عصمت پیامبران همگانی است و حضرت آدم(ع) نیز فاقد آن نبوده است؛ لیکن برای روشن شدن این مسأله باید چند نکته را به دقت مورد بررسی قرار داد:
1. اوامر و نواهی الهی دو قسم است:
الف. مولوی یا قانونی،
ب. ارشادی.
قسم اول تکلیف‌آور است و خداوند به طور جدی خواستار انجام آن می‌باشد و برای انجامش پاداش و در مقابل ترک آن عذاب قرار داده است. قسم دوم در حقیقت تکلیفی از ناحیه پروردگار نیست،؛ بلکه خداوند بدان وسیله آدمی را به حکم عقل یا واقعیتی تکوینی که نتیجه آن عمل است - ارشاد می‌کند؛ مانند طبیبی که به مریض دستور می‌دهد فلان غذا را نخور. این دستور یک تکلیف قانونی نیست که اگر خلاف کند او را به مجازات رسانند؛ بلکه به این معنا است که تخلف از آن با بهبودی او ناسازگار است. بهشتی که آدم در آن بوده، مرحله ماقبل تکلیف و تشریع بوده است و نهی جنبه ارشادی داشت؛ زیرا آن درخت دارای ویژگی و اثر تکوینی خاصی بوده که چون از آن خوردند، به فرموده قرآن: (فبدت لهما سواتهما). از این‌رو شرایط زیستی دیگری برای آنان لازم شد. بنابراین حضرت آدم مرتکب گناه تکلیفی نشده، ولی درعین حال عمل او متناسب با آن مقام منیع آموزگاری ملائک نبوده است. از این رو هم از آن مقام بلند تنزل یافت و هم دیگر آن بهشت جای مناسبی برای او نبود. از همین جا معنای آیاتی مثل: (فعصی آدم ربه فغوی) و ... روشن می‌شود که این عصیان نه عصیان به معنای گناه است؛ بلکه سرپیچی در مقابل نهی ارشادی است که شایسته جایگاه رفیع او نبوده. توبه آدم(ع) توبه به حسب حال انسان‌ها متفاوت است و همه انبیا و اولیا پیوسته در درگاه الهی بر توبه و استغفار مشغول بوده‌اند؛ زیرا: الف. توبه و انابه فرد از بهترین شیوه‌های تواضع دربرابر پروردگار است. ب. اولیای خدا حتی کارهای نیکشان را در مقابل جلالت و عظمت پروردگار ناچیز و مایه شرمندگی می‌دانستند و توبه می‌کردند. ج. توبه مردم عادی از گناه است؛ ولی اولیا و اوصیا از اینکه ذره‌ای از خدا غافل شوند توبه می‌کردند. برای آگاهی بیشتر ر.ک: هاشمی نژاد، سیدعبدالکریم، رهبران راستین. بهترین دلیل بر اینکه عصیان حضرت آدم در برابر نهی مولوی و قانونی خداوند نبود، این است که بعد از آیه (و عصی آدم ربه فغوی) بلافاصله قرآن مجید می‌فرماید: (ثُمَّ اجْتَباهُ رَبُّهُ فَتابَ عَلَیْهِ وَ هَدی) سپس پروردگارش او را برگزید و بر او ببخشود و [وی را ]هدایت کرد طه (20)، آیه 122 و 123. برگزیدگی شخصیتی از سوی خداوند؛ نشانه مقام بلند او است و اگر خطایی از او سر زده، در حد گناه و از بین رفتن عصمت نبوده است. در صورتی که اگر نافرمانی در برابر دستور مولوی و قانونی بود، از ظلم‌هایی است که با مقام پیامبری سازگار نیست؛ چنان که درداستان حضرت ابراهیم(ع) خداوند به طور کلی فرموده است: (لاینال عهدی الظالمین)؛ بقره (2)، آیه 24. (پیمان (امامت و پیامبری) من به بیدادگران نمی‌رسد). برای آگاهی بیشتر ر.ک: طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، آیه 124 سوره بقره. دلیل دیگر بر اینکه عصیان حضرت آدم(ع) در حد گناه نبوده است، این است که هیچ‌گاه خداوند وعده عذاب در برابر آن نداده و تنها به مشقت و رنج دنیایی اشاره فرموده است. در (سوره طه) می‌خوانیم: (فلا یخرجنکما منالجنة فتشقی)؛ ([شیطان ]شما[=آدم و حوا] را از بهشت خارج نسازد که به رنج و سختی می‌افتید) ر.ک: همان، ج 14، ص 222-218.
