اذان و اقامه
این مقاله درباره اذان و اقامه که ذکرهای مخصوص اعلان وقت نماز و آمادگی برای آن می‌باشد است.
آیا شخص پیامبر(ص) نیز در اذان و اقامه به رسالتشان شهادت می دادند و نماز به خود صلوات می فرستادند؟
مطابق روایات پیامبر (ص) در نماز بر خود و خاندانشان صلوات می فرستادند و در اذان نیز از ابتدا شهادت بر رسالت ایشان وجود داشته است. در ذیل روایتی که بیانگر این مطلب است، تقدیم می شود: روایت معراج: در این روایت، خداوند متعال، کیفیت خواندن نماز را به پیامبر خود تعلیم می دهد. چکیده روایت به این صورت است: امام صادق(ع) فرمود: (خداوند پیامبر خود را به معراج برد، هنگامی که ملائکه عظمت پیامبر(ص) را مشاهده کردند مدهوش گشتند و به سجده افتادند، جبرئیل گفت: الله اکبر، الله اکبر و پس از آن درهای آسمان غیب باز شد و فرشتگان همه بر آن حضرت سلام کردند. پیامبر اکرم(ص) به هر آسمانی می رفت فرشتگان آن مدهوش می گشتند و به سجده می افتادند. در دومین آسمان جهان غیب، جبرئیل گفت: اشهد ان لا اله الا الله، اشهد ان لا اله الا الله. سپس پیامبر اکرم(ص) به آسمان سوم جهان غیب وارد شد و جبرئیل گفت: اشهد ان محمدا رسول الله، اشهد ان محمدا رسول الله و فرشتگان آسمان سوم بر آن حضرت(ص) سلام کردند. سپس آن حضرت(ص) به آسمان چهارم جهان غیب قدم نهاد و جبرئیل گفت: حی علی الصلوه، حی علی الصلوه، حی علی الفلاح، حی علی الفلاح، حی علی خیرالعمل، حی علی خیرالعمل، قد قامت الصلوه، قدقامت الصلوه. پس از آن جبرئیل به آن حضرت گفت: یا محمد سر خود را بالا بگیر. من سرم را بالا گرفتم و دیدم همه حجاب ها کنار رفته است. سپس خداوند بر آن حضرت وحی کرد که وضو بگیرد و نماز بخواند پس از پایان وضو خداوند وحی کرد که یا محمد تکبیر بگو. پس از آن خداوند به آن حضرت وحی کرد که بخوان: (بسم الله الرحمن الرحیم، الحمد لله رب العالمین، الرحمن الرحیم، مالک یوم الدین، ایاک نعبد و ایاک نستعین، اهدنا الصراط المستقیم، صراط الذین انعمت علیهم غیر المغضوب علیهم و الضآلین، بسم الله الرحمن الرحیم، قل هو الله احد، الله الصمد، لم یلد و لم یولد، و لم یکن له کفوا احد). پس از آن خداوند وحی کرد که به رکوع برود. آن حضرت به رکوع رفت و خداوند این جمله را به او وحی کرد: سبحان ربی العظیم و بحمده، سبحان ربی العظیم و بحمده، سبحان ربی العظیم و بحمده. پس از آن خداوند وحی کرد که بلند شو و به سجده برو و آن حضرت به سجده رفت و گفت: سبحان ربی الاعلی و بحمده، سبحان ربی الاعلی و بحمده، سبحان ربی الاعلی و بحمده. آن حضرت به دستور خداوند بلند شد و مانند رکعت اول، رکعت دوم را هم به جا آورد و بعد از سجده دوم تشهد خواندند. در مورد تشهد، خداوند به پیامبر(ص) وحی کرد: یا محمد بر خود و خاندانت صلوات بفرست و پیامبر هم چنین خواند: صلی الله علی و علی اهل بیتی و پس از آن، آن حضرت (ص) اجتماع عظیم ملائکه را مشاهده کرد. خداوند وحی کرد: یا محمد بر آنان سلام کن. آن حضرت هم چنین خواند: السلام علیکم و رحمه الله و برکاته).[1] این حدیث بسیار طولانی است و سندش هم صحیح است. وسائل الشیعه در جلد چهارم، ص 681، س 2 به این حدیث اشاره کرده است. نویسنده وسائل الشیعه حدیث معراج را از علل الشرایع شیخ صدوق ذکر کرده است. نویسنده بحار الانوار، در ج 85، چاپ ایران، ص 280، س 4 به حدیث معراج اشاره کرده است. جواهر الکلام، ج 10، چاپ بیروت، ص 256 به این حدیث اشاره کرده است. بر اساس این حدیث، پیامبر اسلام(ص) در نماز بر خود و خاندانش صلوات می فرستاد و این صلوات، بر او وحی شده است نه این که از پیش خود ساخته باشد همان طوری که اذان هم به آن حضرت وحی شده است. [1]. فروع کافی، ج سوم، ص 482، باب النوادر، کتاب الصلوه، چاپ اسلامیه، ح اول.
مطابق روایات پیامبر (ص) در نماز بر خود و خاندانشان صلوات می فرستادند و در اذان نیز از ابتدا شهادت بر رسالت ایشان وجود داشته است. در ذیل روایتی که بیانگر این مطلب است، تقدیم می شود: روایت معراج: در این روایت، خداوند متعال، کیفیت خواندن نماز را به پیامبر خود تعلیم می دهد. چکیده روایت به این صورت است: امام صادق(ع) فرمود: (خداوند پیامبر خود را به معراج برد، هنگامی که ملائکه عظمت پیامبر(ص) را مشاهده کردند مدهوش گشتند و به سجده افتادند، جبرئیل گفت: الله اکبر، الله اکبر و پس از آن درهای آسمان غیب باز شد و فرشتگان همه بر آن حضرت سلام کردند. پیامبر اکرم(ص) به هر آسمانی می رفت فرشتگان آن مدهوش می گشتند و به سجده می افتادند. در دومین آسمان جهان غیب، جبرئیل گفت: اشهد ان لا اله الا الله، اشهد ان لا اله الا الله. سپس پیامبر اکرم(ص) به آسمان سوم جهان غیب وارد شد و جبرئیل گفت: اشهد ان محمدا رسول الله، اشهد ان محمدا رسول الله و فرشتگان آسمان سوم بر آن حضرت(ص) سلام کردند. سپس آن حضرت(ص) به آسمان چهارم جهان غیب قدم نهاد و جبرئیل گفت: حی علی الصلوه، حی علی الصلوه، حی علی الفلاح، حی علی الفلاح، حی علی خیرالعمل، حی علی خیرالعمل، قد قامت الصلوه، قدقامت الصلوه. پس از آن جبرئیل به آن حضرت گفت: یا محمد سر خود را بالا بگیر. من سرم را بالا گرفتم و دیدم همه حجاب ها کنار رفته است. سپس خداوند بر آن حضرت وحی کرد که وضو بگیرد و نماز بخواند پس از پایان وضو خداوند وحی کرد که یا محمد تکبیر بگو. پس از آن خداوند به آن حضرت وحی کرد که بخوان: (بسم الله الرحمن الرحیم، الحمد لله رب العالمین، الرحمن الرحیم، مالک یوم الدین، ایاک نعبد و ایاک نستعین، اهدنا الصراط المستقیم، صراط الذین انعمت علیهم غیر المغضوب علیهم و الضآلین، بسم الله الرحمن الرحیم، قل هو الله احد، الله الصمد، لم یلد و لم یولد، و لم یکن له کفوا احد). پس از آن خداوند وحی کرد که به رکوع برود. آن حضرت به رکوع رفت و خداوند این جمله را به او وحی کرد: سبحان ربی العظیم و بحمده، سبحان ربی العظیم و بحمده، سبحان ربی العظیم و بحمده. پس از آن خداوند وحی کرد که بلند شو و به سجده برو و آن حضرت به سجده رفت و گفت: سبحان ربی الاعلی و بحمده، سبحان ربی الاعلی و بحمده، سبحان ربی الاعلی و بحمده. آن حضرت به دستور خداوند بلند شد و مانند رکعت اول، رکعت دوم را هم به جا آورد و بعد از سجده دوم تشهد خواندند. در مورد تشهد، خداوند به پیامبر(ص) وحی کرد: یا محمد بر خود و خاندانت صلوات بفرست و پیامبر هم چنین خواند: صلی الله علی و علی اهل بیتی و پس از آن، آن حضرت (ص) اجتماع عظیم ملائکه را مشاهده کرد. خداوند وحی کرد: یا محمد بر آنان سلام کن. آن حضرت هم چنین خواند: السلام علیکم و رحمه الله و برکاته).[1] این حدیث بسیار طولانی است و سندش هم صحیح است. وسائل الشیعه در جلد چهارم، ص 681، س 2 به این حدیث اشاره کرده است. نویسنده وسائل الشیعه حدیث معراج را از علل الشرایع شیخ صدوق ذکر کرده است. نویسنده بحار الانوار، در ج 85، چاپ ایران، ص 280، س 4 به حدیث معراج اشاره کرده است. جواهر الکلام، ج 10، چاپ بیروت، ص 256 به این حدیث اشاره کرده است. بر اساس این حدیث، پیامبر اسلام(ص) در نماز بر خود و خاندانش صلوات می فرستاد و این صلوات، بر او وحی شده است نه این که از پیش خود ساخته باشد همان طوری که اذان هم به آن حضرت وحی شده است. [1]. فروع کافی، ج سوم، ص 482، باب النوادر، کتاب الصلوه، چاپ اسلامیه، ح اول.
عنوان سوال:
آیا شخص پیامبر(ص) نیز در اذان و اقامه به رسالتشان شهادت می دادند و نماز به خود صلوات می فرستادند؟
پاسخ:
مطابق روایات پیامبر (ص) در نماز بر خود و خاندانشان صلوات می فرستادند و در اذان نیز از ابتدا شهادت بر رسالت ایشان وجود داشته است.
در ذیل روایتی که بیانگر این مطلب است، تقدیم می شود:
روایت معراج: در این روایت، خداوند متعال، کیفیت خواندن نماز را به پیامبر خود تعلیم می دهد. چکیده روایت به این صورت است: امام صادق(ع) فرمود: (خداوند پیامبر خود را به معراج برد، هنگامی که ملائکه عظمت پیامبر(ص) را مشاهده کردند مدهوش گشتند و به سجده افتادند، جبرئیل گفت: الله اکبر، الله اکبر و پس از آن درهای آسمان غیب باز شد و فرشتگان همه بر آن حضرت سلام کردند. پیامبر اکرم(ص) به هر آسمانی می رفت فرشتگان آن مدهوش می گشتند و به سجده می افتادند.
در دومین آسمان جهان غیب، جبرئیل گفت: اشهد ان لا اله الا الله، اشهد ان لا اله الا الله. سپس پیامبر اکرم(ص) به آسمان سوم جهان غیب وارد شد و جبرئیل گفت: اشهد ان محمدا رسول الله، اشهد ان محمدا رسول الله و فرشتگان آسمان سوم بر آن حضرت(ص) سلام کردند. سپس آن حضرت(ص) به آسمان چهارم جهان غیب قدم نهاد و جبرئیل گفت: حی علی الصلوه، حی علی الصلوه، حی علی الفلاح، حی علی الفلاح، حی علی خیرالعمل، حی علی خیرالعمل، قد قامت الصلوه، قدقامت الصلوه. پس از آن جبرئیل به آن حضرت گفت: یا محمد سر خود را بالا بگیر. من سرم را بالا گرفتم و دیدم همه حجاب ها کنار رفته است. سپس خداوند بر آن حضرت وحی کرد که وضو بگیرد و نماز بخواند
پس از پایان وضو خداوند وحی کرد که یا محمد تکبیر بگو. پس از آن خداوند به آن حضرت وحی کرد که بخوان: (بسم الله الرحمن الرحیم، الحمد لله رب العالمین، الرحمن الرحیم، مالک یوم الدین، ایاک نعبد و ایاک نستعین، اهدنا الصراط المستقیم، صراط الذین انعمت علیهم غیر المغضوب علیهم و الضآلین، بسم الله الرحمن الرحیم، قل هو الله احد، الله الصمد، لم یلد و لم یولد، و لم یکن له کفوا احد). پس از آن خداوند وحی کرد که به رکوع برود. آن حضرت به رکوع رفت و خداوند این جمله را به او وحی کرد: سبحان ربی العظیم و بحمده، سبحان ربی العظیم و بحمده، سبحان ربی العظیم و بحمده. پس از آن خداوند وحی کرد که بلند شو و به سجده برو و آن حضرت به سجده رفت و گفت: سبحان ربی الاعلی و بحمده، سبحان ربی الاعلی و بحمده، سبحان ربی الاعلی و بحمده.
آن حضرت به دستور خداوند بلند شد و مانند رکعت اول، رکعت دوم را هم به جا آورد و بعد از سجده دوم تشهد خواندند. در مورد تشهد، خداوند به پیامبر(ص) وحی کرد: یا محمد بر خود و خاندانت صلوات بفرست و پیامبر هم چنین خواند: صلی الله علی و علی اهل بیتی و پس از آن، آن حضرت (ص) اجتماع عظیم ملائکه را مشاهده کرد. خداوند وحی کرد: یا محمد بر آنان سلام کن. آن حضرت هم چنین خواند: السلام علیکم و رحمه الله و برکاته).[1]
این حدیث بسیار طولانی است و سندش هم صحیح است. وسائل الشیعه در جلد چهارم، ص 681، س 2 به این حدیث اشاره کرده است. نویسنده وسائل الشیعه حدیث معراج را از علل الشرایع شیخ صدوق ذکر کرده است. نویسنده بحار الانوار، در ج 85، چاپ ایران، ص 280، س 4 به حدیث معراج اشاره کرده است. جواهر الکلام، ج 10، چاپ بیروت، ص 256 به این حدیث اشاره کرده است.
بر اساس این حدیث، پیامبر اسلام(ص) در نماز بر خود و خاندانش صلوات می فرستاد و این صلوات، بر او وحی شده است نه این که از پیش خود ساخته باشد همان طوری که اذان هم به آن حضرت وحی شده است.
[1]. فروع کافی، ج سوم، ص 482، باب النوادر، کتاب الصلوه، چاپ اسلامیه، ح اول.
- [آیت الله بهجت] آیا جمله ی "أشهد أنّ علیّا ولیّ اللّه " جزو اذان و اقامه است و آیا ذکر صلوات و تحیّات بر انبیا علیهم السّلام در اذان صحیح است؟
- [سایر] آیا پیامبراکرم در اذان و اقامه و نماز خود بر خود و خاندانش صلوات می فرستاد؟
- [سایر] آیا با شنیدن نام پیامبر عظیم الشأن اسلام (ص) و یا شنیدن آیه صلوات هنگام نماز یا غیر نماز، ذکر صلوات واجب است یا مستحب ؟ در صورت تکرار نام حضرت یا آیه صلوات وظیفه در هنگام نماز چیست؟
- [سایر] فرستادن صلوات بر پیامبر (ص) چه برکاتی برای مومنان دارد؟
- [آیت الله خامنه ای] نظر شریف جنابعالی درباره شهادت سوم اذان که دلالت بر پیشوا بودن و ولایت سید الاوصیاء علی بن ابی طالب(صلوات الله علیه وعلیهم) می کند، در اذان و اقامه نماز واجب چیست؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شهادت به ولایت امیر مؤمنان علی(علیه السلام) در اذان و اقامه به چه قصدی گفته می شود؟ و آیا صحیح است در تشهد بعد از شهادت به نبوت، شهادت به ولایت نیز گفته شود؟
- [آیت الله اردبیلی] حکم شهادت ثالثه در اذان و اقامه چیست؟
- [سایر] دختر پیامبر (ص) فاطمه زهرا (س) چگونه به شهادت رسیدند؟
- [آیت الله بهجت] آیا اذان و اقامه شخص دیگری غیر از امام، در نماز جماعت کافی است؟
- [سایر] چرا بعد از اسم پیامبر (ص) یک صلوات می فرستیم. اما در انقلاب بعد از اسم امام خمینی(ره) سه صلوات می فرستادیم؟
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . باید بین اذان و اقامه فاصله ندهد و اگر بین آنها به قدری فاصله دهد، که اذانی را که گفته اذان این اقامه حساب نشود، مستحب است دوباره اذان و اقامه را بگوید و نیز اگر بین اذان و اقامه و نماز به قدری فاصله دهد که اذان و اقامه آن نماز حساب نشود، مستحب است دوباره برای آن نماز اذان و اقامه بگوید.
- [آیت الله نوری همدانی] باید بین اذان و اقامه ندهد و اگر بین آنها بقدری فاصله دهد که اذانی را گفته اذان این اقامه حساب نشود ، مستحب است دوباره اذان و اقامه را بگوید و نیز اگر بین اذان و اقامه و نماز بقدری فاصله دهد فاصله دهد که اذان و اقامه آن نماز حساب نشود ، مستحب است دوباره برای آن نماز ، اذان و اقامه بگوید .
- [امام خمینی] باید بین اذان و اقامه فاصله ندهد و اگر بین آنها بقدری فاصله دهد که اذانی را که گفته اذان این اقامه حساب نشود مستحب است دوباره اذان و اقامه را بگوید و نیز اگر بین اذان و اقامه و نماز بقدری فاصله دهد که اذان و اقامه آن نماز حساب نشود، مستحب است دوباره برای آن نماز، اذان و اقامه بگوید.
- [آیت الله اردبیلی] باید بین اذان و اقامه فاصله ندهد و اگر بین آنها به قدری فاصله دهد که اذانی که گفته، اذان این اقامه حساب نشود، مستحب است دوباره اذان و اقامه را بگوید و نیز اگر بین اذان و اقامه و نماز به قدری فاصله دهد که اذان و اقامه آن نماز حساب نشوند، مستحب است دوباره برای آن نماز اذان و اقامه بگوید.
- [آیت الله مظاهری] باید بین اذان و اقامه فاصله ندهد و اگر بین آنها به قدری فاصله دهد که اذانی را که گفته اذان این اقامه حساب نشود، مستحبّ است دوباره اذان و اقامه را بگوید و نیز اگر بین اذان و اقامه و نماز به قدری فاصله دهد که اذان و اقامه آن نماز حساب نشود، مستحب است دوباره برای آن نماز، اذان و اقامه بگوید.
- [آیت الله سبحانی] باید بین اذان و اقامه فاصله نیندازد و اگر بین آنها به قدری فاصله بیفتد، که اذانی را که گفته اذان این اقامه حساب نشود، مستحب است دوباره اذان و اقامه را بگوید و نیز اگر بین اذان و اقامه و نماز به قدری فاصله بیندازد که اذان و اقامه آن نماز حساب نشود، مستحب است دوباره برای آن نماز، اذان و اقامه بگوید.
- [آیت الله بروجردی] باید بین اذان و اقامه فاصله ندهد و اگر بین آنها به قدری فاصله دهد که اذانی را که گفته اذان این اقامه حساب نشود، مستحب است دوباره اذان و اقامه را بگوید و نیز اگر بین اذان و اقامه و نماز به قدری فاصله دهد که اذان و اقامة آن نماز حساب نشود، مستحب است دوباره برای آن نماز اذان و اقامه بگوید.
- [امام خمینی] باید بین اذان و اقامه فاصله ندهد. و اگر بین آنها به قدری فاصله دهد که اذانی را که گفته اذان این اقامه حساب نشود، مستحب است دوباره اذان و اقامه را بگوید. و نیز اگر بین اذان و اقامه و نماز به قدری فاصله دهد که اذان و اقامه آن نماز حساب نشود، مستحب است دوباره برای آن نماز اذان و اقامه بگوید.
- [آیت الله خوئی] باید بین اذان و اقامه فاصله ندهد. و اگر بین آنها به قدری فاصله دهد، که اذانی را که گفته اذان این اقامه حساب نشود، مستحب است دوباره اذان را بگوید. و نیز اگر بین اذان و اقامه و نماز به قدری فاصله دهد که اذان و اقامه آن نماز حساب نشود، مستحب است دوباره برای آن نماز اذان و اقامه بگوید.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] باید بین اذان و اقامه فاصله ندهد و اگر بین آنها به قدری فاصله دهد که اذانی را که گفته اذان این اقامه حساب نشود؛ مستحب است دوباره اذان را بگوید. و نیز اگر بین اذان و اقامه و نماز به قدری فاصله دهد که اذان و اقامه آن نماز حساب نشود؛ مستحب است دوباره برای آن نماز اذان و اقامه بگوید.