اسارت اسرای روز عاشورا چند مدت طول کشید؟

در رابطه با مدت اسارت، هر چند زمان آغاز اسارت که در واقع از عصر روز عاشورا بوده است مشخص است، ولی از آنجایی که تاریخ دقیق آزاد شدن آنها که یزید ملعون بعد از سخنرانی های کوبنده امام سجاد(ع) و حضرت زینب(س) از دگرگونی اوضاع شام هراسان شده و به اهل بیت(ع) اجازه داد تا به مدینه برگردند،مشخص نیست، لذا نمی توان بطور دقیق مدت اسارت را بیان کرد.
در ضمن مدت اقا‌مت اهل‌بیت(ع) در دمشق، مورد اتّفاق مورّخان نیست. برخی از آنان با تعبیر مجمل: (چند روز اقا‌مت داشتند) از مدّت اقامت اسرای کربلا، سخن گفته‌اند(1) ، امّا برخی دیگر، به مدّت اقا‌مت یا عزاداری اهل‌بیت در دمشق تصریح کرده‌اند. در این میان اکثر مورّخان مدت برپاداشتن عزاداری توسّط اهل‌بیت و زنان خاندان معاویه در این شهر را سه روز دانسته‌اند.(2) عمادالدّین طبری  مدّت حضور اهل‌بیت و عزاداری آنان در دمشق را هفت روز(3)، سید ابن‌طاووس بنا به روایتی یک ماه(4)، و قاضی نعمان مغربی، چهل و پنج روز نوشته‌اند.(5)

در جمع بندی این چند گزارش می‌توان گفت: صرف نظر از قول متفرد قاضی نعمان که قائل به اقا‌مت یک ماه و نیم اسرا در شام است و هم‌چنین دیدگا‌ه ابن‌طاووس که قول به یک ماه ماندن اهل‌بیت در شام را با تعبیر (قیل) بیان کرده است، وجه جمع بین عزاداری سه روزه زنان خاندان معاویه و سوگواری هفت روزه اهل‌بیت این است که؛ چون زنان خاندان معاویه عزاداری اهل‌بیت را مشاهده کردند و پی به حقّانیت آنان بردند، از روز پنجم با آنان هم سو شده و آنان نیز مشغول عزاداری شدند. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت؛ با توجّه به مدّت حضور چند روزة اهل‌بیت در ساختمان مخروبه (خرابه شام) و هم‌چنین مدّت حضور آنان در یکی از خانه‌های قصر، در مجموع، اهل‌بیت از آغاز ورود به شام حداکثر بیش از ده روز در شام اقامت نداشتند. به ویژه با توجّه به این امر که اقامت بیشتر آنان، به هیچ رو به سود یزید نبوده و سبب بروز نارضایتی افکار عمومی و انتقاد بیشتر، از دستگاه حاکم می‌شد، از این‌رو یزید با شتاب، درصدد استمالت و دلجویی از اهل‌بیت برآمد و آنان را رهسپار مدینه کرد.

علاوه بر این با توجه به نقل صحیحی که اسیران اهل بیت در روز بیستم ماه صفر سال 61 هجری مطابق با اولین اربعین شهادت امام حسین(ع) به کربلا رسیده باشند باید بیش از چند روز در دمشق نمانده باشند که شهید قاضی طباطبایی در کتاب گرانسنگ (تحقیق در اولین اربعین سیدالشهدا‌(ع)) این قول را تقویت کرده است، بنابراین می‌توان گفت مدت اسارت اهل بیت حدود یک ماه بوده است.

پی نوشتها:
1 .شیخ مفید، الارشاد، ج2، ص122؛ إعلام الوری بأعلام الهدی، ج1، ص249).
2 . محمد بن‌سعد، ترجمة الحسین و مقتله، فصلنامه (تراثنا)، سال سوم، شماره10، ص192؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج5، ص462.
3. عمادالدّین طبری، کامل بهائی، ج2، ص302؛ مجلسی، بحارالانوار، ج 45، ص 196.
4. سید ابن‌طاووس، الاقبال بالاعمال الحسنه، ج3، ص101.
5. شرح الاخبار فی فضائل الائمة الاطهار، ج3، ص 269.