وظیفه ما جوانان در زمان غیبت امام زمان، عجل الله تعالی فرجه،نسبت به امر به معروف و نهی از منکرچیست؟
از آنجا که غیبت امام زمان،عجل الله تعالی فرجه، هرگز به معنای تعطیلی احکام اسلام نیست، از اینروهمه افراد جامعه اسلامی در قبال تمامی احکام و مقرراتی که خداوندمتعال برای آنها مقرر ساخته است;مسؤول اند. به عنوان مثال در بعدتکالیف فردی موظف به خواندن نمازو گرفتن روزه و انجام اعمال حج (درصورت داشتن شرائط خاص آن)می باشند و در بعد وظایف اجتماعی هم وظیفه دارند تا تکالیفی را که ازجمله آنهاست اقامه امر به معروف ونهی از منکر به جای آورند.
منتهی نکته بسیار مهمی که در این زمینه حائز اهمیت است آن که همه مکلفین باید قبل از اقدام به انجام یک تکلیف از شرایط و خصوصیات آن به حد کافی علم و آگاهی حاصل نمایندتا در مرحله عمل از حد و حدود خاص آن تعدی ننمایند بلکه هر یک از آنها رابر طبق چارچوبهای مشخص شده در تعالیم حیات بخش اسلامی انجام دهند. به عنوان مثال در مورد همین موضوع امر به معروف و نهی از منکردهها مطلب بسیار اساسی هست که باید مکلف از کم و کیف آنها آگاه باشد که به عنوان نمونه مختصرااشاره ای می کنیم:
الف) اهمیت و ارزش امر به معروف و نهی از منکر
چه بسا اگر افرادی به نقش بسیارحساس این امر توجه ننمایند و باسهل انگاری و بی تفاوتی با آن برخورد کنند برای جامعه مشکلاتی پیش می آید که کیان آن را به خطرمی اندازد. در راستای توجه به این نکته است که در آیات و روایات فراوانی لزوم اقامه آن به تعابیرمختلفی گوشزد شده است. در آیه 104 آل عمران می فرماید: ولتکن منکم امة یدعون الی الخیر ویامرون بالمعروف و ینهون عن المنکر و اولئک هم المفلحون بایدجمعی در میان شما باشند که دعوت به کار نیک و امر به معروف و نهی ازمنکر نمایند و آنها رستگارانند.
و حضرت علی، علیه السلام، درضمن یکی از کلمات قصار نهج البلاغه در این باره می فرمایند:
و ما اعمال البر کلها و الجهادفی سبیل الله عند الامر بالمعروف و النهی عن المنکر الا کنفثة فی بحر لجی. (4) تمام کارهای نیک و حتی جهاد در راه خدا در برابر امر به معروف و نهی از منکر همچون آب دهان در برابر دریای پهناور است.
خلاصه از مجموعه این دسته ازآیات و روایات چنین معلوم می شودکه امر به معروف یک تکلیف واجبی است که اولا در بین مجموعه واجبات از جایگاه خاصی برخوردار است ثانیا بی توجهی به آن، سبب ایجادگرفتاریهای مهمی در جامعه می گرددکه از جمله آنها این است اشرار تسلطبه مقدرات جامعه پیدا می کنند و مردم هر چه دعا کنند به مرحله اجابت نمی رسد. (5)
ب) شرایط امر به معروف و نهی ازمنکر
همانطور که برای به نتیجه رسیدن هر کاری شرایط خاصی لازم است برای انجام مناسب ونتیجه بخشی امر به معروف و نهی ازمنکر هم شرطهایی ذکر شده است که عمده آنها چهار چیز است:
1- خود امر کننده به معروف ونیکی و نهی کننده از منکر و بدی، عالم به معروف و منکر باشد یعنی دقیقابداند که چه کاری از نظر شرع مقدس معروف است تا به آنها امر کند و چه چیزهای منکر است تا از آنها دیگران را باز دارد.
2- شرایط زمانی و مکانی ووضعیت مخاطب به گونه ای باشد که فرد احتمال تاثیر امر و نهی را بدهد به عبارت دیگر فرد تشخیص دهد که درچنین موقعیتی امر و نهی کردن به طرف مقابل مؤثر خواهد بود و او رااز کار بد بازداشته و به انجام کار نیک وادار خواهد نمود وگرنه بدون وجودچنین احتمالی امر به معروف و نهی از منکر وجوبی ندارد.
3- شرط دیگر آن است که امر ونهی کننده بداند هنوز این فرد بنای تکرار کار منکر را دارد وگرنه اگر اواز انجام کار بد پشیمان شده وتصمیم گرفته است که دیگر به سراغ آن کار نرود برای امر و نهی کننده زمینه امر و نهی باقی نمی ماند.
4- در ضمن باید امر و نهی کننده بداند که این کار او ضرر جانی وحیثیتی برای مؤمنی و یا خود او درپی نخواهد داشت وگرنه باز تکلیف ازاو ساقط خواهد بود مگر اینکه آن منکر یا ترک معروف یک مساله بسیار مهمی باشد که در آن صورت حتی تحمل ضرر جانی هم واجب می شود که تفصیل آن در کتابهای فقهی مطرح است.
این نکته را نیز باید در نظر داشت که امرکننده به (معروف ) و بازدارنده از (منکر) در صورتی می تواند به نتیجه مطلوب دست یابد و مخاطب خود را تحت تاثیر قرار دهد که خود به معروف عمل کند و از منکر دوری جوید.
ج) مراتب امر به معروف و نهی ازمنکر
برای امر به معروف و نهی ازمنکر مراتبی هم ذکر شده است که باوجود احتمال برآورده شدن مقصوداز مرتبه پایین، جائز نیست که به مراتب بالاتر عمل شود. این مراتب عبارتند از:
1- اول با قلب، یعنی; شخص معصیت کننده طوری عمل شود که اومتوجه شود که آمر به معروف وناهی از منکر قلبا از کار او ناراحت است. مثل اینکه روی خود رابرگرداند یا چهره اش را عبوس کند ورفت و آمد با او را کم سازد یا حداقل نمی تواند عکس العمل نشان دهد درقلب خود از آن کار ناراحت باشد.
3- مرتبه دوم امر و نهی با زبان:یعنی وقتی کارهای قبلی مؤثر نشدواجب است که اهل معصیت را بازبان نهی کند و یا به ترک کنندمعروف با زبان امر کند.
اما جائز نیست که در امر و نهی ازفحش و دروغ و اهانت و ... استفاده کند مگر اینکه معصیت او یک امرمهمی باشد مثل قتل و جنایت... که اینجاها جلوگیری بهر نحوی جائزخواهد بود.
3- مرتبه سوم توسل به زور یا به اصطلاح مرتبه ید (دست) است که دراین مورد اغلب لازم است با اجازه وتحت نظر فقیه جامع الشرائط و حاکم شرعی انجام گیرد چرا که چه بسااقدام های خودسرانه سبب بروز تنش و هرج و مرج در سطح جامعه خواهدشد که توضیح کامل هر یک از این مراتب و شرائط خاص آنها دررساله های علمیه مراجع و کتاب های فقهی و رساله هایی که به طور مستقل در این باره به نگارش درآمده آورده شده که علاقه مندان می توانند به آنهامراجعه کنند و ...
نتیجه آنکه در دوره غیبت هم مکلفین موظفند از طریق کسب اطلاع از کم و کیف و شرائط و خصوصیات احکام نسبت به انجام و اقامه آنهااقدامات لازم را به عمل آورند ونگذارند این امور به فراموشی سپرده شود این تنها به مساله امر به معروف... اختصاص ندارد و مسلمانان درتمامی احکام دینی از چنین وظیفه ای برخوردارند. والسلام
پی نوشتها:
1. نهج البلاغه کلمات قصار شماره 374.
2. لا تترکوا الامر بالمعروف و النهی عن المنکر فیولی علیکم شرارکم ثم تدعون فلایستجاب لکم. (نامه 47 نهج البلاغه صفحه 422 صبحی صالح).
