توصیه‌های فرهنگی رهبر انقلاب چسیت و چرا اجرا نشده؟

توصیه‌های فرهنگی رهبر انقلاب چسیت و چرا اجرا نشده؟

رهبر معظم انقلاب اسلامی یکبار به صورت ضمنی و یکسال بعد به صورت صریح خبر دادند که نسخه‌ای برای کارهای اصلی و بنیانی در مورد فرهنگ را به مسوولان دولتی داده‌اند که ظاهرا مورد بی‌توجهی قرار گرفته است. چه کسی باید پاسخگو باشد که با نسخه‌ای که رهبر معظم انقلاب در باب فرهنگ داده‌اند چه کرده‌اند و چرا به این توصیه‌ها عمل نشده است و چه وقت و چگونه قرار است این توصیه‌ها مورد عمل قرار گیرد؟

1. پرده اول: مظلومیت فرهنگ
در دومین دیدار سالانه هیات دولت نهم با رهبر معظم انقلاب اسلامی، در چهارم شهریور 1386، رهبر معظم انقلاب تعبیری را در باب فرهنگ به کار بردند که به خوبی بیانگر وضعیت فرهنگ در کشور و برنامه ریزی‌های مسوولان بود. ایشان از فرهنگ به عنوان یک بخش مظلوم نام بردند و سفارشی به مسوولان کشور به خصوص دولت وقت نمودند که حاکی از غفلتی در دولت و یا حداقل نقطه ضعفی در عملکرد کلی دولت در کشور بود. رهبر معظم انقلاب در این دیدار خاطر نشان کردند:

(نکته ی بعدی که می خواهم سفارش کنم، این است که از بخش فرهنگ رفع مظلومیت کنید. بخش فرهنگ انصافاً بخش مظلومی است. الان در گزارش آقای رئیس جمهور، اصلاً اسمی از فرهنگ نیامد؛ یا در اولویت بندیها این اولویت فدای اولویتهای دیگر شد و آنها تقدم پیدا کرد که در کوتاهی وقت، بیان بشود! این مظلومیت است دیگر. واقعاً مسأله ی فرهنگ را دست کم نگیرید. خیلی از مشکلات جامعه ی ما با فرهنگ سازی حل می شود. توجه بکنید که امروز، عمده قوای دشمنان ما در جبهه ی فرهنگی دارد کار می کند. این جنگهای روانی، این فعالیتهای فرهنگی، این بودجه های پنهان و آشکاری که برای منحرف کردن ذهنها می گذارند، همه اش مربوط به مسئله ی فرهنگ است.

فرهنگ مثل هواست که انسان وقتی که این هوا را استنشاق کرد، با هوایی که استنشاق کرده و با آن جانی که گرفته، می تواند دو قدم بردارد و جلو برود؛ بقیه ی کارها همه برخاسته ی از آن چیزی است که شما استنشاق کرده اید. اگر چنانچه یک جایی، هوای مسمومی تزریق بشود، نتیجه ای که در اندامها دیده خواهد شد تابع آن مسمومیتی است که در این هواست. اگر فضا را با دود یا مخدری تخدیر کنند، وقتی شما آن را استنشاق کردید، رفتار شما متناسب با آن چیزی خواهد شد که استنشاق کرده اید؛ فرهنگ یک چنین حالتی دارد. فرهنگ را دست کم نگیرید؛ خیلی مهم است.

بنابراین صرف وقت کنید و در بودجه هم برایش پول و فصول قابل توجهی بگذارید تا جهتِ ارزشی به فرهنگ بدهید. از جمله ی کارهایی که مسؤولین فرهنگی دولت خیلی باید به آن بپردازند و واقعاً یک دقیقه را در آن فروگذار نکنند، این است که به فرهنگ عمومی جامعه و ابزارها و وسائل فرهنگی، جهت ارزشی بدهند. چون تلاش زیادی شده تا جریانهای فرهنگی و عاملهای فرهنگی - هنر و ادبیات و شعر و سینما و بقیه - در جهت غیر ارزشی حرکت کنند و راه بیفتند. شما باید کمک کنید و همه ی تلاشتان را بکنید که به تحرکات فرهنگی کشور در جهت ارزشی جهت بدهید.)

بیانات معظم له در دیدار رئیس جمهور و اعضای هیأت دولت به مناسبت هفته دولت 1386/06/04

این بیانات به صراحت حاکی از آن است که رهبر معظم انقلاب دغدغه‌ای جدی و اساسی در مورد فرهنگ دارند و نیز به خوبی نشان می‌دهد که ایشان از میزان توجهی که به فرهنگ صورت می‌گیرد ناراضی هستند و خواهان توجه بیشتر مسوولان کشور به وضعیت فرهنگی و برنامه‌ریزی فرهنگی در کشور هستند.

2. پرده دوم: حرکت آغاز می‌شود؟

در گزارش سال 1387 دولت از فعالیت‌های فرهنگی صورت گرفته سخن می‌گوید اما واکنش رهبری و توصیه ایشان نشان از آن دارد که ایشان توقع کار فرهنگی بسیار عمیق‌تر و جدی‌تری نسبت به مقوله فرهنگ دارند چنان که به اختصار بیان می‌دارند:

(یکی هم توجه به مقوله ی فرهنگ است که خیلی مهم است. البته خب، کارهایی شده؛ گزارشی هم که دادند، اشاره ای به این معنا داشت؛ بنده هم در جریان بسیاری از کارها هستم؛ اما در عین حالا مقوله ی فرهنگ، بسیار مقوله ی مهمی است؛ همان طور که بارها گفتیم مثل هوایی است که انسان در آن تنفس میکند. همه - بزرگ، کوچک، بالا، پائین، قشرهای مختلف، مسئول، غیرمسئول - در فضا تنفس میکنند. این فضا را درست کنید، تا همه سالم تنفس کنند.)

دیدار رئیس جمهوری و اعضای هیئت دولت1387/06/02

3. پرده سوم: نگرانی از جهت‌گیری‌های فرهنگی

در سال 1388 با همه مسائلی که کشور با آن روبروست رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار با اعضای هیات دولت باز هم مقوله فرهنگ را فراموش نمی‌کند. این دغدغه مهم رهبری است. اما این‌بار اظهار نگرانی از جهت‌گیر‌ی‌های فرهنگی است. این که مبادا در فرهنگ از جهت‌دهی‌های دشمن و خوش‌آیند و بدآیند دشمن تاثیر بپذیریم و مبادا دچار افراط و تفریط بشویم:

(توصیه ی ششم ما در مورد فرهنگ است، که اشاره شد مسئله ی فرهنگ بسیار مسئله ی مهمی است. ما در زمینه ی فرهنگ و پرداختن به فرهنگ چه کار میخواهیم بکنیم؟ اول، تکلیف این را روشن کنیم. یک وقت هست که یک دستگاهی به امور فرهنگی بی اعتناء است، یک وقت نه، یک دستگاهی اعتناء و اهتمام به امور فرهنگی دارد، لیکن هدفگذاری های فرهنگی اش دچار اختلال یا دچار خدشه است. این هدفگذاری ها خیلی مهم است؛ از این نبایستی غفلت کرد. ما چه میخواهیم بکنیم با اخلاق مردم، با فرهنگ مردم؟ آیا ما به عنوان دولت اسلامی میتوانیم هدایتِ فرهنگی جامعه ی خودمان را رها کنیم؟ قطعاً نه، جزو وظائف ماست. حالا مخالفین، معترضین حرفهائی میزنند، نقد میکنند، گاهی مسخره میکنند، گاهی اهانت میکنند، بکنند؛ ما که نمیتوانیم تکلیف الهی را با این چیزها فراموش کنیم.

ما وظیفه داریم مردم خودمان را هدایت بکنیم؛ هدایت. ریاست در جامعه ی اسلامی، ریاست مادی محض و صرف نیست؛ اداره ی امور زندگی مردم هست، همراه با هدایت. تا آنجائی که میتوانیم، باید راه هدایت مردم را باز کنیم و مردم را هدایت کنیم. خیلی از ابزارهای هدایت در اختیار دستگاه های حکومتی است؛ حالا یک نمونه اش صدا و سیماست و نمونه های فراوان دیگر هم دارد؛ یک نمونه وزارت ارشاد است، یک نمونه وزارت علوم است، یک نمونه وزارت آموزش و پرورش است؛ اینها همه دستگاه های خدماتیِ هدایتی است. ما از اینها چگونه استفاده میکنیم؟ باید در جهتی حرکت کنیم که مردم متدین بار بیایند، متدین عمل بکنند، به مبانی دینی معتقد بشوند، عملاً پایبند بشوند؛ جهتگیری ما در همه ی زمینه ها باید این باشد. حالا در وزارت ارشاد، مسئله ی کتاب هست، مسئله ی هنرهای تجسمی هست، مسئله ی هنرهای گوناگون صوتی، تصویری هست، در همه ی این جهتگیری ها، بایستی ما جهتمان این باشد که مردم به سمت دین، به سمت خدا حرکت بکنند.

والّا اگر قرار باشد که نگاه کنیم، ببینیم بیگانگان ما را بر چی ملامت میکنند - اگر این را بخواهیم رعایت بکنیم - خیلی کارها انجام نخواهد شد. ریشی هم که شما میگذارید، دنیا قبول ندارد. کراواتی هم که شما نمی بندید، دنیا قبول ندارد. خیلی از اطعمه و اشربه ای هم که شما حاضر نیستید استفاده کنید، دنیا اینها را قبول ندارد.

حجابی که خانمهایتان دارند، دنیا قبول ندارد. این حرفها یعنی چه؟ یک وقتی یک کسی سر قضیه ای در این دیدارهای دانشجوئی - حدود بیست و هفت هشت سال قبل - تو همین دانشگاه، از من پرسید: آقا ! شما درباره ی فلان قضیه چه دفاعی دارید؟ من گفتم: ما هیچ دفاعی نداریم، ما در این قضیه حمله داریم. چه دفاعی؟ ما موضعمان، موضع دفاع نیست. در قضیه ی زن، در قضایای گوناگون دیگر، موضع ما، موضع تهاجم است؛ ما از دنیا طلبگاریم. دنیای مادی است که دارد در این زمینه راه خطا میرود. حالا خودهاشان هم - عقلاشان - دارند میفهمند؛ دارند تصدیق میکنند؛ تأیید میکنند آثار و تبعات زشتی که بر کارهایشان مترتب شده. دارند دانه دانه خودشان میفهمند، یواش یواش میگویند، عده ای هم زیرسبیلی رد میکنند. ما حالا تازه بیائیم از آنها خجالت بکشیم که آنها اینجوری میگویند. این حرفها را در باب فرهنگ بکلی کنار بگذارید و بروید سراغ آنچه که متن است. البته گرایشهای بی مبنا و بی پایه ی افراطی را من قبول ندارم. توصیه هم هیچ وقت نکردم، باز هم نمیکنم؛ اما آن چیزهائی که مبنای شرعی و دینی دارد، آنها را محکم بایستید، افتخار هم بکنید و عمل بکنید.)

بیانات در دیدار اعضای هیئت دولت 1388/06/16

4. پرده چهارم: نگرانی از اولویت‌بندی‌های فرهنگی

در سال 1389 دولت بودجه‌های کلانی را به فرهنگ اختصاص می‌دهد. البته بعدها مشخص می‌شود که بخش قابل توجهی از این بودجه‌ها تخصیص نیافته است، رهبر معظم انقلاب اسلامی در همان سال با اظهار خشنودی از توجه دولت به فرهنگ به شدت از اولویت بندی‌‌های فرهنگی اظهار نگرانی می‌کنند. نگرانی ایشان در اصل از نحوه مصرف این بودجه‌های کلان است. رهبر معظم انقلاب به طور معمول نگرانی‌های خود را در جمع‌های عمومی و تریبون‌های علنی مطرح نمی‌کنند، مگر آنجا که لازم باشد که همگان از آن مساله مطلع شوند و به این نگرانی‌ها توجه نمایند. آیا دولت اولویت‌بندی‌های فرهنگی را رعایت می‌کند؟ تذکر مهم رهبر معظم انقلاب در این‌جا پرهیز از کارهای تزیینی و ویترینی است:

(یکی دو سال پیش که همین مجموعه اینجا حضور داشتید، من راجع به مسئله‌ی فرهنگی از دستگاه دولتی یک گله‌ای کردم. حالا خوشبختانه انسان احساس میکند که در دولت به کار فرهنگی اهتمام ورزیده میشود. بودجه‌های فرهنگیِ بزرگ و کلان و در واقع کارهای گوناگون و تکرار مسائل فرهنگی و اینها خوب است؛ انسان این اهتمام را مشاهده میکند، خرسند میشود؛ منتها اوائل امسال بود یا پارسال بود - یادم نیست - که وقتی راجع به همین بودجه‌ی فرهنگی صحبت شد، به آقای رئیس جمهور گفتم که من وقتی شنیدم شما این رقم کلانِ سنگینِ فرهنگی را تصویب کردید، از نحوه‌ی مصرف و جذب آن نگران شدم؛ با اینکه قاعدتاً آدم باید خوشحال بشود وقتی که بودجه‌ی فرهنگی زیاد میشود.

مدیران ما دوست دارند که بودجه‌ای که به آنها داده میشود، جذب کنند؛ چون میدانند که اگر امسال جذب نکردند، سال دیگر خبری نیست؛ لذا ناچارند جذب کنند. خوب، جذب بودجه‌ی فرهنگی در جای مناسب، خیلی کار سختی است؛ کار آسانی نیست. کار فرهنگی مثل ساخت‌وساز نیست که آدم بگوید خیلی خوب، این زمین، این هم مصالح، حالا بروید بسازید. کار فرهنگی مصالحش خیلی سخت گیر می‌آید؛ معمار و استادکارش خیلی دشوار به دست می‌آید. لذاست که به نظر من توی کار فرهنگی یک مقداری بایستی اهتمام ورزید. اولاً ببینیم ما چه قلم از قلمهای کار فرهنگی را اهمیت میدهیم.

در بعضی از آن دوره‌های قبل - که حالا نمیخواهیم خیلی مشخص کنیم و اسم بیاوریم، لیکن چاره‌ای هم نیست؛ انسان برای مقایسه مجبور است بگوید - میخواستند کار فرهنگی بکنند، گفتند بودجه‌ی فرهنگی؛ بنا کردند کاروانسراهای شاه عباسیِ بین راه را به عنوان کار فرهنگی، آباد کردن! بله، آباد کردن کاروانسرای شاه عباسی چیز خوبی است، اثر باستانی هم هست؛ اما آیا کار اولویت‌دار فرهنگی ما همین است؟ ما که اینجور در مواجهه‌ی با فشار عظیم تبلیغات جهانی قرار داریم؛ سیاست در خدمت فرهنگ است، اقتصاد در خدمت فرهنگ است، هنر در خدمت فرهنگ است، برای فشار آوردن به فرهنگ داخلی ملت ما.

آنها میدانند که اگر فرهنگ را عوض کردند، دیگر مبارزه‌ای باقی نمیماند. اگر مبارزه‌ی با استکبار هست، اگر میل به ایستادگی و مقابله‌ی با دخالت اجنبی هست، به خاطر فرهنگ است. انسان یک فرهنگی دارد، همین فرهنگ را بیایند عوض کنند، همه چیز میشود مال خودشان؛ لذا همه‌ی فشار روی فرهنگ است. در مقابل این حرکت فرهنگی و این تهاجم عظیم فرهنگی که میخواهند روح انقلاب را، روح استقلال را، روح دین را از ما بگیرند، اولویت فرهنگی ما این است که برویم حالا فرضاً کاروانسرای شاه عباسی را آباد کنیم؟! این یعنی اشتباه کردن در تشخیص آن قلمِ کار فرهنگی؛ این یک اشکال است. بنابراین در کار فرهنگی باید دنبال چه باشیم؟ دنبال تولیدات. در دیداری که هفته‌ی گذشته با دانشجوها داشتیم - که خوب، خوشبختانه تماس و ملاقات ما با دانشجوها کم نیست - من دیدم این جوانهای انقلابی، این بچه‌هائی که امید فردای ما هستند، از تشکلهای مختلف و از خود نخبه‌ها - خارج از تشکلها - روی تولید کالای فرهنگی تکیه کردند؛ اینکه ما چقدر تولید کالای فرهنگی میکنیم و چقدر باید بکنیم. خوب، یک کار مفصلی هم اینجا کردید، که حالا ممکن است من بعدها به طور خصوصی هم مواردش را تذکر بدهم.

نکته‌ی دوم در این زمینه این است: حالا بعد از آنکه مصرف فرهنگی را پیدا کردیم، قلمی که باید این بودجه صرف آن بشود، پیدا کردیم، برویم سراغ محتوایش. بالاخره میخواهیم فیلم بسازیم. مثلاً میخواهیم ده تا فیلم انقلابی بسازیم؛ ده تا فیلمی که حامل ارزشها باشد. یا میخواهیم فلان تعداد کتاب منتشر کنیم؛ محتواهایش چه باشد، چه جوری باشد، با چه قوّتی، با چه استحکامی، با چقدر مایه‌ی علمی و هنری که در آنجا به کار برده میشود؟ اینها خیلی کارهای سخت و ظریفی است.
در زمینه‌های فرهنگی، دنبال کارهای تشریفاتی و ویترینی نباشید. نمایش دادن کار فرهنگی، نه اینکه فایده‌ای ندارد؛ ضرر هم دارد. در زمینه‌ی فرهنگ باید دنبال کارهای محتوائی و اصیل و واقعی رفت، که امروز نیاز عمده‌ی کشور هم این است.)

بیانات در دیدار رئیس جمهور و اعضای هیئت دولت‌ 1389/06/08

5. پرده پنجم: توصیه‌هایی که سربسته اعلام می‌شود

مظلومیت فرهنگ همچنان ادامه دارد. حتی در این حد که در گزارشی که در دیدار سالانه هیات دولت در سال 1390خدمت رهبر معظم انقلاب اسلامی ارائه می‌شود بازهم گزارشی از فرهنگ داده نمی‌شود و باز هم گلایه رهبر را در پی می‌آورد. البته پی‌گیری‌ها و توصیه‌های رهبر معظم انقلاب در مورد فرهنگ باعث شده است که دولت مصوبه کلانی در باب فرهنگ داشته باشد که البته رهبر معظم انقلاب با این که بنا ندارند که در تریبون عمومی گزارشات مسوولان را حک و اصلاح کنند اما با صراحت بیان می‌دارند که خیلی از مبالغ این مصوبه تخصیص داده نشده است. اما این اصل مساله‌ نیست مساله اصلی به صورت سربسته در عبارات زیر بیان می‌شود:

(مسئله‌ی دیگر - که حالا البته این مربوط به مسائل اقتصادی نیست - مربوط به فرهنگ است؛ که امروز گزارشی داده نشد، موکول شد به بعد. آنچه که من لازم میدانم به دوستان دولت توصیه کنم، این است که مسئله‌ی فرهنگ را خیلی جدی بگیرید. اگر چنانچه ما کارهای اقتصادی را - همچنان که در برنامه هست و آرزوهای ما متوجه به آن است - انجام بدهیم، اما در زمینه‌ی کار فرهنگی عقب بمانیم، بدانید کشور لطمه خواهد دید. دشمنان ما یکی از چشمه‌های دشمنی‌شان کار اقتصادی است؛ یک چشمه‌ی مهم دیگر، کار فرهنگی است. البته نه وقت و نه ظرفیت جلسه اجازه نمیدهد که انسان در این زمینه وارد بشود؛ لیکن فی‌الجمله دوستان توجه داشته باشند که کار فرهنگ، کار بسیار مهمی است؛ با ملاحظه‌ی جهتگیری‌های انقلابی و اسلامی. در زمینه‌ی فرهنگ، دچار رودربایستی نشوید.

در همه‌ی شعبه‌های فرهنگی - چه در موضوع کتاب، چه در کارهای هنری، چه در مؤسسات فرهنگی - جهتگیری‌ها را انقلابی و اسلامی قرار بدهید. اولویتها را در اینجا هم ملاحظه کنید، چون منابع بالاخره محدود است. البته مصوبه‌ی دولت در زمینه‌ی بودجه‌ی فرهنگی، مصوبه‌ی خوبی است؛ اگرچه حالا شنیدم که خیلی از مبالغ این مصوبه تخصیص داده نشده؛ حتّی اگر همه‌اش هم تخصیص داده شود، باز برای همه‌ی فعالیتهای فرهنگی کافی نیست. بنابراین منابع دچار محدودیت است. با توجه به محدودیت منابع، نگاه کنید ببینید اولویتها چیست. البته من یک مجموعه‌ای را به نحو پیشنهاد به دولت ارائه کردم؛ که اگر این چیزها در کار فرهنگ مورد توجه قرار بگیرد، با توجه به نگاهی که ما در زمینه‌ی فرهنگ داریم، اینها اولویت خواهد داشت؛ یعنی اینها تأثیراتش بیشتر خواهد بود. بله، اینها را باید دنبال کنید تا ان‌شاءاللَّه تحقق پیدا کند.)

بیانات در دیدار رئیس‌جمهوری و اعضای هیئت دولت 1390/06/06

بله رهبر معظم انقلاب در دیدار با مسوولان دولتی و در بیاناتی که به صورت عمومی منتشر می‌شود به صورت سربسته خبر می‌دهند که (نگاه کنید ببینید اولویتها چیست. البته من یک مجموعه‌ای را به نحو پیشنهاد به دولت ارائه کردم؛ که اگر این چیزها در کار فرهنگ مورد توجه قرار بگیرد، با توجه به نگاهی که ما در زمینه‌ی فرهنگ داریم، اینها اولویت خواهد داشت؛ یعنی اینها تأثیراتش بیشتر خواهد بود. بله، اینها را باید دنبال کنید تا ان‌شاءاللَّه تحقق پیدا کند). این عبارات را یکبار دیگر بخوانید. رهبر معظم انقلاب اولویت‌های فرهنگی را مشخص کرده‌اند و به صورت پیشنهاد در اختیار دولت قرار داده‌اند و نیز با صراحت بیان می‌دارند که (بله، اینها را باید دنبال کنید تا ان‌شاءاللَّه تحقق پیدا کند.) به عبارت بهتر این تهیه اولویت‌ها و ارائه آنها به دولت گامی است که رهبر معظم انقلاب در جهت رفع مشکلاتی که در سال‌های قبل تذکر داده‌اند، خود برداشته‌اند. اما آیا به این اولویت‌ بندی‌هایی که رهبر معظم انقلاب ارائه کرده‌اند توجه شده است؟

6. پرده ششم: نسخه‌ای که عمل نشده است. چه کسی پاسخگوست؟

پرده قبلی باز هم تکرار می‌شود. در زمینه فرهنگ در سال 91 نیز هیات دولت فرصت ارائه گزارش پیدا نمی‌کند و باز هم مظلومیت فرهنگ ادامه دارد. نه به این علت که گزارشی خدمت رهبر معظم انقلاب ارائه نمی‌شود بلکه به این علت که نسخه‌ای که سال قبل رهبری از ارائه آن به دولت خبر داده بودند مورد غفلت واقع شده است و هنوز اجرا نشده است. این بار رهبر معظم انقلاب اسلام با صراحت بیشتری از غفلت نسبت به آن توصیه‌ها صحبت می‌کنند و از آن توصیه‌ها که در سال قبل در لفافه از آنها سخن به میان آمده بود با صراحت تعبیر به (نسخه می‌کنند) و می‌فرمایند:

(خب، در زمینه‌‌ی فرهنگ فرصت نشد آقایان گزارشی بدهند. من یک جمله عرض بکنم: به کارهای سطحی نباید اکتفاء کرد. به کارهای عمیق‌‌تر، کارهای بنیانی‌‌تر، کارهائی که از یکی‌‌شان دهها کار صادر میشود و نشئت میگیرد، توجه کنید. من یک وقتی نسخه‌‌ای از آن کارهای عمیقِ لازم را به آقای رئیس‌‌جمهور دادم؛ همانها باید دنبال شود و باید دنبال میشد. در باب فرهنگ باید بشدت مراقبت شود که ما به (فرهنگ مهاجم) کمک نکنیم. فرهنگ مهاجم خطرناک است. اگر ما فرهنگ عمومی کشور و فرهنگی که نخبگان و مردم و قشرهای گوناگون را به سمت یک هدفی هدایت میکند، نتوانیم از آسیب دشمن محفوظ بداریم، کار خیلی مشکل خواهد شد؛ هرچه هم شما تصمیم بگیرید، اینها می‌‌آیند خرابش میکنند و جور دیگری منعکس خواهد شد.)

بیانات در دیدار رئیس‌جمهوری و اعضای هیات دولت‌ 1391/06/02

منبع:
http://www.mashreghnews.ir/fa/news/153907/دولتمردان-با-توصیه‌های-فرهنگی-رهبر-انقلاب-چه-کردند