آیا پیامبراکرم در اذان و اقامه و نماز خود بر خود و خاندانش صلوات می فرستاد؟

دو روایت از روایات ما نشان می دهند که پیامبر اکرم(ص) در نماز خود بر خود و خاندانش صلوات می فرستاد. یکی از این دو روایت، روایت معراج نام دارد و در این روایت، خداوند متعال، کیفیت خواندن نماز را به پیامبر خود تعلیم می دهد. روایت معراج، طولانی است و چکیده آن به این صورت است:

امام صادق(ع) فرمود: (خداوند پیامبر خود را به معراج برد، هنگامی که ملائکه عظمت پیامبر(ص) را مشاهده کردند مدهوش گشتند و به سجده افتادند، جبرئیل گفت: الله اکبر، الله اکبر و پس از آن درهای آسمان های جهان غیب باز شد و فرشتگان همه بر آن حضرت سلام کردند. پیامبر اکرم(ص) به هر آسمانی می رفت فرشتگان آن مدهوش می گشتند و به سجده می افتادند. در دومین آسمان جهان غیب، جبرئیل گفت: اشهد ان لا اله الا الله، اشهد ان لا اله الا الله. سپس پیامبر اکرم(ص) به آسمان سوم جهان غیب وارد شد و جبرئیل گفت: اشهد ان محمدا رسول الله، اشهد ان محمدا رسول الله و فرشتگان آسمان سوم بر آن حضرت(ص) سلام کردند. سپس آن حضرت(ص) به آسمان چهارم جهان غیب قدم نهاد و جبرئیل گفت: حی علی الصلوه، حی علی الصلوه، حی علی الفلاح، حی علی الفلاح، حی علی خیرالعمل، حی علی خیرالعمل، قدقامت الصلوه، قدقامت الصلوه. پس از آن جبرئیل به آن حضرت گفت: یا محمد سر خود را بالا بگیر. من سرم را بالا گرفتم و دیدم همه حجاب ها کنار رفته است. سپس خداوند بر آن حضرت وحی کرد که وضو بگیرد و نماز بخواند و پس از پایان وضو خداوند وحی کرد که یا محمد تکبیر بگو. پس از آن خداوند به آن حضرت وحی کرد که بخوان:

(بسم الله الرحمن الرحیم، الحمد لله رب العالمین، الرحمن الرحیم، مالک یوم الدین، ایاک نعبد و ایاک نستعین، اهدنا الصراط المستقیم، صراط الذین انعمت علیهم غیر المغضوب علیهم و الضآلین، بسم الله الرحمن الرحیم، قل هو الله احد، الله الصمد، لم یلد و لم یولد، و لم یکن له کفوا احد).

پس از آن خداوند وحی کرد که به رکوع برود. آن حضرت به رکوع رفت و خداوند این جمله را به او وحی کرد:

سبحان ربی العظیم و بحمده، سبحان ربی العظیم و بحمده، سبحان ربی العظیم و بحمده.

پس از آن خداوند وحی کرد که بلند شو و به سجده برو و آن حضرت به سجده رفت و گفت:

سبحان ربی الاعلی و بحمده، سبحان ربی الاعلی و بحمده، سبحان ربی الاعلی و بحمده.

آن حضرت به دستور خداوند بلند شد و مانند رکعت اول، رکعت دوم را هم به جا آورد و بعد از سجده دوم تشهد خواندند. در مورد تشهد، خداوند به پیامبر(ص) وحی کرد: یا محمد بر خود و خاندانت صلوات بفرست و پیامبر هم چنین خواند:

صلی الله علی و علی اهل بیتی و پس از آن، آن حضرت(ص) اجماع عظیم ملائکه و پیامبر را مشاهده کرد. خداوند وحی کرد: یا محمد بر آنان سلام کن. آن حضرت هم چنین خواند: السلام علیکم و رحمه الله و برکاته).(1)

این حدیث بسیار طولانی است و سندش هم صحیح است. وسائل الشیعه در جلد چهارم، ص 681، س 2 به این حدیث اشاره کرده است.
نویسنده وسائل الشیعه حدیث معراج را از علل الشرایع شیخ صدوق ذکر کرده است.
نویسنده بحار الانوار، در ج 85، چاپ ایران، ص 280، س 4 به حدیث معراج اشاره کرده است.
جواهر الکلام، ج 10، چاپ بیروت، ص 256 به این حدیث اشاره کرده است.

بر اساس این حدیث، پیامبر اسلام(ص)، در نماز بر خود و خاندانش صلوات می فرستاد و این صلوات، بر او وحی شده است نه این که از پیش خود ساخته باشد همان طوری که اذان هم به آن حضرت وحی شده است.
چکیده روایت دوم چنین است: امام موسی بن جعفر(ع) فرمود:
(اولین نمازی که پیامبر(ص) خواندند نمازی بود که در محضر خداوند خواندند. آن حضرت در شب معراج، کیفیت نماز را به وحی الهی دریافت کردند و یک نماز با کیفیت بی نظیر اقامه کردند. خداوند پس از وحی همه اجزای نماز، به آن حضرت گفت: یا محمد سر خود را از سجده بلند کن و چنین بگو: اشهد ان لا اله الا الله و ان محمدا رسول الله، اللهم صلی علی محمد و آل محمد.(2)

این حدیث هم، حدیث معراج است و در این حدیث هم پیامبر اسلام از سوی خدا مأمور گفتن (اللهم صل علی محمد و آل محمد) شده است. بنابراین آن حضرت در نماز خود بر خود و خاندانش صلوات می فرستاد. بحار الانوار، ج 85، ص 280 به حدیث معراج اشاره کرده است. جواهر الکلام، ج 10، ص 256 به این حدیث اشاره کرده است. در مستمسک العروه، ج 6، ص 439 و 440 به این روایات اشاره کرده است. در روایات اهل سنت هم به این مسئله اشاره شده است. از کعب بن عجزه نقل شده که پیامبر در نماز بر خود و خاندانش صلوات می فرستاد و می گفت: (اللهم صل علی محمد و آل محمد کما صلیت علی ابراهیم و بارک علی محمد و آل محمد کما بارکت علی ابراهیم و آل ابراهیم انک حمید مجید).(3) در بحار الانوار، ج 85، ص 279، س 4 روایت کعب بن عجره را آورده است و عبارتش چنین است: (کان رسول الله صلی الله علیه و آله یقول فی صلاته: اللهم صل علی محمد و آل محمد کما صلیت علی ابراهیم و آل ابراهیم). بر پایه این روایت، پیامبر اسلام در نماز، بر خود و خاندانش صلوات می فرستاده است. پاسخ بخش پایانی پرسش: هر پیامبری در دین خود نماز خاصی داشت و کیفیت نماز آنان با کیفیت نماز پیامبر اسلام متفاوت بود و اجزاء و شرایط نماز آنان، با اجزاء و شرایط پیامبر اسلام یکسان نبود.

(1) (فروع کافی، ج سوم، ص 482، باب النوادر، کتاب الصلوه، چاپ اسلامیه، ح اول)

(2) (وسائل الشیعه، چاپ بیست جلدی، ج 4، ص 681، ح 11، باب 1 از ابواب افعال الصلوه)

(3) (ملحقات احقاق الحق، ج 24، ص 480)