیده‌اید)، در قالب بدن مثالی خود بروز کرده و با شما هم صحبت شده است. در این صورت دوست شما نیز به آن ملاقات علم دارد؛ چنان که این مسئله برای بسیاری رخ داده است.
2. یا دوست شما چنین خوابی ندیده و از این ملاقات بی‌اطلاع است، این نیز به نوبه خود هیچ اشکالی ندارد؛ چون شما با بدن مثالی دوست خود ملاقات کرده‌اید که در عالم مثال و برزخ وجود دارد (هر چند دوست شما به دلایلی بدان واقف نبوده است). بلی اگر شما تنها با روح او می‌توانستید ملاقات کنید، این صورت دوم غیرموجّه و غیرعملی بود؛ ولی روح آدمی در قالب مثالی بدن خویش - که در عالم برزخ وجود دارد - متمثّل گشته و سیر و حرکت‌ها دارد و در این سیر با بدن‌های مثالی دیگران ارتباط برقرار می‌کند؛ هر چند صاحبان آنها در دنیا بدان توجه نداشته و با آنها در ارتباط نبوده‌اند (لذا از آنها بی‌خبر و از اعمال و ملاقات نیز ناآگاه باشند). بنابراین الزاماً نباید همان خوابی که شما می‌بینید، دوست‌تان نیز همان خواب را ببیند.
نویسنده: ابوالقاسم بشیری