اینکه در حدیث می‌فرماید: (چون قائم ما قیام کند، دستش را بر سر بندگان می‌گذارد و عقول آنان را متمرکز ساخته و اخلاق‌شان را کامل می‌کند) یعنی چه؟ منظور از دست گذاشتن بر سر بندگان خدا به چه معناست؟

اینکه در حدیث می‌فرماید: (چون قائم ما قیام کند، دستش را بر سر بندگان می‌گذارد و عقول آنان را متمرکز ساخته و اخلاق‌شان را کامل می‌کند) یعنی چه؟ منظور از دست گذاشتن بر سر بندگان خدا به چه معناست؟

این روایت از امام باقر(ع) در کتاب الخرائج و الجرائح راوندی و بحارالانوار نقل شده است که آن حضرت می‌فرماید:
(اذا قام قائمنا وضع یده علی رؤوس العباد فجمع به عقولهم و اکمل به اخلاقهم)؛ الخرائج و الجرائح، ج 2، ص 841، ح 71؛ بحارالانوار، ج 52، ص 336، ح 71..
براساس این روایت، عقول و افکار مردم متمرکز و شکوفا و اخلاق آنان کامل می‌شود.
در تبیین این کلام شگفت‌انگیز، باید گفت: منظور این نیست که حضرت مهدی(عج) بر سر تک تک انسان‌ها دست می‌کشد و پس از آن عقول مردم کامل می‌شود، هر چند آن حضرت به یقین از ولایت تکوینی خود استفاده کاملی می‌کند و با نفوذ در دل و جان و عقل مردم و هدایت‌های پیامبر گونه خود، آنان را هدایت و راهنمایی می‌کند. مقصود از (دست) در این روایت، دست رحمت، هدایت و شفقت الهی بر بندگان است. کلمه (ید) به معنای (دست) در زبان عربی، مفاهیم و مصداق‌های گوناگونی دارد. یکی از معانی ید، (نعمت و رحمت) است مفردات راغب، ص 889..
در این صورت معنا چنین می‌شود: (در زمان ظهور حضرت مهدی با آفت زدایی از درخت عقل و خرد و ایجاد بستر و زمینه مناسب برای رشد و شکوفای عقول مردم، رحمت و نعمت خداوند بر مردم نازل می‌شود و همه آنان هدایت می‌یابند و به سر منزل مقصود (کمال) می‌رسند.
خداوند در قرآن کریم در مورد یکی از حکمت‌های نبوت می‌فرماید:
(الَّذِینَ یَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِیَّ الْأُمِّیَّ الَّذِی یَجِدُونَهُ مَکْتُوباً عِنْدَهُمْ فِی التَّوْراةِ وَ الْإِنْجِیلِ یَأْمُرُهُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهاهُمْ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ یُحِلُّ لَهُمُ الطَّیِّباتِ وَ یُحَرِّمُ عَلَیْهِمُ الْخَبائِثَ وَ یَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَ الْأَغْلالَ الَّتِی کانَتْ عَلَیْهِمْ فَالَّذِینَ آمَنُوا بِهِ وَ عَزَّرُوهُ وَ نَصَرُوهُ وَ اتَّبَعُوا النُّورَ الَّذِی أُنْزِلَ مَعَهُ أُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ)؛ اعراف (7)، آیه 157.؛ (پیامبر، زنجیرها و مشقت‌ها (جهالت و هواپرستی) را از آنها (مردم) بر می‌دارد).
در این جا منظور از زنجیر و مشقت بندها و زنجیرهای مادی نیست؛ بلکه مقصود زنجیرهای نادانی و فساد است که پیامبر اکرم با هدایت‌ها و تلاش‌های فراوان فرهنگی، آن را از انسان‌ها برطرف ساخت. در عین حال از هدایت‌های تکوینی ویژه نیز استفاده کرد و در دل و جان مردم مشرک و فاسد نفوذ معنوی داشت و تأثیرات عمیقی بر آنان گذاشت.
در عصر ظهور امام زمان نیز، تمام موانع و آفت‌های رشد و تعالی عقلانی انسان‌ها از بین می‌رود و عقول آنان به حد بالایی از شکوفایی و رشد نایل می‌گردد. در این جا حضرت مهدی ادامه دهنده راه پیامبران و تکمیل‌کننده برنامه‌های آنان - به خصوص پیامبر اسلام - است.
این موضوع از مهم‌ترین برنامه‌ها و اقدام‌های امام(ع) است. او از حقایق گسترده و جهانی برای بشریت پرده بر می‌دارد و مردمان را به دانش‌های یقینی و درست هدایت می‌کند و شناخت‌های ناب و خالص به ارمغان می‌آورد.
از این رهگذر دو محور اساسی تحقق می‌پذیرد:
1. با گسترش شناخت و کشف اسرار کائنات، پایه‌های خداشناسی استوار می‌گردد.
2. گسترش شناخت و دانایی، تشکیل جامعه مطلوب انسانی را ممکن می‌سازد، زیرا در پرتو شناخت درست مسائل حیات و بخش‌های گوناگون آن، مسائل تربیت، رشد و تکامل معنوی و مادی و آغاز و انجام کار انسان، شیوه‌ها و روش‌های اداره زندگی، تأمین و تنظیم خانواده و... بخش‌های زندگی در همه ابعاد به شایستگی اداره می‌شود و سامانی در خور می‌یابد. در پرتو علم و آگاهی از مسائل مادی و فیزیکی جهان، زیست این دنیای انسان بهبود می‌یابد و با شناخت مسائل معنوی و صلاح و سعادت روح انسانی، راه تکامل معنوی گشوده می‌شود و جامعه آرمانی، در بعد مادی و معنوی (رشد فکری و اخلاقی)، پدیدار می‌گردد.
این شناخت‌ها، همه در روزگار رستاخیز امام مهدی(عج) تحقق می‌یابد و نقطه‌های ابهام و تردید و سرگردانی محو می‌شود و به راه‌ها و روش‌های متعالی‌تر و بالاتری دست می‌یابد و شیوه‌های بهتری را در پیش می‌گیرد. بدین سان هر روز او و هر گام او، در همه مسائل حیات و ابعاد زندگی، گامی به پیش است و واپس گرایی و تکرار در آن راه ندارد و بدین‌گونه اهریمن جهل و نادانی و فساد طغیان، به سر پنجه توانای خداوند، از زندگی انسان بیرون رانده می‌شود جای آن را آگاهی، دانایی و روشنی و نور فرامی‌گیرد.
چنان که در روایتی آمده است: (یملاء الارض عدلاً و قسطاً و نوراً و برهاناً...)؛ احتجاج طبرسی، ج 2، ص 291 ؛ الغیبة نعمانی، ص 227، ح 26.؛ (مهدی) زمین را از عدل و نور و برهان آکنده می‌سازد).
و از پیامبر(ص) نقل شده است: (نهمین (امام از فرزندان حسین) قائم است که خداوند به دست او، سرزمین تاریک (زندگی) را نورانی و روشن می‌کند و از عدل آکنده می‌سازد؛ پس از (دوران) ظلم، علم و دانایی را فراگیر می‌کند، پس از (دوران) جهل و نادانی...) کمال الدین، ج 1، ص 260..
بدین سان به دست امام زمان(عج) و با اذن و قدرت الهی، همه جامعه‌ها و انسان‌ها، از تاریکی نادانی، ظلم و فساد به روشنایی و نور دانایی، تقوا و اخلاق فاضله رهنمون می‌گردند.
براین اساس دولت امام مهدی(عج)، تأمین معنویت، عقلانیت و عدالت را بر عهده دارد تا جامعه به سمت تعالی و تکامل، تعادل و پیشرفت سوق داده شود و این به ابزار و روش‌های مختلفی نیاز دارد.
مهم‌ترین آنها دعوت، راهنمایی و نصحیت است؛ هر چند معجزه و عنایت الهی نیز در میان خواهد بود و امام(ع) از ولایت تکوینی نیز بهره خواهد گرفت. (مهدویت2، رحیم کارگر، کد: 11/500028)