((مسجد الحرام) بنائی است بصورت ظاهر شبیه انگشتری و طرح آن تقریبا مکعب غیر منتظم می‌باشد. با این همه اطاقی که در وسط مسجد الحرام واقع است و دور آن طواف می‌کنند بشکل کعب (مکعب) است.)[1]
این ساختمان اولین بنایی است که برای عبادت ایجاد شده است: ( از ابن شهرآشوب، از امیر المؤمنین ع روایت شده که در معنای آیه" إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ ..." به مردی که پرسید: آیا راستی کعبه اولین بیت است؟ فرمود:" نه، قبل از کعبه خانه‌هایی دیگر نیز بوده، لیکن کعبه اولین خانه مبارکی است که برای مردم بنا نهاده شد. خانه‌ای که در آن هدایت و رحمت و برکت است و اولین کسی که آن را بنا نهاد ابراهیم بود، و بعد از او قومی از عرب جرهم آن را بنا کردند، و باز گذشت روزگار آن را ویران کرد، عمالقه برای بار سوم بنایش کردند، و برای نوبت چهارم، قریش آن را تجدید بنا نمودند". )[2]
علامه طباطبایی درباره دلیل مادی بنای کعبه به شکل چهار گوش می فرمایند: (کعبه تقریبا ساختمانی به صورت مربع بنا شده که هر ضلع آن به سمت یکی از جهات چهارگانه: شمال، جنوب، مشرق و مغرب بوده و بدین جهت اینطور بنا شده که بادها هر قدر هم که شدید باشد، بارسیدن به آن شکسته شود و نتواند آن را خراب کند.)[3]
البته باید در نظر داشت که این دلیل مادی، می تواند همراه با دلایل معنوی و نشان دهنده باطنی عمیق تر باشد، چنانکه سعی بین صفا و مروه، با چهار وقوف بر صفا و چهار وقوف بر مروه است. اگر چه سعی بین این دو، هفت مرتبه است.[4] همچنان که فرشتگان کمک کننده به حضرت ابراهیم (ع) در بنای کعبه، چهار تن بودند: خداوند، چهار فرشته را نیز به یاری آنان فرستاد. فرشتگان سنگها را به دست حضرت ابراهیم و حضرت اسماعیل علی نبینا و آله و علیهما السلام می‌دادند ... و حضرت ابراهیم و اسماعیل علی نبینا و آله و علیهما السلام سنگها را روی هم قرار می‌دادند.[5]
در روایاتی نیز چهار گوشه کعبه، به تسبیحات اربعه مرتبط شده است: (امام صادق(علیه السلام) فرمود: ( کعبه چهارگوش است چون محاذی بیت المعمور است. بیت المعمور چهارگوش است، چون محاذی عرش است. عرش چهارگوش است چون کلماتی که دین اسلام بر آن استوار است چهار است: 1 سبحان الله 2 الحمد لله 3 لا إله إلاّ الله 4 الله اکبر.)[6]
روایت شده که چند تن از یهود خدمت رسول خدا (ص) آمدند و گفتند ای محمد توئی که معتقدی رسول خدائی و آنی که باو وحی شود چنانچه بموسی بن عمران پیغمبر؟ ساعتی خاموش شد و فرمود آری من سید اولاد آدمم و بخود نبالم من خاتم پیغمبرانم و امام متقیان و و رسول پروردگار عالمیان، گفتند بسوی چه کسانی عرب یا عجم یا بسوی ما یهود؟ خدا این آیه را فرستاد[اعراف/158] بگو ای محمد من رسول خدایم بشما همه، اعلم آنها گفت ای محمد من ده کلمه از تو میپرسم که خدا هنگام مناجات در بقعه مبارک بموسی بن عمران عطا کرده و آنها را جز پیغمبر مرسل یا فرشته مقرب نمیداند، پیغمبر فرمود بپرس از من. گفت: 1- بمن خبر ده از کلماتی که خدا برای ابراهیم برگزید چون خانه کعبه را ساخت؟ آنها سبحان اللَّه و الحمد للَّه و لا اله الا اللَّه و اللَّه اکبر بودند. برای چه خانه کعبه را چهار گوش ساخت؟ برای همین چهار کلمه.[7]
[1]. فرهنگ علم کلام، ص: 190.
[2]. ترجمه تفسیر المیزان، ج3، ص: 551.
[3]. ترجمه تفسیر المیزان، ج3، ص: 555.
[4]. رک : من لا یحضره الفقیه، ج2، ص: 537.
[5]. من لا یحضره الفقیه، ج2، ص: 233.
[6]. من لا یحضره الفقیه،شیخ صدوق، ج2، ص 191.
[7]. أمالی الصدوق، ص: 188.
