تاریخ در این زمینه گویا نیست و نمی توان به اظهار نظر قاطعی پرداخت. از برخی متون استفاده می شود که پیامبر(ص) در اثر مسمومیت از دنیا رفتند. و ظاهرا در آن دوره، ترور به وسیله سم، معمول بوده است، کما اینکه درباره ابوبکر نیز گفته شده است که با سم کشته شد. و بسیاری از ائمه نیز با سم به شهادت رسیدند.
اما به نظر می رسد که دست هایی با زیرکی تلاش کرده اند، به جای از بین بردن اصل سخن مسمومیت، آن را غیر منطقی جلوه داده، و بی اعتبارش کنند. چون در نقل ها، ضمن بیان مسمومیت، ریشه آن را به چند سال قبل بازگردانده اند، تا هر خواننده ای، به آن بی اعتنا باشد. و ظاهرا در این زمینه دقت کافی صورت نگرفته و این دروغ تاریخی، در همه جا نقل شده است:
"گروهی، زن یکی از اشراف یهود را به نام "زینب" فریب دادند که پیامبر را از طریق غذا مسموم سازد. نقشة وی از این قرار بود که آن زن، کسی را خدمت یکی از یاران پیامبر(ص) فرستاد و از او پرسید که پیامبر اسلام کدام عضو گوسفند را بیشتر دوست می دارد. او در پاسخ گفت: ذراع ... زینب، گوسفندی را بریان کرد و آن را مسموم ساخت، و بیش از همه در ذراع آن سم داخل نمود و به عنوان هدیه خدمت پیامبر فرستاد. پیامبر نخستین لقمه ای را که به دهان گذاشت، احساس کرد مسموم است...".[1]
جالب این جاست که زواید این نقل تاریخی، در بعضی نقل ها وجود ندارد. در بعضی به جنگ خیبر اشاره ای نشده و در بعضی به شخص مسموم کننده اشاره ای نشده است:
ابن اسحاق گزارش می دهد که پیامبر(ص) در مرض وفات خود فرمود: "در اثر همان خوراکی اکنون رگ دلم قطع می شود".[2]
آیت الله سبحانی می نویسد: "معروف این است که پیامبر در مرض وفات خود فرمود: این بیماری از آثار غذای مسمومی است که آن زن یهودی خورانده است".[3]
هر کس خواسته از این نقل تاریخی را کامل کند، اجزای مختلف را کنار هم چیده و به این نتیجه رسیده که اگر مسمومیتی بوده، توسط زن یهودی ای بوده، که آن هم در جنگ خیبر صورت گرفته! پس این نقل غیر معتبر است چون: اولا جنگ خیبر در سال هفتم هجری بوده[4] و پیامبر (ص) در سال 11 هجری رحلت نمودند.[5] و اثر کردن یک سم بعد از این مدت طولانی بدون علائم قبلی عجیب است. ثانیا نوع تدبیرهای حضرت در جنگ ها، بسیار عجیب می کند که حضرت از دشمن خود غذا بگیرد و بخورد. خصوصا در جنگ خیبر که حتی بنابر نقل هایی پیامبر (ص) برای جلوگیری از توطئه های دشمن، بر خلاف رویه، متعه را در آن زمان ممنوع کرده بودند!
از سویی نیز نقل هایی وجود دارد که انگیزه قتل پیامبر (ص) در سال های آخر حیاتشان را نشان می دهد:
زمخشری (از علمانی اهل سنت) در (کشّاف) در تفسیر قول خداوند تعالی: وَ کَفَرُوا بَعْدَ إِسْلامِهِمْ وَ هَمُّوا بِما لَمْ یَنالُوا (توبه 74)، می گوید: مراد از این اهتمام به رسول خدا، فتک و تروری است که می خواستند به رسول خدا وارد آورند، و این قضیّه در رجوع آنحضرت از غزوه تبوک واقع شد، که پانزده نفر از منافقین، هم میثاق شدند که چون آنحضرت بر فراز عقبه بالا آید، او را از روی شترش در درّه و ته وادی پرتاب کنند. عمّار بن یاسر رضی الله عنه دهانه شتر رسول الله را گرفته بود و حذیفه از پشت سر شتر را می راند. در این بین حذیفه شنید که صدای پای شتر و بهم خوردن اسلحه می آید. چون به پشت سر روی گردانید، دید جماعتی هستند که لثام و نقاب بر چهره خود انداخته اند. به آنها گفت: دور شوید ای دشمنان خدا و آنها فرار کردند.[6]
حتی عده ای بیان کرده اند که باید دقت نمود که نقل های تاریخی با یکدیگر خلط نشوند. و احساس نشود که قصد ترور منحصر در یک مرتبه بوده است: ( از مجموع آنچه بیان شد، به دست می‌آید که دو سوء قصد نسبت به رسول- خدا بر فراز عقبه صورت گرفته است یکی در غزوه تبوک و دیگری در مراجعت از حجّة الوداع، و جهت تشابه این دو سوء قصد چه در عقبه بودن محلّ، و چه در جهت قیادت عمّار و سیاقت حذیفه، و چه در جهت تعداد منافقین که چهارده نفر و یا پانزده نفر بوده‌اند، نمی‌توان از نقطه نظر جنبه تاریخی، حکم به وحدت آن نمود که به دو شکل و صورت تحویل داده شده است، بلکه دو واقعه متمایز با مشخّصات متمایزه می باشند.)[7]
این ترورها، مربوط به منافقان و افراد مطرح مسلمان بوده است، تا آن جا که حذیفه، در ماجرای ترور به پیامبر (ص) می فرماید: ای رسول خدا، من شرّ و بدی را در چهره برخی از فرماندهان سپاهت بخوبی در می‌یابم.[8]
پس اصلا عجیب نیست که منافقانی توانسته باشند رد حقیقت را در تاریخ، مخدوش کرده و آنچه کرده اند را پنهان نموده باشند. و واقعه شهادت پیامبر (ص) در اثر خوراندن سم را نظریه مطرود گذاشته باشند.
[1]. فروغ ابدیت، ج 1- 2، ص 265؛ سیره ابن هشام، ج 3، ص 267؛ ابراهیم آیتی،تاریخ اسلام، ص 507
[2]. سیره ابن هشام، ج 3، ص 367 - 368.
[3]. فروغ ابدیت، ج 1 - 2، ص 265 - 266
[4]. فروغ ابدیت، ج 1،ص 265 - 266.
[5]. همان، ص 508.
[6]. (تفسیر کشاف) طبع لیسی کلکته ج 1 ص 554، به نقل از امام شناسی، ج10، ص: 298.
[7]. امام شناسی، ج10، ص: 299.
[8]. الإحتجاج علی أهل اللجاج، ج1، ص: 54.
