پاسخ را در چند نکته تقدیم می کنیم : یکم : بعضی مواقع اگر موقعیت انسان تغییر کند، به خاطر تغییر زاویه دیدش مسائل را بهتر می فهمد. مثل همین مساله که اگر کسی از زاویه پدر یا مادر بودن خودش به این مساله بنگرد، می تواند راحت تر جواب این سوال را بیابد. دوم: قدردانی از پدر یا مادر، به خاطر اینکه میل داشته اند، بچه داشته باشند، نیست. بلکه به خاطر زحماتی است که برای فرزند کشیده اند. که قطعا این زحمات به خاطر میل خودشان نبوده. چون انسان هرگز به سختی میل ندارد. سوم : انسان همیشه در بین مجموعه ای از کشش ها و تضادها قرار دارد که این کشش های متفاوت، انتخاب او را رقم می زند. مادر اگر چه از سویی میل به فرزند داری دارد، اما از سوی دیگر سختی بارداری را هم می فهمد، لزوم شب بیداری ها را هم متوجه می شود و ... پس در تحلیل چرایی عمل او، نباید صرفا یک میل را دید. بلکه باید توجه داشت که او با توجه به فاکتورهای مختلف یک چیز را انتخاب کرده است. و زمانی که پای انتخاب به میان بیاید، بنا به خوب بودن یا بد بودن انتخاب، انسان مستحق تمجید و نکوهش یا پاداش و عقاب می شود. چهارم: پس از تولد فرزند نیز والدین رفتارهای متفاوتی را در پیش می گیرند. ممکن است در مواردی بچه را در سر راه رها کنند و به سراغ زندگی خودشان بروند. پس پدر و مادر، هرگز مجبور به احسان و نیکی در حق فرزند نبوده اند. و به هر میزانی که برای فرزند زحمت کشیده اند، مستحق مدح و پاداش هستند. هر چند شاید بتوان گفت انسان هرگز نمی تواند شکر گزار زحمات آنها باشد. که فقط زحمات دوران بارداری خودش امر بسیار بزرگی است. پنجم : انسان با تولد، واجد حیات می شود که امر بسیار عظیم و بستری بسیار عالی برای رسیدن به بهترین کمال هاست. این نعمت اگر چه در اصل از جانب خداست، اما والدین هم در این امر واسطه بوده اند. پس اگر بعد از تولد نیز والدین هیچ کاری نکرده باشند، به صرف همان نقش شان در تولد، باز هم عمل آنها نیک و مدح آمیز بوده است. مگر اینکه کسی دچار افسردگی باشد، و با تیره و تار دیدن هستی، بخواهد به این مساله بنگرد. از نگاه دینی نیز این مساله بسیار مهم است و احسان به والدین بسیار مورد توجه قرار گرفته است، تا آنجا که مکرر در کنار عبودیت خدا، قدردانی از والدین مطرح شده است: وَ قَضی رَبُّکَ أَلاَّ تَعْبُدُوا إِلاَّ إِیَّاهُ وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً إِمَّا یَبْلُغَنَّ عِنْدَکَ الْکِبَرَ أَحَدُهُما أَوْ کِلاهُما فَلا تَقُلْ لَهُما أُفٍّ وَ لا تَنْهَرْهُما وَ قُلْ لَهُما قَوْلاً کَریماً (سوره اسراء، آیه 23) پروردگارت مقرر داشت که جز او را نپرستید و به پدر و مادر نیکی کنید. هر گاه تا تو زنده هستی هر دو یا یکی از آن دو سالخورده شوند، آنان را میازار و به درشتی خطاب مکن و با آنان به اکرام سخن بگو
پاسخ را در چند نکته تقدیم می کنیم :
یکم : بعضی مواقع اگر موقعیت انسان تغییر کند، به خاطر تغییر زاویه دیدش مسائل را بهتر می فهمد. مثل همین مساله که اگر کسی از زاویه پدر یا مادر بودن خودش به این مساله بنگرد، می تواند راحت تر جواب این سوال را بیابد.
دوم: قدردانی از پدر یا مادر، به خاطر اینکه میل داشته اند، بچه داشته باشند، نیست. بلکه به خاطر زحماتی است که برای فرزند کشیده اند. که قطعا این زحمات به خاطر میل خودشان نبوده. چون انسان هرگز به سختی میل ندارد.
سوم : انسان همیشه در بین مجموعه ای از کشش ها و تضادها قرار دارد که این کشش های متفاوت، انتخاب او را رقم می زند. مادر اگر چه از سویی میل به فرزند داری دارد، اما از سوی دیگر سختی بارداری را هم می فهمد، لزوم شب بیداری ها را هم متوجه می شود و ... پس در تحلیل چرایی عمل او، نباید صرفا یک میل را دید. بلکه باید توجه داشت که او با توجه به فاکتورهای مختلف یک چیز را انتخاب کرده است. و زمانی که پای انتخاب به میان بیاید، بنا به خوب بودن یا بد بودن انتخاب، انسان مستحق تمجید و نکوهش یا پاداش و عقاب می شود.
چهارم: پس از تولد فرزند نیز والدین رفتارهای متفاوتی را در پیش می گیرند. ممکن است در مواردی بچه را در سر راه رها کنند و به سراغ زندگی خودشان بروند. پس پدر و مادر، هرگز مجبور به احسان و نیکی در حق فرزند نبوده اند. و به هر میزانی که برای فرزند زحمت کشیده اند، مستحق مدح و پاداش هستند. هر چند شاید بتوان گفت انسان هرگز نمی تواند شکر گزار زحمات آنها باشد. که فقط زحمات دوران بارداری خودش امر بسیار بزرگی است.
پنجم : انسان با تولد، واجد حیات می شود که امر بسیار عظیم و بستری بسیار عالی برای رسیدن به بهترین کمال هاست. این نعمت اگر چه در اصل از جانب خداست، اما والدین هم در این امر واسطه بوده اند. پس اگر بعد از تولد نیز والدین هیچ کاری نکرده باشند، به صرف همان نقش شان در تولد، باز هم عمل آنها نیک و مدح آمیز بوده است. مگر اینکه کسی دچار افسردگی باشد، و با تیره و تار دیدن هستی، بخواهد به این مساله بنگرد.
از نگاه دینی نیز این مساله بسیار مهم است و احسان به والدین بسیار مورد توجه قرار گرفته است، تا آنجا که مکرر در کنار عبودیت خدا، قدردانی از والدین مطرح شده است:
وَ قَضی رَبُّکَ أَلاَّ تَعْبُدُوا إِلاَّ إِیَّاهُ وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً إِمَّا یَبْلُغَنَّ عِنْدَکَ الْکِبَرَ أَحَدُهُما أَوْ کِلاهُما فَلا تَقُلْ لَهُما أُفٍّ وَ لا تَنْهَرْهُما وَ قُلْ لَهُما قَوْلاً کَریماً (سوره اسراء، آیه 23)
پروردگارت مقرر داشت که جز او را نپرستید و به پدر و مادر نیکی کنید. هر گاه تا تو زنده هستی هر دو یا یکی از آن دو سالخورده شوند، آنان را میازار و به درشتی خطاب مکن و با آنان به اکرام سخن بگو
- [سایر] اگر ازطرف پدر و یا مادرمان مورد بد اخلاقی و بی مهری واقع شویم و نتوانستیم به خاطر محبت به آنها نتوانیم ترکشان کنیم چه باید کرد؟
- [سایر] چگونه میتوانیم فرزند خوب برای پدر و مادرمان باشیم؟
- [آیت الله اردبیلی] شخصی توسط مرجع تقلید خود یا نمایندهاش، بدهکاری خمس خود را دستگردان کرده است و فعلا آن مرجع از دنیا رفته است. وظیفه مدیون چیست؟
- [سایر] آیا خیرات نسبت به پدر و مادرمان که زنده هستند صحیح است؟
- [آیت الله اردبیلی] اگر شخصی بدهکار (مدیون) باشد و شخص طلبکار (داین) با میل خود دین خود را با دستنوشتهای همراه با گذاشتن دست روی قرآن کریم و سوگند به قرآن، به بدهکار (مدیون) ببخشد، این عمل چه حکمی دارد؟ اگر طلبکار (داین) بعداً اصل دستنوشته را بردارد و دسترسی به آن ممکن نباشد، اثبات این ادعا در دادگاه چگونه است؟ آیا دادگاه باید با اتیان سوگند موضوع بخشیدن دین را مشخص نماید؟
- [آیت الله اردبیلی] اگر شخصی بدهکار (مدیون) باشد و شخص طلبکار (داین) با میل خود دین خود را با دستنوشتهای همراه با گذاشتن دست روی قرآن کریم و سوگند به قرآن، به بدهکار (مدیون) ببخشد، این عمل چه حکمی دارد؟ اگر طلبکار (داین) بعداً اصل دستنوشته را بردارد و دسترسی به آن ممکن نباشد، اثبات این ادعا در دادگاه چگونه است؟ آیا دادگاه باید با اتیان سوگند موضوع بخشیدن دین را مشخص نماید؟
- [آیت الله سبحانی] حدود سی سال قبل پدرم از دنیا رفت و برادر بزرگتر بدون رضایت من تمام ارثیه را در تجارت به کار برده و اکنون می خواهد ارث را بپردازد چه مقدار مدیون است؟
- [سایر] اگر پدر و مادرمان از دست ما، دلخوردگی داشته باشند چگونه باید از دل آنها در بیاوریم؟
- [آیت الله علوی گرگانی] با فرض سئوال 2 آیا بنده و خواهرم از مادرمان از آن یک دانگ خانه سهم میبریم یا خیر؟
- [سایر] ما به میل خانواده غذا بخوریم یا خانواده را مجبور کنیم به میل ما غذا بخورند؟
- [آیت الله اردبیلی] اگر شک کند که رکنی را بجا آورده یا نه، چنانچه مشغول عمل پس از آن شده باشد مثل این که مشغول تشهّد باشد و شک کند که دو سجده را بجا آورده یا نه نباید به شک خود اعتنا کند و اگر به خاطر آورد که آن رکن را بجا نیاورده، در صورتی که مشغول رکن بعد نشده باشد، باید آن را بجا آورد و اعمالی را که پس از آن است نیز انجام دهد و اگر مشغول رکن بعد شده باشد، نماز او باطل است؛ مثلاً اگر پس از گفتن تسبیحات اربعه و پیش از رکوع رکعت سوم به خاطر آورد که دو سجده رکعت دوم را بجا نیاورده، باید آنها را بجا آورد و سپس تشهد و تسبیحات اربعه را تکرار نماید و اگر در رکوع یا بعد از آن به خاطر آورد که آن را بجا نیاورده، نمازش باطل است.
- [آیت الله اردبیلی] اگر کسی که زیاد شک میکند، شک کند چیزی را که رکن نیست بجا آورده یا نه و اعتنا نکند و بعد به خاطر آورد که آن را بجا نیاورده، چنانچه وارد رکن بعدی نشده باشد، باید آن را بجا آورد و اگر وارد رکن بعدی شده باشد، نماز او صحیح است؛ مثلاً اگر شک کند که حمد خوانده یا نه و اعتنا نکند، چنانچه در قنوت به خاطر آورد که حمد نخوانده، باید بخواند و اگر در رکوع به خاطر آورد، نماز او صحیح است.
- [آیت الله اردبیلی] اگر کسی که زیاد شک میکند، شک کند که رکنی را بجا آورده یا نه و اعتنا نکند، ولی بعد به خاطر آورد که آن را بجا نیاورده، چنانچه مشغول رکن بعد نشده باشد، باید آن را بجا آورد و اگر مشغول رکن بعد شده باشد، نماز او باطل است؛ مثلاً اگر شک کند رکوع کرده یا نه و اعتنا نکند، چنانچه پیش از سجده به خاطر آورد که رکوع نکرده، باید رکوع کند و اگر در سجده به خاطر آورد، نماز او باطل است.
- [آیت الله اردبیلی] اگر رکوع را فراموش کند و بعد از حمد و سوره بنشیند و به خاطر آورد که رکوع نکرده، باید بایستد و به رکوع رود و اگر بدون این که بایستد، به حال خمیدگی به رکوع برگردد، چون قیام متصل به رکوع را بجا نیاورده، نماز او باطل است.
- [آیت الله بهجت] مورد شرکت یا عین است، یا دین در ذمّه مدیون، یا منفعت، مثل اجاره، و یا حق است.
- [آیت الله مظاهری] کسی که به گناهکار به خاطر گناهش احترام کند، یا به نیکوکار به خاطر کار نیکش بیاعتنایی کند، نظیر کاسبی که زنهای بدحجاب را بر زنهای باحجاب مقدّم بدارد، و یا به بدحجابها احترام کند و به زنهای باحجاب بیاحترامی نماید، اگر ملتزم به لوازم آن باشد کفر است، و اگر ملتزم نباشد گناهش بسیار بزرگ است، و اگر توبه نکند عذاب دردناکی هم در دنیا و هم در آخرت دارد.
- [آیت الله اردبیلی] خوردن ملخی که بال در نیاورده و نمیتواند پرواز کند، حرام است.
- [آیت الله وحید خراسانی] خوردن ملخی که بال در نیاورده و نمی تواند پرواز کند حرام است
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . خوردن ملخیکه بال در نیاورده، و نمیتواند پرواز کند، حرام است.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] خوردن ملخی که بال در نیاورده و نمی تواند پرواز کند حرام است.