برای غریزه جنسی نیز همانند هر غریزه و نیروی دیگر، شیوه های مختلفی برای ارضا وجود دارد که برخی از آنها با طبیعت انسانی، اخلاق دینی و ارزش های بشری، موافقت و همسویی دارد و پاره ای دیگر، مغایر طبیعت بشر و ارزش های انسانی است که به آن انحرافات جنسی گفته می شود.
غریزه جنسی، مانند تشنگی و گرسنگی و سایر نیازها، برای تأمین و ارضای خود، انسان را به فعالیت وامی دارد و او را به طرف برآورده شدن نیازش بر می انگیزد. بنابراین، نوجوان در مقابل خود با چندین راه و شیوه مواجه می شود و به برخی از آنها اقدام می کند. نوجوان با ایمان و جویای کمال، به دنبال شیوه ای می رود که با عقل و دستورهای دینی سازگارتر است.
در ادامه به چند نمونه از راه هایی که در مقابل نوجوان وجود دارد، اشاره می کنیم:
1. بلوغ جنسی نوجوان غالباً زودتر از بلوغ روانی و اجتماعی او فرا می رسد؛ یعنی در نوجوانان نیاز جنسی و توانایی ارضای آن ایجاد شده است، ولی آنها بلوغ و توانایی اداره خانواده و همسر داری را ندارند و به حدی نرسیده اند که همسر یا مادر خوبی برای خانواده خود باشند؛ لذا در اینجا نوجوان با شرایطی، روبه روست که از طرفی نیاز جنسی دارد و این نیاز، او را به طرف تأمین و ارضا بر می انگیزد و از سوی دیگر تدبیر و توانایی اداره یک خانواده را ندارد، تا ازدواج کند و تشکیل خانواده دهد؛ و یا ممکن است دختر خواستگار مناسب نداشته باشد؛ پس ناچار است تشکیل خانواده و ازدواج را به تأخیر بیندازد و برای ارضای نیاز جنسی خود چاره ای بیندیشد.
اما چگونه نوجوان باید این مشکل را حل کند و اختلاف و فاصله به وجود آمده بین برانگیختگی نیاز جنسی و زمان مناسب برای ارضای آن را پر کند؟
بسیاری از نوجوانان، با خویشتن داری و پرهیز از عوامل تحریک کننده شهوت، ارضای این غریزه را به زمان مناسب و در شکل خداپسندانه و حلال که مطابق فطرت انسانی و سازگار با دستورهای اخلاقی شرع مقدس اسلام است، موکول می کنند. این انتخاب و روش، گرچه تا حدی دشواری دارد، ولی انتخابی پسندیده، عقلانی، موافق فطرت انسانی و رمز کمال و سعادت انسانی است و نوجوانان با این انتخاب مبارک، در واقع به جهاد با نفس که با ارزش ترین جهاد و مبارزه است، اقدام کرده، از این طریق هم رضایت الهی و خشنودی او را کسب نموده است و هم سلامتی جسمی و روحی خود را تأمین کرده است. حضرت امیرالمؤمنین، علی (ع) در این باره می فرمایند: من احب نیل الدرجات العلی فلیغلب الهوی؛ (1) ( هر کسی دوست دارد به درجات بلندی نایل آید، باید بر خواهش های شهوانی خود چیره شود).
و در روایتی دیگر فرمودند: خالف الهوی تسلم؛ (2) ( با خواهش و خواسته نامشروع نفس و شهوت، مخالفت کن تا سالم بمانی).
در این دو حدیث شریف، مولای متقیان علی (ع) یکی از راه های کمال و خودسازی معنوی را مبارزه با خواسته های نامشروع نفس معرفی کرده است؛ لذا اگر نوجوان به توصیه های حضرت گوش جان دهد و به آن عمل کند، هم در سلامتی جسم و جان خواهد بود و هم در سلامتی ایمان و معنویت.
2. گرایش دیگر که در نوجوان به وجود می آید و برخی را به دام خود می کشد، خودارضایی (استمنا) است که این روش و انتخاب با اهداف خلقت انسان و نیز فلسفه آفرینش غریزه جنسی، مغایرت دارد و کاری حرام و ناپسند است. در این زمینه، در مباحث آینده به طور مفصل بحث خواهد شد.
3. گرایش دیگری هم که مطرح است، گرایش نوجوان به جنس مخالف می باشد که البته به هر شکلی، غیر از پیمان عقد و ازدواج صورت پذیرد، عملی ناشایست محسوب می شود و عواقب وخیمی در پی دارد.
انواع انحرافات جنسی و آثار آن
همان طور که قبلاً هم اشاره شد، انحرافات جنسی بر چند نوع است که در ادامه به برخی از آنها که در میان بعضی نوجوانان شیوع بیشتری دارد، اشاره می شود و آثار زیان بار آن بیان می گردد تا مربیان و والدین گرامی، با آگاهی کامل در این عرصه ها وارد شوند.
خودارضایی
خودارضایی (استمنا) یکی از انحرافات جنسی است که نسبت به انحرافات دیگر، شیوع بیشتری دارد و آن بدین معناست که: کسی صحنه های جنسی و شهوت انگیزی را در برابر خود مجسم می کند، یا آن قدر با آلت تناسلی خود دست ورزی می کند که از او (منی) خارج می شود؛ به گمان اینکه با این کار شعله شهوت و غریزه جنسی خود را فرو می نشاند. گفتنی است: این عمل (خودارضایی) وقتی در مورد زنان و دختران باشد، در اصطلاح فقهی، به آن (استشها) می گویند و اگر مربوط به مردان و پسران باشد، (استمنا) نام دارد؛ زیرا زنان آلت تناسلی خارجی ندارند؛ لذا با مالیدن کشاله های ران به یکدیگر و یا فشار دادن قسمت های بیرونی آلت تناسلی و مالیدن آن، به ارضای جنسی می رسند.
علائم خودارضایی
کسی که به عمل خودارضایی (استشها) عادت کرده است، نشانه هایی دارد که برخی از آنها عبارت اند از: رنگ پریدگی، کبودی اطراف چشم، خستگی و بی حالی مفرط، خواب آلودگی زیاد، سستی و بی رمقی، لرزش اعضای بدن، ضعف حافظه، اضطراب، افسردگی، عصبانیت، یأس و ناامیدی و مانند آنها. (3)
آثار خودارضایی
انحراف جنسی به صورت خودارضایی (استشها) آثار زیان بار فراوانی دارد. در این بحث به برخی از این آثار سوء و ناپسند، اشاره می کنیم:
الف) ضعف و آسیب قوای جسمانی
کاهش انرژی جسمانی از زیان های مهم خودارضایی است. اگر خودارضایی ادامه یابد، خستگی و ناتوانی جسمانی بر انسان عارض شده، قوای بدنی او را تباه می کند و به پیری زودرس و ضعف بدنی می انجامد.
در این فرصت به چند نمونه از نامه های برخی نوجوانان که درباره ضررهای خودارضایی نوشته شده و برخی نیز خطاب به ما بوده است، توجه بفرمایید:
... وقتی قلم در دست می گیرم، احساس ناتوانی می کنم و حوصله نوشتن ندارم؛ گویا ساعات زیادی به کار سخت مشغول بوده ام؛ انگار رمقی در بدن ندارم؛ لذا رغبت و علاقه ای به تلاش و کوشش پیدا نمی کنم (نامه ای از یک نوجوان 17 ساله).
من نوجوانی پرجنب و جوش و فعال بودم و ورزش هم می کردم و از سلامتی و شادابی خوبی برخوردار بودم؛ ولی الآن به شخصی بی حال، کم تحرک و رنگ پریده مبدل شده ام و احساس ضعف و ناتوانی می کنم و خود را شخصی وامانده حس می کنم (نوجوان 15 ساله).
خودارضایی به تدریج در نور چشم و بینایی انسان اثر سوء می گذارد و چشم را به شدت ناتوان و کم نور می کند. جوانی که مدتی به این انحراف مبتلا بود، در جلسه مشاوره می گفت: ( با اینکه ورزش کار هستم، چشمانم خسته می شود و نمی توانم کتاب ها را به خوبی مطالعه کنم و جلوی چشمم تیره و تار می شود؛ به حدی که سرگیجه می گیرم و در قعر چشم هایم درد شدیدی احساس می کنم).
خودارضایی همچنین باعث ضعیف شدن قدرت بدن و قوای جسمانی شده، این رویداد، بستر مناسبی برای پذیرش انواع بیماری است؛ زیرا جسم و بدنی که با خودارضایی ضعیف و ناتوان شده است، نمی تواند در مقابل ویروس های بیماری زا از خود دفاع کند و آمادگی زیادی برای آسیب پذیری و بیماری دارد.
اگر به اطراف خودتان در محیط اجتماعی توجه جدی کنید، متوجه خواهید شد افراد ورزش کار و قوی و افرادی که توان جسمی مناسبی دارند، کمتر به بیماری مبتلا می شوند و این به خاطر آن است که مقاومت بیشتری در مقابل ویروس های بیماری زا دارند و آسییب پذیری آنان کمتر است.
علاوه بر آسیب های فوق، خودارضایی آثار تخریبی بسیاری در دستگاه تناسلی از خود به جای می گذارد که بعضی از آنها عبارت اند از: الف) ابتلا به بیماری (انزال سریع) که بیماری سختی است و نوجوان و جوان با کوچک ترین تحریک جنسی، احتلام پیدا می کند و بعد از ازدواج هم با مشکلاتی روبه رو می گردد؛ ب) ناتوانی جنسی و ایجاد اختلال در سیستم تولید مثل بدن و هورمون های جنسی؛ ج) بیماری مقاربتی و احتمال عقیم شدن (بچه دار نشدن)؛ د) ارضای ناکامل جنسی و از دست دادن لذت جنسی بعد از ازدواج؛ ه ) ایجاد قاعدگی نامنظم و خروج ترشحات چرکی و احساس درد در هنگام قاعدگی.
برخی از متخصصان امور جنسی معتقدند: این عمل (استشها) افراد را دچار ضعف قوای شهوانی می کند و نشاط روحی و جسمی آنان را از بین می برد و در قوای پنج گانه نیز اثر کرده، در چشم و گوش انسان اختلال ایجاد می کند؛ علاوه بر اینها در تحلیل قوای جسمانی و روحانی، کم خونی، رنگ پریدگی، نقصان قوای حافظه، لاغری و سستی، عصبانیت و مانند آن اثر بسیاری دارد. (4)
ب) ضررها و آسیب های روحی - روانی
1. ضعف حافظه و حواس پرتی: همان گونه که گذشت، یکی از پیامدهای خودارضایی، ضعف و تحلیل قوای جسمانی است و این به سهم خود، ناشی از اختلال در عملکرد سیستم مغز و اعصاب است. اختلال در این سیستم (مغز) باعث می شود بخش حافظه، کارایی لازم را نداشته باشد؛ علاوه بر این، شخص مبتلا به خودارضایی به سبب تمرکز در این عمل زشت و توجه نسبتاً مداوم به موضوعات جنسی، حواس پرت و فاقد تمرکز فکری است. این، خود عامل دیگری برای کاهش توانایی ذهنی و ایجاد ضعف حافظه است.
خودارضایی مکرر، باعث تحریک بیش از حد سیستم عصبی پاراسمپاتیک و افزایش تخلیه ( استیل کولین) (5) از انتهای این رشته ها در مغز می گردد و این، خود باعث پاره ای عوارض جسمانی و روانی، چون حواس پرتی، کمی حافظه، (6) عدم تمرکز حواس، سیاهی رفتن چشم و در نهایت تاری دید می شود. تمام این علامت ها ناشی از تغییر تعادل میزان مواد شیمیایی موجود در مغز است که بین سلول های عصبی رد و بدل می شود و انتقال پیام های مختلف را بر عهده دارد. (7)
2. اضطراب: دلهره و نگرانی از ویژگی هایی است که پیوسته فرد خودارضا را رها نمی کند. او به طور مرتب با خود درگیر است و نگرانی و تشویش خاطر، او را رها نمی کند؛ افکار آشفته و بی ثباتی فکری، دامن گیر اوست؛ نسبت به آینده امیدوار نیست و آینده را تاریک می بیند و افکار پریشان، یک لحظه او را رها نمی کند. (8)
نوجوانی که به خودارضایی گرفتار بود و در جلسه مشاوره تربیتی حاضر شده بود، چنین می گفت:
... از دنیا خسته شده ام. از خودم نفرت دارم. نگرانی و تشویش خاطر مرا مجال نمی دهد. روحم متزلزل و بغض و نفرتم متراکم شده است. اضطراب و دلهره مرموز، اراده هر کاری را از من سلب کرده است و نمی دانم باید چه کار بکنم؟
3. افسردگی: بی احساسی، بی توجهی و بی نشاطی، سستی و گوشه گیری، غم و اندوه، عدم علاقه به امور هنری و مسائل معنوی و ... همگی از نشانه های بارز و حتمی افسردگی است که خودارضایی می تواند در ایجاد آن نقش آفرین باشد. فردی که به این انحراف جنسی دچار شده است، حوصله بسیاری از کارها را ندارد و بیشتر به گوشه گیری می پردازد و از خودش هم تنفر دارد و خود را فردی بدبخت و بدشانس می داند و تصور می کند کسی او را دوست ندارد و فردی کم لیاقت و بی ارزش است.
4. انحراف اخلاقی: افراد خودارضا به بی بند و باری جنسی گرایش یافته، به بی عفتی تمایل می یابند. بی عاطفه و کم رو و خجل هستند، صفای دل و نورانیت معنوی کمتری دارند، به مجالس دعا و توسل علاقه ای نشان نمی دهند و تاریکی و ظلمت آنها را احاطه کرده است و اوقات خود را بیشتر با کارهای بیهوده سپری می کنند. (9)
5. ضعف اراده: کاهش قدرت تصمیم گیری و ضعف اراده، همچنین افت تحصیلی و مانند آن، از عوارض خودارضایی است.
ج) آسیب ها و ضررهای اجتماعی
خودارضایی، در فرد احساس گریز از اجتماع پدید می آورد که در اثر افراط و تکرار این عمل ناپسند، این احساس در او ریشه دار می گردد. شخص خودارضا در گوشه ای منزوی می شود و به افکار دور و دراز خود می پردازد. توجه به لذات شخصی و خیالی، سبب سستی روابط اجتماعی می گردد و حیات جمعی و با دیگران بودن را، دچار مخاطره می سازد. فرد در عرصه اجتماعی، کمتر وارد می شود و یا اصلاً وارد نمی شود و با مردم جوشش کمتری دارد و از بودن در کنار دیگران لذت نمی برد. اینجاست که نه تنها شخصیت اجتماعی و انسانی چنین افرادی به تدریج متزلزل می شود، بلکه جامعه نیز از وجود نیروی جوان و خلاق محروم می ماند و در دراز مدت، این خصوصیات و این افراد، موجب اختلال در نظام خانواده و اجتماع می گردند.
اکنون به چند نامه از چندین نوجوان که در این زمینه ارسال شده است، توجه نمایید.
... علاقه ای به درس و ادامه تحصیل ندارم و از همه چیز خسته شده ام و آرزوی مرگ می کنم. از دوستان و اطرافیان تنفر دارم و هیچ علاقه ای به ازدواج و تشکیل خانواده ندارم و نشاط خود را از دست داده ام. احساس بی آبرویی و بی ارزشی می کنم؛ در حالی که قبل از گرفتار شدن به این عمل زشت، بسیار سرحال بودن و نمره هایم عالی بودند و از نشاط بالایی هم برخوردار بودم (دختر هجده ساله).
نوجوانی هفده ساله هستم و مشکل جدی ام که مرا از دنیا خسته کرده است، این است که قدرت و توانایی هیچ تصمیمی ندارم و اراده ام بسیار ضعیف است؛ در حالی که قبلاً فردی موفق و با نشاط بودم و در کارهای اجتماعی و درسی بسیار موفق بودم و حتی دیگران را یاری می کردم؛ اما الآن حدود چند سال است که این مریضی (خودارضایی) مبتلا شده ام و تصور می کنم تمام این بلاها به خاطر این عمل ناپسند بوده است.
... خواستگار فراوانی دارم که هر یک از دیگری بهتر است. به دلیل همین مسئله (خودارضایی و از دست دادن بکارت) مجبورم به آنها جواب رد بدهم؛ بدون اینکه پدر و مادرم علت آن را بدانند (دختری 17 ساله از تهران).
شخص خودارضا همچنین نسبت به کوچک ترین محرک محیطی و اجتماعی حساس است؛ کمتر حوصله گفت و گو با دیگران را دارد؛ زودرنج است و سریع از کوره در می رود، با والدین خود بدرفتاری می کند، گاهی فریاد می زند و تحمل حرف منطقی را ندارد، از نصیحت دیگران به شدت بیزار است و بر سر مسائل کوچک، بی حوصلگی و پرخاشگری می کند.
د) آسیب های معنوی
خودارضایی که در کتاب فقهی و رساله های عملیه مراجع معظم تقلید، از آن به (استمنا) یا (استشها) تعبیر می شود، یکی از انحرافات جنسی و اخلاقی است و از گناهان بزرگ شمرده می شود. این عمل در کلام بزرگان دین، زشت انگاشته شده، مورد سرزنش قرار گرفته است.
طبق روایاتی که از امام صادق (ع) وارد شده است، آن حضرت (استمنا)، این عمل زشت را گناهی بزرگ دانسته، فرموده اند: ( این عمل را خدا منع کرده و کسی که مرتکب چنین عملی شود، مثل این است که به خود تجاوز کرده است). ایشان می فرمایند: (... اگر بدانم کسی به چنین انحرافی مبتلاست، با او هم غذا نخواهم شد). ایشان سپس در پاسخ شخصی که پرسید: در کجای قرآن، این عمل (خودارضایی) نهی و منع شده است، ادامه دادند: (کسانی که به وسیله غیر همسر خویش، آمیزش جنسی (اطفای شهوت) انجام دهند، ستمکار و تجاوزگر خواهند بود). (10)
در زمان امیرالمومنین (ع) شخصی مرتکب عمل زشت خودارضایی شده بود و او را به حضور حضرت علی (ع) آوردند. بعد از اثبات این عمل زشت، آن قدر به روی دست او شلاق زدند تا سرخ شد و سپس حضرت علی (ع) دستور دادند از هزینه بیت المال برای او همسری بیابند. (11)
همچنین پیامبر گرمی اسلام (ص) درباره عذاب شخص خودارضا می فرمایند: ( شخص خودارضا و استمنا کننده مورد لعن خداست). (12)
و در روایت دیگری فرمودند: ( لعنت خدا و ملائکه بر شخصی که خودارضایی می کند و این عمل زشت را انجام می دهد). (13){
امام صادق (ع) نیز در روایتی نورانی و ارزشمند می فرمایند: ( خدای متعال سه عذاب بزرگ را برای سه گروه بدکار قرار داده است؛ اولاً در روز قیامت با رحمت به آنان نمی نگرد، ثانیاً آنها را از گناه پاک نمی سازد و ثالثاً برای هر کدام عذابی دردناک مهیا کرده است. گروه اول کسانی هستند که ریش های سفیدشان را می کنند؛ گروه دوم کسانی اند که استمنا و خودارضایی می کنند و گروه سوم، کسانی هستند که مورد لواط قرار می گیرند). (14)
خلاصه آنکه از نظر قرآن کریم و فرمایش امامان معصوم (ع) و پیامبر گرامی اسلام (ص) عمل خودارضایی کاری زشت و ضد اخلاقی است و کسی که به این کار اقدام کند، علاوه بر ابتلا به بیماری های روحی و روانی و جسمانی، مورد خشم و نفرین خدا و ملائکه قرار می گیرد؛ و کسی که مورد لعن خدا باشد، جایگاهش آتش و عذاب سخت الهی است.
خداوند متعال به انسان ها عقل و قوه اندیشیدن عنایت کرده است؛ همچنین به وسیله پیامبران راه صحیح و مطمئن را در تمام جنبه های زندگی بیان نموده است. انسان می تواند با کمک عقل و هدایتگری پیامبران و امامان معصوم (ع) به مسیری قدم بگذارد که او را به کمال و خوشبختی می رساند و روش صحیح زیستن را به آنان گوشزد می کند.
در ادامه تلاش شده راهکارهای پیشگیری از انحرافات جنسی با استفاده از آموزه های دینی و روان شناسی بیان شود تا والدین و مربیان گرامی از آنها بهره برده، در تربیت جنسی نوجوانان مورد توجه قرار دهند.
پی نوشت‌ها:
1. عبدالواحد الآمدی التمیمی، غرر الحکم و دررالکلم، ج2، ص 222، ح 1254 .
2. همان، ج1، ص 356، ح 24 .
3. و. د. کوچتکف، روان شناسی و تربیت جنسی کودکان و نوجوانان، ترجمه محمد تقی زاده، ص 114 .
4. محمدرضا شرفی، دنیای نوجوان، ص 284 .
5. Acetyle Choline.
6. Memory.
7. حمیدرضا شاکرین و همکاران، پرسش ها و پاسخ های برگزیده، ص 288 .
8. مؤسسه پژوهشی- فرهنگی اشراق، خودارضایی یا ارضای انحراف جنسی، ص 15-16 .
9. همان، ص 17- 18 .
10. مؤمنون (23)، 7؛ و درباره سند روایت. ر. ک: محمد دبن حسن حر عاملی، وسایل الشیعه، ج 18، باب 4، ص 575، ح 4 .
11. محمد محمدی ری شهری، میزان الحکمه، ج9، ص 222، ح 18752 .
12. قال رسول الله (ص): ناکح الکف ملعون (همان، ح 18751).
13. قال الصادق (ع): الا لعنه الله و ملائکه و الناس اجمعین (همان، ح 18748).
14. قال الصادق (ع): ثلاثه لا یکلمهم الله یوم القیامه و لاینظر الیهم و لا یزکیهم و لهم عذاب الیم: الناتف شیبه و الناکح نفسه و المنکوح فی دبره (همان).
منبع: پناهی، علی احمد، داوود، حسینی؛ (1389)، با دخترم (ویژه والدین و مربیان دختران نوجوان)، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، (1389).
