مراحل آفرینش انسان را بیان کنید؟

پاسخ: نخستین چیزی که درباره ی انسان مطرح می شود، مسأله شناخت خلقت انسان است و این که او از چه و چگونه به وجود آمده است؟ قرآن که صحیح ترین منبع برای بینش اسلامی است، هر دو موضوع را به طور مفصل بیان کرده است که از مجموع آیات وارده استفاده می شود که آفرینش انسان، در سه مرحله انجام شده است:

 مرحله ی نخست: خاک متحوّل

1.خاک 2. گل 3. گل چسبنده 4. گل تیره رنگ قالب ریزی شده 5 چکیده ی گل،6 از گل خشکیده که به هنگام برخورد با چیزی،صدا می کند مانند:سبو وسفال.
مجموع این حالات ششگانه، حالات مختلف یک چیز هستند و ماده ی واقعی در همگی یکی است. برای آگاهی از متون آیات مربوط به این امور ششگانه، از هر کدام به ذکر یک آیه اکتفا می کنیم:
1. خاک
(إنّ مَثَلَ عِیسی عِنْدَ اللّهِ کَمَثَلِ آدَمَ خَلَقَهُ مِنْ تُراب ثُمَّ قالَ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ).([1])
( آفرینش عیسی نزد خدا مانند آفرینش آدم است که او را از خاک آفرید وسپس به او گفت: باش، پس او نیز هستی یافت).
2.گل
(الَّذی أحْسَنَ کُلَّ شَیء خَلَقَهُ وَ بَدَأَخَلْقَ الإنْسانِ مِنْ طین).([2])
(خدایی که هر چیزی را به نیکوترین وجه آفرید وآفرینش انسان را از گل آغاز کرد).
نیز در این موضوع، به سوره ی انعام: آیه ی 2، سوره ی اعراف: آیه ی 12، سوره ی اسراء: آیه 61 وسوره ی ص: آیه ی 71و76 مراجعه کنید.
3. گل چسبنده
(...إنّا خَلَقْناهُمْ مِنْ طین لازِب).([3])
(ما آنها را از گل چسبنده آفریدیم).
4. گل تیره رنگ
(وَلَقَدْ خَلَقْنَا الإنْسانَ مِنْ صَلْصال مِنْ حَمَإ مَسْنُون).([4])
(ما انسان را از گل خشکیده ی ]گلی که هنگام برخورد با چیزی، صدا می کند[ لجن تیره رنگ، آفریدیم).
و نیز در همان سوره به آیه های 28و33 مراجعه فرمایید.
5. چکیده ی گل
(وَلَقَدْ خَلَقْنَا الإنْسانَ مِنْ سُلالَة مِنْ طین ).([5])
(ما انسان را از چکیده ی گل آفریدیم).
6. از گل خشکیده مانند سفال
(خَلَقَ الإنْسانَ مِنْ صَلْصال کَالفَخّارِ).([6])
(انسان را از گل خشکیده مانند سفال آفریدیم).
به همین مضمون در سوره ی حجر: آیه های 26، 28 و33 وارد شده است. این آیه بیانگر ماده ی نخستین آفرینش آدم وبه گونه ای آفرینش همه ی انسانهاست ومسلّماً این امور ششگانه، مستقیماً مربوط به حالات ماده ی نخستین آدم ابوالبشر است وقرآن به نحوی، آن را به همه نسبت می دهد ومی فرماید:(خَلَقْناکُمْ مِنْ تُراب) ویا (خَلَقْناهُمْ مِنْ طین لازِب)وماده ی انسان در این حالات ششگانه، تغییرات کیفی داشته وهرگز تغییرات جوهری ودگرگونی نوعی به نوع دیگر، نداشته است.
البته قرآن کتاب علوم طبیعی نیست، ولی به خاطر اهداف تربیتی، تحوّلات ششگانه ای را که روی ماده ی نخست، انجام گرفته متذکر می گردد، تا انسان متکبّر وخود خواه بداند که چگونه دست قدرت ورحمت حق او را از پست ترین حالات، به عالیترین مدارج رسانیده است.

 مرحله ی دوم: مرحله ی تصویر

قرآن تصویرپردازی آدم را دومین مرحله ی آفرینش انسان می داند، چنان که می فرماید:
(وَلَقَدْ خَلَقْناکُمْ ثُمَّ صَوّرناکُمْ ثُمَّ قُلْنا لِلْمَلائِکَةِ اسْجُدُوا لآدَمَ فَسَجَدُوا إلاّ إبْلیسَ لَمْ یَکُنْ مِنَ السّاجِدینَ).([7])
(ما شما را آفریدیم. آنگاه صورتگری کردیم، سپس به فرشتگان گفتیم که بر آدم سجده کنید. جز ابلیس همگی سجده کردند).
اکنون باید دید مقصود از تصویرپردازی پس از خلقت چیست؟ توضیح این مطلب بستگی دارد به اینکه مقصود از خلقت در این آیه بیان و روشن شود که: لفظ (خلق) گاهی در ایجاد وآفرینش به کار می رود وگاهی در تقدیر واندازه گیری، چنان که عرب می گوید:خلق الخیّاط الثوب: یعنی خیّاط پارچه را اندازه گرفت. معنای دوم اگر در جای خود صحیح باشد، در مورد این آیه صحیح نیست، زیرا مقصود از آن، ایجاد وآفریدن است; به گواه آنکه پس از جمله ی:(خَلَقْناکُمْ) جمله ی (ثُمَّ صَوَّرْناکُمْ) را می آورد وناگفته پیداست، تصویر با آفرینش ماده ی نخستین، مناسب است، نه با اندازه گیری علمی که با فقدان ماده نیز صدق می کند.
اکنون باید دید مقصود از تصویر چیست؟ مفهوم تصویر همان تسویه است که در آیه ی دیگری وارد شده چنان که می فرماید:
(وَ إذْ قالَ رَبُّکَ لِلْمَلائِکَةِ إنّی خالِقٌ بَشَراً مِنْ صَلْصال مِنْ حمإ مَسْنُون * فَإذا سَوَّیْتُهُ وَ نَفَخْتُ فیهِ مِنْ رُوحی فَقَعُوا لَهُ ساجِدینَ).([8])

 مرحله ی سوم: مرحله ی دمیدن روح

مرحله سوم نفخ روح و یا دمیدن روان، در کالبد انسان است. اگر او موجود برتری به شمار می رود به خاطر همین مرحله است که او را به صورت معجونی چند بعدی درآورده است; از یک نظر دارای عقل، فکر و اندیشه است که وی را به پایه ی فرشتگان می رساند و از نظر دیگر، مجهز به غرایز نفسانی است که اگر در تعدیل آنها نکوشد، از اوج کمال به پرتگاه ذلّت سقوط می کند.
قرآن این مرحله از خلقت را چنین بیان می کند:
(فإذا سَوَّیْتُهُ وَ نَفَخْتُ فِیهِ مِنْ رُوحی فَقَعُوا لَهُ ساجِدینَ).
(آنگاه که او را پرداختم]اندام او را به صورتی متناسب آفریدم[ ودر او از روح خود دمیدم بر او سجده کنید.)
وبه همین مضمون آیه ی 72 سوره ی ص، است.
البته همگی می دانیم خدا نه جسم است ونه روح، ولی خدا روح انسان را به خاطر عظمت آن، به خود اضافه می کند; چنان که کعبه را به خاطر عظمتش، به خود نسبت می دهد ومی گوید:
(...أنْ طَهِّرا بَیْتِیَ للطَّائِفینَ...).([9])
(خانه ام را برای طواف کنندگان، از بتها پاک گردان).([10])

----------------------------------------------------------------
[1] . آل عمران/59.
[2] . سجده/7.
[3] . صافات/11.
[4] . حجر/26.
[5] . مؤمنون/12.
[6] . الرّحمن/14.
[7] . اعراف/11.
[8] . حجر/2829.
[9] . بقره/125.
[10] . منشور جاوید،،ج11، صص 18 24 و ج4، ص 199 203.

منبع : tohid.ir))