پیشگفتار حضرت امام خمینی(ره) پس از انبیاء بزرگ الهی و معصومان (ع) ، از کم نظیرترین و ممتازترین شخصیت های تاریخ بشریت است که با اندیشههای بلند الهی و تلاشهای صادقانة خویش مسیر تاریخ را دگرگون کرده و سر منشاء تحولات عظیمیدرجهان گردید. او نمونه انسان کامل و شخصیتی جامع است که یکی از اصیل ترین انقلابهای تاریخ را به پیروزی رساند و نظامی بی بدیل را پایه ریزی و رهبری نمود و با تکیه بر عنصر آگاهی ، استقامت وشجاعت تزلزلی آشکار در ارکان و مبانی مکاتب الحادی و تمدن های مادی غرب و شرق بوجود آورد و کنگرههای کفر و شرک و نفاق را با انحطاط و تباهی رو ساخت . چنانکه که امام موسی کاظم علیه السلام می فرماید : (رجل من اهل قم یدعوا الناس الی الحق، یجتمع معه قوم کزبرالحدید، لا تزلهم الریاح العواصف، و لا یملون من الحرب، و لا یجبنون، و علیالله یتوکلون، و العاقبه للمتقین ؛ مردی از اهل قم، مردم را به حق دعوت میکند. گروهی از مردم با او گرد میآیند که همانند تکههای آهن مستحکماند. بادهای سخت آنها را نمیلرزاند، و از جنگ و مبارزه به ستوه نمیآیند، و از دشمن نمیهراسند، و بر خدا توکل میکنند، و عاقبتبا متقین است.)1 بدون تردید نام امامخمینی با تاریخ معاصر جهان آمیخته است او مرد قرن و احیاگر میراث عظیم اسلامی در جهان امروز است که با وجود سیطره تمدن غرب و شیفتگی بسیاری به زرق و برق آن، راه جدیدی را برای انسان امروز ارائه نموده و سنتی نو و مکتبی اصیل برای احیای ارزشها و اصول اسلامی در جهان امروز ارائه کرد . نوشتار حاضر متکفل بررسی مهمترین تاثیرات قیام و انقلاب حضرت امام (ره) بر جهان غرب می باشد؛ مفهوم غرب در نوشتار حاضر به مراتب وسیع تر از غرب جغرافیایی است بلکه بیشتر تأکید بر ابعاد فرهنگی و تمدنی است که در حوزه جغرافیایی غرب به خصوص بعد از رنسانس به وجود آمد. از این منظر غرب عبارت است از تفکری دنیاگرا، تجربینگر و غیردینی ،همراه با سلطه و استثمار مادی که سرچشمه آن، در ظاهر نه به غرب، بلکه به همهتمایلات درونی و نفسانیات و خودخواهیهای انسانی ختم میشود.2 یکم-رویکرد به معنویت،احیا دین و دینگرایی رشدسریع تفکرات الحادی ، خدا گریزی و انسان محوری وگرایش برخی کشورهای جهان به نظام فکری – سیاسی سکولار، بسیاری از صاحبنظران را به این باور رساند که انزوا و اضمحلال کامل، سرنوشت محتوم ادیان الهی است.اما قیام امام خمینی (ره) وموفقیت انقلاب اسلامی به رهبری ایشان نه تنها توانست گفتمان دینی در ایران را تغییر دهد، بلکه شرایط جدیدی را به وجود آورده که حاکی از ورود جهان به دوره های متفاوت از ادوار گذشته وعصری با ویژگیهای ممتاز دینی ومعنوی است. از دیدگاه بسیاری از تحلیلگران تجدید حیات معنوی و دینی بشر (با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران آغاز شده است و به این لحاظ دهة شصت را باید اولین دهة از این تجدید عهد محسوب داشت از این دیدگاه اگر بنا باشد تاریخی را برای احیای هویت دینی در نظر بگیریم آن تاریخ سال1979میلادی است یعنی مقارن با پیروزی انقلاب اسلامی ایران که خیزش عظیمی را برای تفکرات دینی در تمام ادیان بوجود آورده است. آخرین آمارها در مورد احیای تفکر دینی که در سال 1990م صورت پذیرفته نشان می دهد که تقریباً 70% مردم اروپا احساس دینداری می کنند. در تمام ادیان از هندوئیسم گرفته تا بودایسم و … و انواع فرقههای مسیحیت همه از یک نوع بازگشت به تفکر دینی خبر می دهند و انقلاب اسلامی ایران موجب احیای فکر دینی در جهان گشت) شخصیت الهی و پیامهای معنوی حضرت امام (ره) بسیاری از پیروان سایر ادیان و مذاهی را به شدت تحت تأثیر خود قرار داد تا آن جا که در نظر برخی از تحلیل گران و متفرکان مسیحی(اومسیح معاصر بود ودقیقا اشعة صلابت و سازش ناپذیری عیسی بن مریم –علیه السلام – بود).3 از دیدگاه هفته نامه آبزرور ، (امام خمینی مردی همپای پیامبران کهن است که دنیا را به پیروی از اصول دینی دعوت کرد. پیام وی برای مردم جهان خلوص عقیده و پیروی از سادگی در مقابل پیچیدگی و آلودگیهای غرب بود، و این رمز موفقیت وی و احساس افتخار پیروان اوست.)4 از دیدگاه شبکه تلویزیونی بیبیسی نیز: (آنچه در ایران در سال 1979 رخ داد نه تنها برای ایرانیان بلکه برای تمام ادیان جهانی نقطه عطفی بود نقطه عطفی که از بازگشت میلیونها نفر در سراسر دینا به اصولگرایی مذهبی خبر میدهد) به گفته این شبکه (در سراسر جهان پیروان دیگر ادیان مانند مسیحیت یهودیت و هندو نیز به اصول گرایی مذهبی روی آوردند؛ حتی در ترکیه نیز که هفتاد سال قبل با مذهب وارد جنگ شده بود روند بازگشت به اصول اسلامی سرعت گرفته است).5 آیه الله مصباح یزدی در این باره با اشاره به جریان دین ستیزی و دین زدایی در اروپا و غرب طی قرن های اخیر که دامنه آن تا کشورها ی اسلامیاز جمله ایران عصر پهلوی نیز کشیده شده میفرماید:( مهمترین دستآوردحرکت امام خمینی (ره) احیا دین و دینگرایی درجهان معاصر بود به گونه ای که به برکت این حرکت نه تنها پیروان دین اسلام دیگر ادیان ا زجمله مسیحیت نیز حیاتی دوباره یافته ودرنتیجه گرایش به دین ودین داری در سایر ملل نیز افزایش یافت.) ایشان درهمین مورد، به سخن یک اسقف مسیحی از مکزیک اشاره می نماید که در دیدار با ایشان اظهار داشت : (این افتخار مخصوص شماست که توانستید ایمان را در دنیا زنده کنید و بالاتر اینکه کشورداری را با دین داری توأم کنید، ما [ مسیحیان]این توان را نداریم که ایمان را در مردم حفظ کنیم، چرا که مردم دیگر اطمینانی به ما ندارند، بالاتر این که نتوانستیم دینداری را با کشورداری توأم کنیم) 6 و برخی دیگر از مسیحیان نیز سخن از (تأثیر پذیری شدید از مقام وعظمت وتحمل و بردباری شکوهمند امام خمینی (ره) ودرک احساس عطیه وموهبت الهی دراولین دیدار با ایشان )به میان آوردهاند.7 و به تعبیر اندیشمند پسامدرن فرانسوی، میشل فوکو، (امام خمینی (ره) منادی معنویت و روحی جدید برای جهان بیروح در عصر حاضر گردید) 8. دوم – جمع معنویت و حاکمیت در قرون جدید و تا پیش از قیام شکوهمند حضرت امام(ره) ، در شرق و غرب جهان امکان جمع معنویت و حاکمیت یک معما، افسانه و محال بود. نه تنها در افکار عمومی، بلکه در تمام متون آکادمیک و دانشگاهی در باب سیاست، در این بحث اجماع داشتند. چنانکه برنارد واندویل، صاحب افسانه کندوی زنبورها در غرب و از نخستین تئوریسینهای جریان مدرنیزم غرب ، می گوید : ( اخلاق از حاکمیت جداست و این دو مقوله هیچ سازگاری با هم ندارند. و با آنچه که در اخلاق به عنوان فضیلت اخلاقی نام برده میشود نمی توان جامعه و حکومت را اداره کرد. ) وی تصریح می کند که اگر بنا باشد همه ی انسان ها اهل زهد، توکل، ایثار و شجاعت باشند، دیگر نمی توان نظام اجتماعی بنا نمود و حکومت تشکیل داد. جامعه برخلاف این ارزشها و منطبق بر آنچه که (رذیلت) به آن گفته میشود ساخته میشود. اتفاقاً پیشرفت، توسعه، آبادانی و رفاه جامعه در این است که مردم اهل سخاوت و انفاق و ایثار نباشند، بلکه برعکس باید اهل استیثار، ویژه خواری، خودخواهی، حسادت و حرص و زیاده طلبی باشند. با چنین شرایطی است که میتوان زندگی اجتماعی کرد. فلسفه سیاسی مدرن نیز مبتنی بر همین مفروضات است، که بر اساس آن سه آموزه مارکسیسم، لیبرالیسم و فاشیسم به عنوان محصول مدرنیزم غرب در آخرین سدة این قرن، شکل گرفته و دنیا را تحت سیطره شوم خویش قرار دادند و خونینترین جنگهای تاریخ بشر را به عنوان مکاتب توجیه گذار جنگها و خونریزیها تئوریزه کردند9. اما حضرت امام(ره) این معادله را در دنیا به هم زد و با طرح حیات معنوی و باطنی برای بشریت، و ارائه مدل دقیق و کارآمد حکومت اسلامی، عملاً حیات تکساحتی و تکبعدی غرب را به چالش کشید و اعلام کرد که فضای غیرمعنوی غرب نمیتواند برای همیشه ادامه داشته باشد و بشر غربی روزی از زندگی در فضای مادی خسته میشود و ناگزیر دوباره به معنویت روی میآورد: در حقیقت بشر امروز دارد به دوران جدایی مادیت از معنویت پایان میدهدمادیتی که کار بشر را با بنبست مواجه ساخته است و اینک زمان آن است که فعالیت مادی، آمادگی برای اعتلای معنوی انسان تلقی شود و همین تلقی است که بشریت امروز و فردا را به مذهب بازمیگرداند. اسلام دینی است که با تنظیم فعالیتهای مادی، راه را به اعتلای معنوی انسان میگشاید. 10 از این رو امروزه نه تنها دیگر سکولاریسم به عنوان نظریه مطلوب نیست بلکه به عقیده صاحب نظران آنچه فرهنگ غربی را مورد تهدید قرار میدهد همین سکولاریسم است چنانکه برژینسکی اعتراف می کند: سکولاریسم عنان گسیخته حاکم بر نیمکره غربی، در درون خود نقطه ویرانی فرهنگ غربی را میپرورد از اینرو آنچه ابر قدرتی آمریکا را در معرض زوال قرار میدهد همین سکولاریسم است. و تنها راه رهایی از این بحران را در احیاء عنصر مذهب میدانند. سوم- رویارویی با ایدوئولوژی های حاکم و تحول در نظام بین المللی اثرات عمیق اندیشههای امام تنها در بعد نظری و فکری، محدود نگردیده بلکه؛ در بعد عملی حتی مؤثرتر هم بوده است و توانسته معادلات موجود در نظام بینالملل را دگرگون ساخته و اعمال و رفتار و روابط موجود این سیستمهای بینالمللی و مقتضیات حاکم بر نظام بینالملل را به چالش کشاند. چنانکه هنری کسینجر ، مشاور رئیس جمهوری آمریکا در دهه 70اعتراف می نماید : (آیت الله خمینی غرب را با بحران جدی برنامهریزی مواجه کرد، تصمیمات او آن چنان رعد آسا بود که مجال هر نوع تفکر و برنامه ریزی را از سیاست مداران و نظریه پردازان سیاسی میگرفت.هیچ کس نمیتوانست تصمیمات او را از پیش حدس بزند، او با معیارهای دیگری غیر از معیارهای شناخته شده دردنیا سخن میگفت وعمل میکرد، گویی از جای دیگر الهام میگرفت، دشمنی آیت الله خمینی با غرب بر گرفته ازتعالیم الهی او بود اودر دشمنی خود نیز خلوص نیت داشت. ) 11 تایمز لندن در توصیف حضرت امام(ره) مینویسد: ( امام خمینی مردی بود که تودهها را با کلام خود مسحور کرد، وی به زبان مردم عادی سخن میگفت و به طرفدارای فقیر ومحروم خود اعتماد به نفس میبخشید، این احساس آنها را قادر ساخت تاهر کسی را که سر راهشان بایستد از بین ببرند وی به مردم نشان داد که حتی میتوان در برابر قدرتهایی مثل آمریکا ایستاد و نهراسید.) 12 امام (ره) توانست جسارت و شهادت انتقاد کردن در برابر قدرتها را به دیگر رهبران جهان و دیگر کشورها انتقال دهد و عملکرد نظام بینالمللی را زیر سؤال برند. مهمترین تاثیراتی که انقلاب اسلام به رهبری حضرت امام (ره) برنظام بین الملل داشتند عبارت اند از: 1. نقد نظری نظم بینالمللی دو قطبی 2. اصلاح عملی نظم دو قطبی 3. طرح وحدت کشورهای اسلامی و آزادی خواه 4. اصلاح تصویر جهانی از ابرقدرتها. در مورد اخیر گفتنی است ؛ شکست دو ابرقدرت و به ویژه آمریکا در مدیریت تحولات ایران به تمامی ملتها نشان داد که توان و قدرت آنها بسیار زیاد و قابل اتکاست. نامهی امام به گورباچف در حقیقت نقدی بر تغییرهای اقتدار طلبانه و انحصاری مدرنیته و مدرنیسم و مدرنیزاسیون با وجوه متفاوت چپ و راست است که تصور میکردندهیچ تحولی در دنیا، دگرگونی علمی، مردمی و انسانی نیست مگر اینکه مطابق با استانداردهای اتوپیای غربی باشد. امام در این نامه، افق دگرگونی مفاهیم و نقشها را در آیندهی نزدیک جهان نشان میدهد که عبارتند از: 1 افول مارکسیسم و کمونیسم و رفتن این جهان نگری به موزههای تاریخ 2 رشد خداگرایی و دین باوری در میان ملل جهان 3 رهایی فرزندان انقلابی جهان از حصارهای آهنین تغییرهای مارکسیستی و تئوریهای انقلابی چپ 4 پوشالی بودن اتوپیای سرمایهداری غرب، 5 ضرورت تجدید نظر در فهم مفاهیمی چون خدا، دین، باغ سبز دنیای غرب، حقیقت، ابتذال و بن بست، مبدأ هستی و آفرینش، زندان غرب وشیطان بزرگ، خیالات مارکسیسم، معقول و محسوس، ترقی و تحول، انسان و حیوان، خلأ اعتقادی، نظام جهانی و..13 واقعیت اینست که (گرایشهای جسته و گریختهای که امروزه در جوامع مدرن به سمت مذهب در شرف ظهور و شکلگیری است طلیعهای امیدوار کننده از نوعی بیداری و خودآگاهی ملتهای آنان است، (چنانکه) بیشک اجتماع عظیم سیاهپوستان مسلمان ایالات متحده آمریکا در سال 1995 در واشنگتن و برخواستن طنین پرصلابت (الله اکبر) در مقابل کاخ سفید، مقر ریاست جمهوری آمریکا نشانة میمونی از یک (خیزش معنوی و اخلاقی در کانون یک جامعه مدرن است.) 14 چهارم- جنبشهای اسلامی و رهایی بخش معاصر حیات جنبشهای اسلامی معاصر مدیون انقلاب اسلامی به رهبری حضرت امام(ره) می باشند ؛ زیرا قیام و انقلاب حضرت امام(ره) به اسلام و مسلمانان حیاتی تازه بخشید، آنها را از عزلت و حقارت نجات داد، بر ناتوانی مارکسیسم، لیبرالیسم و ناسیونالیسم در اداره و هدایت مسلمانان مهر تایید زد و اسلام را به عنوان تنها راه حل برای زندگی سیاسی مسلمین مطرح ساخت.15 مقام معظم رهبری در این باره فرمود: (علیرغم گذشت بیش از یکصدوپنجاه سال از برنامهریزی مدرن و همه جانبه علیهاسلام،امروز در سراسر دنیا یکحرکتعظیماسلامی بهوجود آمدهاست که به موجب آن ، اسلام در آفریقا،آسیا و حتی در قلب اروپا، حیات جدیدی را بازیافته و مسلمانان به شخصیت و هویت واقعی خود پیبردهاند.)16 امام خمینی (ره) معتقد است غرب در پی استیلای فرهنگی خویش بر شرق است و این استیلا نظم فرهنگی جامعه شرقی را بر هم خواهد زد.از نگاه ایشان باید اصلاح یک جامعه را از اصلاح فرهنگی آن جامعه آغاز کرد. این شیوة اصلاح فرهنگی امام الگویی از تحول فرهنگی در پرتو تعهد فرهنگی را به جهان امروز عرضه نمود. از این رو غربستیزی منطقی امام (ره)، همواره بر جهت خاص حفظ و کسب استقلال فرهنگی استوار بوده است. از نگاه امام غربستیزی فرهنگی در کنار تحول فرهنگی در چارچوب فرهنگ شرقی باید به استقلال فرهنگی بیانجامد چنانکه فرمودند: (بالأخره باید فرهنگ متحول شود به یک فرهنگ سالم و یک فرهنگ مستقل و یک فرهنگ انسانی.) انقلاب اسلامی از یک سو سبب روی آوردن مردم جهان به دین، رشد گرایش های معنوی و تضعیف اندیشه های مادی گرایانه شد و از سوی دیگر، به الگوی مبارزه ی مردم ستم دیده در مناطق گوناگون جهان تبدیل گشت. برای مثال، پس از پیروزی انقلاب اسلامی ، (الهیات رهایی بخش) به معنای پناه بردن مردم به کلیسا برای رهایی از مشکلات اجتماعی و سیاسی، در امریکای لاتین رشد کرد و شمار انجمن های مسیحی سیاسی، افزایش چشم گیری یافت. 17 نهضت امام (ره) توانست به یک الگوی عملیاتی موفق برای سایر ملل تبدیل شود و لذا شاهد آن هستیم که متأثر از ایران بسیاری از مظلومان در سایر کشورها اقدامات رهایی بخش خود را تشدید مینمایند. پنجم- بنیادگرایی دینی در غرب آنچه غرب سکولار و رهبران آن امروزه منفعلانه نظاره گر تاثیرات گسترده پیام های دینی و معنوی حضرت امام خمینی و انقلاب اسلامی بر شهروندان جوامع غربی می باشند. حیات مجدد کلیساها، افزیش بی سابقه مبلغان مذهبی، طرح گسترده مطالبات دینی مردم از سوی سیاست مداران و تحرک چشم گیر رهبران مذهبی، تمایل شدید آنها به تاثیرگذاری در صحنه های سیاسی، استقبال وسیع مردم از آثار صوتی و تصویری و مکتوب دینی و مذهبی افزایش مخالفت های مردمی با پرده دری های اخلاقی و واکنش های شدید آنها در قبال شکست شدن حرمت مقدسات مذهبی و... تنها بخشی از علائم تاثیرات فرهنگی انقلاب اسلامی و پیام های بیدار کننده دینی و معنوی حضرت امام خمینی(ص) در غرب می باشند. آیت الله مصباح با اشاره به سفرخود به اسپانیا و مکزیک و آرژانتین و کلمبیا و برزیل و کوبا در آمریکای لاتین چنین بیان می دارند:( پیش از اینکه به این کشورها پا بگذارم تصور نمی کردم چنین صحنه هایی برایمان پیش بیاید. نمی توان آن را مجسم کرد...! در این سفر معمولاً با رجال مذهبی کلیسا و دانشگاهیان و گاهی به صورت غیرمستقیم از طریق مصاحبه های رادیو تلویزیونی یا مطبوعاتی با دیگران ارتباط داشتیم استقبال واقعاً غیرقابل باور بود! در شهر سن پابلو کاردینالی که کنار من نشسته بود... دست من را گرفته بود و فشار می داد و یک دستش را روی قلبش گذاشته بود و می گفت: شما در قلب ما جای دارید! اسقفی که در جمع اسقف ها در گوادالپ سخنرانی کرد می گفت: در غرب ایمان واقعی وجود ندارد مردم منطقه به ما اعتمادی ندارند. حرف ما را گوش نمی دهند شما هستید که هم ایمان واقعی دارید و هم توانسته اید ایمان را با کشور داری جمع کنید.) استاد مصباح اضافه می نمایند: ( ایشان چه داعی دارد که درجمع اسقف ها چنین صحبتی بکند جز اینکه احساس می کنند کلیسا شکست خورده است و نمی تواند برای دین مردم و جلوگیری از مفاسد اخلاقی کاری انجام دهد؟ آنها تمام امیدشان به اسلام است. در گوادالپ وقتی می خواستیم از آنها جدا شویم یکی از کشیش ها آمد و گفت: اجازه بدهید شما را در آغوش بگیریم و در حالی که دوربین تلویزیون هم در حال فیلم برداری بود مرا در آغوش گرفته و گفت: ما کاری از دستمان بر نمی آید شما هستید که باید پرچم دار مبارزه با مفاسد اخلاقی و انحراف باشید. من باور نمی کردم که چنین منطقه ای در دنیا وجود داشته باشد که این قدر نسبت به اسلام و جمهوری اسلامی علاقه داشته باشند ولی به چشم خود دیدم ممکن است شما هم تا نبینید باور نکنید ...در آخرین شبی که در بوینس آیرس بودیم رئیس دیوان عالی استان که قبلاً رئیس آن دانشگاه بود ولی اکنون در آنجا تدریس می کند از من دعوت کرده بود که در آن دانشگاه درباره حقوق خانواده از دیدگاه اسلام صحبت کنم. تالار مملو از جمعیت شده بود، بیش از 90% شرکت کنندگان هم خانم بودند. بحث چنان در آنها اثر گذاشت که تا چند دقیقه کف می زدند، حتی خود شخص رئیس دیوان عالی استان بوینس آیرس مرتب کف می زد. بعد هم مرا در آغوش گرفت و دیپلم افتخاری را به من هدیه کرد و گفت: آرزوی ما این است که شما یکی دو جلسه دیگر برای سخنرانی به این جا بیایید. گاهی بعضی از دانشجویان در محیط دانشگاه وقتی ما را می دیدند می خندیدند اما همان ها که می خندیدند پس از این جلسه می آمدند و می خواستند دست مرا ببوسند ولی من با زحمت خود را کنار نگه می داشتم، دانشجویان و استادان زن و مرد ]برای ابراز ارادت[ به شدت هجوم می آوردند...! در مدت کمی که آن جا بودیم گاهی در یک نصف روز چهار یا پنج مصاحبه و سخنرانی برای من گذاشتند؛ مثلاً در کوبا که یک کشور مارکسیستی است و ده ها سال تلاش کردند که در آن جا دین را کنار بگذارند، استاد دانشگاه آمده بود جلو من زانو می زد که دست مرا ببوسد می گفت: برای پدر و مادر من دعا کنید و خواهش می کنم یک قرآن به زبان اسپانیولی به من بدهید! ایشان مقابل معاون دانشگاه و استادان مارکسیست آن جا به قدری از اسلام و ایران تعریف کرد که شگفت آور بود وقتی نام امام را می برد به قدری احساساتی می شد که نمی توانست خود را نگه دارد. مقامات دانشگاهی و کلیسایی به امام عشق می ورزیدند و او را مظهر اخلاص می دانستند و در بین همه فرق اسلامی به تشیع علاقه مند شده اند.و کشیش ها از این تعبیرها زیاد به کار می بردند که خدا شما را برای احیای دینش به این جا فرستاده است... .) 18 رشد اسلام در جوامعی که اکثریت آنان را مسیحیان تشکیل می دهند باعث شده تا صاحب نظران آن جوامع از نوعی رنسانس اسلامی سخن به میان آورند.وجود نشان دهنده این واقعیت است که: غرب اکنون در برابر شمار زیادی از روشنفکران و اندیشمندان و هنرمندان و بازرگانانی که اسلام را انتخاب نموده اند سرگردان شده است. دورنمای تشکیل یک دولت اسلامی در قلب اروپا، غرب را با نگرانی فزاینده و جدیدی مواجه نمود، به طوری که به مقابله جدی با این پدیده احتمالی برخاستند، به همین دلیل بسیاری از تحلیل گران وقایع بالکان بر این اعتقادند که صرب های جنایت کار با چراغ سبز غرب و در سایه حکومت مرگبار آنها، به کشتار گسترده و فجیع مسلمانان بوسنی اقدام نمودند. برخی از سران اروپا نیز مانند رئیس جمهور وقت فرانسه (میتران) با سفر به سارایوو در کوران جنگ بوسنی در دیدار با علی عزت بگویچ، رئیس جمهور بوسنی، ضمن ابراز نگرانی از ملاقات بگویچ با امام خمینی(ص) در ایران و تاثیرپذیری وی از انقلاب اسلامی، به صراحت به وی اعلام نمود که اروپا از تشکیل یک دولت اسلامی در منطقه بالکان جلوگیری خواهد کرد. 19 دکتر ژیل کیپل (Dr.Gilles Kepel) ، جامعه شناس فرانسوی و استاد کرسی مطالعات عربی در مرکز پژوهشهای بینالمللی پاریس، طی سخنرانی خود در کنفرانس (اروپای ادیان)، در اکتبر 1994 در وین، تایید کرد: تفکر دینی در فرانسه، بویژه دربین مسلمانان، احیا شده و (جوانان مسلمان که در اروپا متولد شدهاند، نیروهای فعال نوینی را به صورت هستههایی بوجود آوردهاند که بین اراده برای ماندن و تبعیض در نوسانند).وی به طور ضمنی اثرگذاری نقش امام خمینی را در احیای تفکر دینی در مسلمانان اروپایی تایید میکند و مینویسد: مسلمانان اروپایی به خاطر ماجرای سلمان رشدی و حجاب اسلامی، یک حرکت اخلاقی و اجتماعی را آغاز کردهاند). دکتر گوتفرید شایبر ، معاون انستیتوی اصول الهیات مسیحی ، در کتاب خود تحت عنوان (پاسخ صریح ) 20(1984) مینویسد: (آنچه ناظران امروزی اوضاع در ایران را کاملا شگفت زده میکند، وفاداری بلاقید و شرطی است که ملت در قبال آیت الله ابراز مینماید. البته این واقعیتبدون یک استدلال و برهان کلامی برای چنین حاکمیتی قابل توجیه نیست. جالب است گفته شود که در این نقطه، بنیادگرایی یا به اعتبار مفهوم متعارف کنونی، بنیادگرایی نیست; زیرا در عرف امروزی، بنیادگرایی معنی پذیرش بیچون و چرای ساختار فکری ناسازگار با زمان را میدهد، در حالی که (امام) خمینی انتقال یک الگوی فکری موجود را با عنایتبه اوضاع زمان و سنجش با معیارهای کلامی اسلام انجام داده است). 21 ششم نقش مؤثر طرح گفتمان در سطح جهانی حضرت امام (ره) پیامدهنده همزیستی میان ادیان می باشند از این رو از آغاز پیروزی انقلاب اسلامی ایران نیز تاکنون جلسات بحث و گفتمان با اندیشمندان ادیان بزرگ بخصوص متفکران مسیحی تشکیل شده است. اینگونه گفتوگوها که با هدف همزیستی مسالمتآمیز، شناخت واقعی ادیان، فرهنگها و تمدنها، احترام متقابل صاحبان ادیان، استقرار عدالت و صلح جهانی، گسترش معنویت و ارزشهای دینی و اخلاقی در سراسر دنیا صورت میگیرد، نقش مثبت و تأثیر فراوانی برجای نهاده است. وطرح گفتوگوی تمدنهای جمهوری اسلامی مورد استقبال گرم جهانیان بویژه پیروان ادیان و متفکران و روشنفکران برجسته دنیا قرار گرفت و این ابتکار جالب و شایسته دولت اسلامی ایران را تحسین کردند.22 اسقف خلیل ابی نادر یکی از رهبران مسیحی لبنان در خصوص اثرگذاری گفتمان و برقراری ارتباط با جامعه مسیحی میگوید: ([امام] خمینی در من تأثیر بسیاری بر جای نهاده است. اگر چه من به عنوان یک روحانی مسیحی نمیتوانم دینم را ترک کنم، امّا با این حال اندیشه و افکار من از رسالت دینی وی بسیار تأثیر گرفته است.این تأثیر به صورت زیر جلوهگر میباشد:1 او به این حقیقت دست یافت که عقبماندگی مسلمانان در عصر انحطاط خصوصا در ایران اصولاً از دوری آنها از درک صحیح قرآن ناشی میشود. این بود که او صدا و موعظهاش را به مردم رساند و آنها را از خواب بیدار نمود، خصوصا که اعمال او همواره از قرآن سرچشمه میگرفت. 2 او خواهان وحدت مسلمانان بود و مسلمانان ایران را با اراده و اهداف و آرمانهایشان وحدت داد. مردم مستضعف سلاح او در مبارزات بودند و پیروزی نیز همیشه نصیب او میگشت. اگر وی از کلیسای مسیحی میبود، مردم مؤمن وی را قدیس بزرگی میدانستند و او را شفیع خویش قرار میدادند. [امام] خمینی در خارج از ایران پیامدهنده همزیستی میان مسیحیان و مسلمانان میشد. من به عنوان یک روحانی مسیحی، جمهوری اسلامی ایران را درک میکنم. اگر شانس آن را داشتم که با [امام] خمینی بزرگ گفتگویی داشته باشم با روح مسیح(ع) و محمّد(ص) همان خط و راه را در پیش میگرفتیم).23 نتیجه قیام حضرت امام (ره) هم از حیث نظری، هم از حیث آرمانی و هم از حیث عملی تأثیرات و تحولات شگرف و قابل توجهی را بر جهان غرب بر جای گذارده است. 24 همانگونه که مقام معظم رهبری فرمودند امام (ره) مبشر دوران جدیدی درتاریخ حیات بشری است که مطالبات معنوی بشر و رویکرد دینی و مذهبی انسان بیش از ادوار گذشته وچند قرن اخیر، جلوهگر خواهد شد، البته :(امام خمینی (ره) پیامبر تازه ای نبود، اما او از یادآوران بود، ازمخاطبان (انت مذکر) که عهد فطری مردمان با خداوند را به آنان یاداوری کرد وپس از چند قرن که از هبوط بشر در مصداق جمع کلی میگذشت چون اسلاف خویش از ابراهیم واسماعیل ومحمد (ص) دوره ای از جاهلیت وعصر دیگری از دینداری زا آغاز کرد، این عصر تازه را باید عصر امام خمینی (ره) نام نهاد.) و( این دوران [عصر امام خمینی (ره)] دوران اسلام ودوران غلبة ارزشهای الهی ومعنوی است، این دوران دوران امام خمینی(ره) میباشد وان شاء الله جوانهای ما این آینده را خواهند دید. )25 1 - بحار الانوار محمد باقر مجلسی ج60 - ص 216 . 2 - ر. ک : غرب در جغرافیای اندیشه، دکتر مجید کاشانی، مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر. 3 - روبین وود زورث- زیباترین تجربه من - ترجمه خدیجه مصطفوی - ص 38 . 4 - هفته نامه آبزرور- چاپ لندن. 5 - شبکه اول تلویزیون بیبیسی انگلیس. 6 - فصلنامه حضور- ش 24- ص 262. 7 - اویانا فالاچی- روزنامه جمهوری اسلامی - 29/7/ 1358 . 8 - میشل فوکو- انقلاب ایران روح جهان بی روح، 9 - انقلاب اسلامی در مصاف با قرن جدید - حسن رحیم پور - باشگاه اندیشه 20/4/1384. 10 - احمد رهدار- نگرشی بر نقد غرب از دیدگاه امام خمینی- غربشناسی اثباتی- پگاه حوزه - ش 161 . 11 - مجله سروش - 20/11/1380. 12 - مصاحبه پروفسور حمید مولانا - فصلنامه حضور - ش 29 غ پاییز 1378 . 13 - صحیفهی نور- جلد21- صص 69 66. 14 - سید علی اصغر کاظمی- بحران جامعه مدرن- دفتر نشر فرهنگ اسلامی- 1377- ص 168 . 15 - جمیله کدیور- رویارویی انقلاب اسلامی و آمریکا، اطلاعات- تهران- 1372- ص 100 و 114. 16 - کیهان- 22/9/1369- ص 12. 17 - برای آگاهی بیشتر ر.ک: فیدل کاسترو و مذهب، گفتوگوی فیدل کاسترو با کشیش فری بتو، برگردان: حسن پستا و سیروس طاهباز، تهران، نشر همبستگی، چ اول، 1367; کلیسای شورشی، کامیلو تورس، برگردان: جواد یوسفیان، تهران، نشر نی، 1368. 18 - مجله معرفت، ش 23 . 19 - نگرانی استکبار از تاثیرات فرهنگی انقلاب اسلامی بر جوامع غربی - میر احمد رضا حاجتی - منبع: خبرگزاری فارس بر گرفته از کتاب عصر امام خمینی (ره ) 24/11/84 20 - Dr. Gottfried W. Scheiber:EindeutigeAntworten Fndamentalistische Versuchung in Relegion ind Gesellschaft، -sterreichischerKulturverlag، 1989 21 - امام خمینی و احیای تفکر دینی از نگاه خاورشناسان - دکتر میر محمد حسین هدی . 22 - گفتوگو: مسایل اساسی نظام همزیستی عادلانه از دیدگاه اندیشمندان مسلمان و مسیحی- مرکز گفتگوی ادیان- سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی- ص 3031- چاپ اول- سال 1380. 23 -امام خمینی در حدیث دیگران، مرتضایی- علیاکبر- نشر مرکز بازشناسی اسلام و ایران ص 140141 . 24 - ر.ک : گفتگو - مجله اندیشه انقلاب اسلامی - ش 4 . 25 -ر.ک: رویکرد دینی ومعنوی انسان عصر امام خمینی - )میر احمد رضا حاجتی ) عصر امام خمینی (ره) از نگاه امام و مقام معظم رهبری (تاثیرات حضرت امام (ره) بر جهان غرب ، علیرضا محمدی ، مرکز مشاوره نهاد رهبری در دانشگاهها ؛ نشریه الکترونیکی پرسمان .)
پیشگفتار
حضرت امام خمینی(ره) پس از انبیاء بزرگ الهی و معصومان (ع) ، از کم نظیرترین و ممتازترین شخصیت های تاریخ بشریت است که با اندیشههای بلند الهی و تلاشهای صادقانة خویش مسیر تاریخ را دگرگون کرده و سر منشاء تحولات عظیمیدرجهان گردید.
او نمونه انسان کامل و شخصیتی جامع است که یکی از اصیل ترین انقلابهای تاریخ را به پیروزی رساند و نظامی بی بدیل را پایه ریزی و رهبری نمود و با تکیه بر عنصر آگاهی ، استقامت وشجاعت تزلزلی آشکار در ارکان و مبانی مکاتب الحادی و تمدن های مادی غرب و شرق بوجود آورد و کنگرههای کفر و شرک و نفاق را با انحطاط و تباهی رو ساخت . چنانکه که امام موسی کاظم علیه السلام می فرماید : (رجل من اهل قم یدعوا الناس الی الحق، یجتمع معه قوم کزبرالحدید، لا تزلهم الریاح العواصف، و لا یملون من الحرب، و لا یجبنون، و علیالله یتوکلون، و العاقبه للمتقین ؛ مردی از اهل قم، مردم را به حق دعوت میکند. گروهی از مردم با او گرد میآیند که همانند تکههای آهن مستحکماند. بادهای سخت آنها را نمیلرزاند، و از جنگ و مبارزه به ستوه نمیآیند، و از دشمن نمیهراسند، و بر خدا توکل میکنند، و عاقبتبا متقین است.)1
بدون تردید نام امامخمینی با تاریخ معاصر جهان آمیخته است او مرد قرن و احیاگر میراث عظیم اسلامی در جهان امروز است که با وجود سیطره تمدن غرب و شیفتگی بسیاری به زرق و برق آن، راه جدیدی را برای انسان امروز ارائه نموده و سنتی نو و مکتبی اصیل برای احیای ارزشها و اصول اسلامی در جهان امروز ارائه کرد . نوشتار حاضر متکفل بررسی مهمترین تاثیرات قیام و انقلاب حضرت امام (ره) بر جهان غرب می باشد؛ مفهوم غرب در نوشتار حاضر به مراتب وسیع تر از غرب جغرافیایی است بلکه بیشتر تأکید بر ابعاد فرهنگی و تمدنی است که در حوزه جغرافیایی غرب به خصوص بعد از رنسانس به وجود آمد. از این منظر غرب عبارت است از تفکری دنیاگرا، تجربینگر و غیردینی ،همراه با سلطه و استثمار مادی که سرچشمه آن، در ظاهر نه به غرب، بلکه به همهتمایلات درونی و نفسانیات و خودخواهیهای انسانی ختم میشود.2
یکم-رویکرد به معنویت،احیا دین و دینگرایی
رشدسریع تفکرات الحادی ، خدا گریزی و انسان محوری وگرایش برخی کشورهای جهان به نظام فکری – سیاسی سکولار، بسیاری از صاحبنظران را به این باور رساند که انزوا و اضمحلال کامل، سرنوشت محتوم ادیان الهی است.اما قیام امام خمینی (ره) وموفقیت انقلاب اسلامی به رهبری ایشان نه تنها توانست گفتمان دینی در ایران را تغییر دهد، بلکه شرایط جدیدی را به وجود آورده که حاکی از ورود جهان به دوره های متفاوت از ادوار گذشته وعصری با ویژگیهای ممتاز دینی ومعنوی است.
از دیدگاه بسیاری از تحلیلگران تجدید حیات معنوی و دینی بشر (با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران آغاز شده است و به این لحاظ دهة شصت را باید اولین دهة از این تجدید عهد محسوب داشت از این دیدگاه اگر بنا باشد تاریخی را برای احیای هویت دینی در نظر بگیریم آن تاریخ سال1979میلادی است یعنی مقارن با پیروزی انقلاب اسلامی ایران که خیزش عظیمی را برای تفکرات دینی در تمام ادیان بوجود آورده است. آخرین آمارها در مورد احیای تفکر دینی که در سال 1990م صورت پذیرفته نشان می دهد که تقریباً 70% مردم اروپا احساس دینداری می کنند. در تمام ادیان از هندوئیسم گرفته تا بودایسم و … و انواع فرقههای مسیحیت همه از یک نوع بازگشت به تفکر دینی خبر می دهند و انقلاب اسلامی ایران موجب احیای فکر دینی در جهان گشت) شخصیت الهی و پیامهای معنوی حضرت امام (ره) بسیاری از پیروان سایر ادیان و مذاهی را به شدت تحت تأثیر خود قرار داد تا آن جا که در نظر برخی از تحلیل گران و متفرکان مسیحی(اومسیح معاصر بود ودقیقا اشعة صلابت و سازش ناپذیری عیسی بن مریم –علیه السلام – بود).3 از دیدگاه هفته نامه آبزرور ، (امام خمینی مردی همپای پیامبران کهن است که دنیا را به پیروی از اصول دینی دعوت کرد. پیام وی برای مردم جهان خلوص عقیده و پیروی از سادگی در مقابل پیچیدگی و آلودگیهای غرب بود، و این رمز موفقیت وی و احساس افتخار پیروان اوست.)4 از دیدگاه شبکه تلویزیونی بیبیسی نیز: (آنچه در ایران در سال 1979 رخ داد نه تنها برای ایرانیان بلکه برای تمام ادیان جهانی نقطه عطفی بود نقطه عطفی که از بازگشت میلیونها نفر در سراسر دینا به اصولگرایی مذهبی خبر میدهد) به گفته این شبکه (در سراسر جهان پیروان دیگر ادیان مانند مسیحیت یهودیت و هندو نیز به اصول گرایی مذهبی روی آوردند؛ حتی در ترکیه نیز که هفتاد سال قبل با مذهب وارد جنگ شده بود روند بازگشت به اصول اسلامی سرعت گرفته است).5
آیه الله مصباح یزدی در این باره با اشاره به جریان دین ستیزی و دین زدایی در اروپا و غرب طی قرن های اخیر که دامنه آن تا کشورها ی اسلامیاز جمله ایران عصر پهلوی نیز کشیده شده میفرماید:( مهمترین دستآوردحرکت امام خمینی (ره) احیا دین و دینگرایی درجهان معاصر بود به گونه ای که به برکت این حرکت نه تنها پیروان دین اسلام دیگر ادیان ا زجمله مسیحیت نیز حیاتی دوباره یافته ودرنتیجه گرایش به دین ودین داری در سایر ملل نیز افزایش یافت.) ایشان درهمین مورد، به سخن یک اسقف مسیحی از مکزیک اشاره می نماید که در دیدار با ایشان اظهار داشت : (این افتخار مخصوص شماست که توانستید ایمان را در دنیا زنده کنید و بالاتر اینکه کشورداری را با دین داری توأم کنید، ما [ مسیحیان]این توان را نداریم که ایمان را در مردم حفظ کنیم، چرا که مردم دیگر اطمینانی به ما ندارند، بالاتر این که نتوانستیم دینداری را با کشورداری توأم کنیم) 6 و برخی دیگر از مسیحیان نیز سخن از (تأثیر پذیری شدید از مقام وعظمت وتحمل و بردباری شکوهمند امام خمینی (ره) ودرک احساس عطیه وموهبت الهی دراولین دیدار با ایشان )به میان آوردهاند.7 و به تعبیر اندیشمند پسامدرن فرانسوی، میشل فوکو، (امام خمینی (ره) منادی معنویت و روحی جدید برای جهان بیروح در عصر حاضر گردید) 8.
دوم – جمع معنویت و حاکمیت
در قرون جدید و تا پیش از قیام شکوهمند حضرت امام(ره) ، در شرق و غرب جهان امکان جمع معنویت و حاکمیت یک معما، افسانه و محال بود. نه تنها در افکار عمومی، بلکه در تمام متون آکادمیک و دانشگاهی در باب سیاست، در این بحث اجماع داشتند. چنانکه برنارد واندویل، صاحب افسانه کندوی زنبورها در غرب و از نخستین تئوریسینهای جریان مدرنیزم غرب ، می گوید : ( اخلاق از حاکمیت جداست و این دو مقوله هیچ سازگاری با هم ندارند. و با آنچه که در اخلاق به عنوان فضیلت اخلاقی نام برده میشود نمی توان جامعه و حکومت را اداره کرد. ) وی تصریح می کند که اگر بنا باشد همه ی انسان ها اهل زهد، توکل، ایثار و شجاعت باشند، دیگر نمی توان نظام اجتماعی بنا نمود و حکومت تشکیل داد. جامعه برخلاف این ارزشها و منطبق بر آنچه که (رذیلت) به آن گفته میشود ساخته میشود. اتفاقاً پیشرفت، توسعه، آبادانی و رفاه جامعه در این است که مردم اهل سخاوت و انفاق و ایثار نباشند، بلکه برعکس باید اهل استیثار، ویژه خواری، خودخواهی، حسادت و حرص و زیاده طلبی باشند. با چنین شرایطی است که میتوان زندگی اجتماعی کرد. فلسفه سیاسی مدرن نیز مبتنی بر همین مفروضات است، که بر اساس آن سه آموزه مارکسیسم، لیبرالیسم و فاشیسم به عنوان محصول مدرنیزم غرب در آخرین سدة این قرن، شکل گرفته و دنیا را تحت سیطره شوم خویش قرار دادند و خونینترین جنگهای تاریخ بشر را به عنوان مکاتب توجیه گذار جنگها و خونریزیها تئوریزه کردند9.
اما حضرت امام(ره) این معادله را در دنیا به هم زد و با طرح حیات معنوی و باطنی برای بشریت، و ارائه مدل دقیق و کارآمد حکومت اسلامی، عملاً حیات تکساحتی و تکبعدی غرب را به چالش کشید و اعلام کرد که فضای غیرمعنوی غرب نمیتواند برای همیشه ادامه داشته باشد و بشر غربی روزی از زندگی در فضای مادی خسته میشود و ناگزیر دوباره به معنویت روی میآورد: در حقیقت بشر امروز دارد به دوران جدایی مادیت از معنویت پایان میدهدمادیتی که کار بشر را با بنبست مواجه ساخته است و اینک زمان آن است که فعالیت مادی، آمادگی برای اعتلای معنوی انسان تلقی شود و همین تلقی است که بشریت امروز و فردا را به مذهب بازمیگرداند. اسلام دینی است که با تنظیم فعالیتهای مادی، راه را به اعتلای معنوی انسان میگشاید. 10
از این رو امروزه نه تنها دیگر سکولاریسم به عنوان نظریه مطلوب نیست بلکه به عقیده صاحب نظران آنچه فرهنگ غربی را مورد تهدید قرار میدهد همین سکولاریسم است چنانکه برژینسکی اعتراف می کند: سکولاریسم عنان گسیخته حاکم بر نیمکره غربی، در درون خود نقطه ویرانی فرهنگ غربی را میپرورد از اینرو آنچه ابر قدرتی آمریکا را در معرض زوال قرار میدهد همین سکولاریسم است. و تنها راه رهایی از این بحران را در احیاء عنصر مذهب میدانند.
سوم- رویارویی با ایدوئولوژی های حاکم و تحول در نظام بین المللی
اثرات عمیق اندیشههای امام تنها در بعد نظری و فکری، محدود نگردیده بلکه؛ در بعد عملی حتی مؤثرتر هم بوده است و توانسته معادلات موجود در نظام بینالملل را دگرگون ساخته و اعمال و رفتار و روابط موجود این سیستمهای بینالمللی و مقتضیات حاکم بر نظام بینالملل را به چالش کشاند. چنانکه هنری کسینجر ، مشاور رئیس جمهوری آمریکا در دهه 70اعتراف می نماید : (آیت الله خمینی غرب را با بحران جدی برنامهریزی مواجه کرد، تصمیمات او آن چنان رعد آسا بود که مجال هر نوع تفکر و برنامه ریزی را از سیاست مداران و نظریه پردازان سیاسی میگرفت.هیچ کس نمیتوانست تصمیمات او را از پیش حدس بزند، او با معیارهای دیگری غیر از معیارهای شناخته شده دردنیا سخن میگفت وعمل میکرد، گویی از جای دیگر الهام میگرفت، دشمنی آیت الله خمینی با غرب بر گرفته ازتعالیم الهی او بود اودر دشمنی خود نیز خلوص نیت داشت. ) 11
تایمز لندن در توصیف حضرت امام(ره) مینویسد: ( امام خمینی مردی بود که تودهها را با کلام خود مسحور کرد، وی به زبان مردم عادی سخن میگفت و به طرفدارای فقیر ومحروم خود اعتماد به نفس میبخشید، این احساس آنها را قادر ساخت تاهر کسی را که سر راهشان بایستد از بین ببرند وی به مردم نشان داد که حتی میتوان در برابر قدرتهایی مثل آمریکا ایستاد و نهراسید.) 12 امام (ره) توانست جسارت و شهادت انتقاد کردن در برابر قدرتها را به دیگر رهبران جهان و دیگر کشورها انتقال دهد و عملکرد نظام بینالمللی را زیر سؤال برند. مهمترین تاثیراتی که انقلاب اسلام به رهبری حضرت امام (ره) برنظام بین الملل داشتند عبارت اند از:
1. نقد نظری نظم بینالمللی دو قطبی 2. اصلاح عملی نظم دو قطبی 3. طرح وحدت کشورهای اسلامی و آزادی خواه 4. اصلاح تصویر جهانی از ابرقدرتها. در مورد اخیر گفتنی است ؛ شکست دو ابرقدرت و به ویژه آمریکا در مدیریت تحولات ایران به تمامی ملتها نشان داد که توان و قدرت آنها بسیار زیاد و قابل اتکاست. نامهی امام به گورباچف در حقیقت نقدی بر تغییرهای اقتدار طلبانه و انحصاری مدرنیته و مدرنیسم و مدرنیزاسیون با وجوه متفاوت چپ و راست است که تصور میکردندهیچ تحولی در دنیا، دگرگونی علمی، مردمی و انسانی نیست مگر اینکه مطابق با استانداردهای اتوپیای غربی باشد. امام در این نامه، افق دگرگونی مفاهیم و نقشها را در آیندهی نزدیک جهان نشان میدهد که عبارتند از: 1 افول مارکسیسم و کمونیسم و رفتن این جهان نگری به موزههای تاریخ 2 رشد خداگرایی و دین باوری در میان ملل جهان 3 رهایی فرزندان انقلابی جهان از حصارهای آهنین تغییرهای مارکسیستی و تئوریهای انقلابی چپ 4 پوشالی بودن اتوپیای سرمایهداری غرب، 5 ضرورت تجدید نظر در فهم مفاهیمی چون خدا، دین، باغ سبز دنیای غرب، حقیقت، ابتذال و بن بست، مبدأ هستی و آفرینش، زندان غرب وشیطان بزرگ، خیالات مارکسیسم، معقول و محسوس، ترقی و تحول، انسان و حیوان، خلأ اعتقادی، نظام جهانی و..13
واقعیت اینست که (گرایشهای جسته و گریختهای که امروزه در جوامع مدرن به سمت مذهب در شرف ظهور و شکلگیری است طلیعهای امیدوار کننده از نوعی بیداری و خودآگاهی ملتهای آنان است، (چنانکه) بیشک اجتماع عظیم سیاهپوستان مسلمان ایالات متحده آمریکا در سال 1995 در واشنگتن و برخواستن طنین پرصلابت (الله اکبر) در مقابل کاخ سفید، مقر ریاست جمهوری آمریکا نشانة میمونی از یک (خیزش معنوی و اخلاقی در کانون یک جامعه مدرن است.) 14
چهارم- جنبشهای اسلامی و رهایی بخش معاصر
حیات جنبشهای اسلامی معاصر مدیون انقلاب اسلامی به رهبری حضرت امام(ره) می باشند ؛ زیرا قیام و انقلاب حضرت امام(ره) به اسلام و مسلمانان حیاتی تازه بخشید، آنها را از عزلت و حقارت نجات داد، بر ناتوانی مارکسیسم، لیبرالیسم و ناسیونالیسم در اداره و هدایت مسلمانان مهر تایید زد و اسلام را به عنوان تنها راه حل برای زندگی سیاسی مسلمین مطرح ساخت.15 مقام معظم رهبری در این باره فرمود: (علیرغم گذشت بیش از یکصدوپنجاه سال از برنامهریزی مدرن و همه جانبه علیهاسلام،امروز در سراسر دنیا یکحرکتعظیماسلامی بهوجود آمدهاست که به موجب آن ، اسلام در آفریقا،آسیا و حتی در قلب اروپا، حیات جدیدی را بازیافته و مسلمانان به شخصیت و هویت واقعی خود پیبردهاند.)16
امام خمینی (ره) معتقد است غرب در پی استیلای فرهنگی خویش بر شرق است و این استیلا نظم فرهنگی جامعه شرقی را بر هم خواهد زد.از نگاه ایشان باید اصلاح یک جامعه را از اصلاح فرهنگی آن جامعه آغاز کرد. این شیوة اصلاح فرهنگی امام الگویی از تحول فرهنگی در پرتو تعهد فرهنگی را به جهان امروز عرضه نمود. از این رو غربستیزی منطقی امام (ره)، همواره بر جهت خاص حفظ و کسب استقلال فرهنگی استوار بوده است. از نگاه امام غربستیزی فرهنگی در کنار تحول فرهنگی در چارچوب فرهنگ شرقی باید به استقلال فرهنگی بیانجامد چنانکه فرمودند: (بالأخره باید فرهنگ متحول شود به یک فرهنگ سالم و یک فرهنگ مستقل و یک فرهنگ انسانی.)
انقلاب اسلامی از یک سو سبب روی آوردن مردم جهان به دین، رشد گرایش های معنوی و تضعیف اندیشه های مادی گرایانه شد و از سوی دیگر، به الگوی مبارزه ی مردم ستم دیده در مناطق گوناگون جهان تبدیل گشت. برای مثال، پس از پیروزی انقلاب اسلامی ، (الهیات رهایی بخش) به معنای پناه بردن مردم به کلیسا برای رهایی از مشکلات اجتماعی و سیاسی، در امریکای لاتین رشد کرد و شمار انجمن های مسیحی سیاسی، افزایش چشم گیری یافت. 17
نهضت امام (ره) توانست به یک الگوی عملیاتی موفق برای سایر ملل تبدیل شود و لذا شاهد آن هستیم که متأثر از ایران بسیاری از مظلومان در سایر کشورها اقدامات رهایی بخش خود را تشدید مینمایند.
پنجم- بنیادگرایی دینی در غرب
آنچه غرب سکولار و رهبران آن امروزه منفعلانه نظاره گر تاثیرات گسترده پیام های دینی و معنوی حضرت امام خمینی و انقلاب اسلامی بر شهروندان جوامع غربی می باشند. حیات مجدد کلیساها، افزیش بی سابقه مبلغان مذهبی، طرح گسترده مطالبات دینی مردم از سوی سیاست مداران و تحرک چشم گیر رهبران مذهبی، تمایل شدید آنها به تاثیرگذاری در صحنه های سیاسی، استقبال وسیع مردم از آثار صوتی و تصویری و مکتوب دینی و مذهبی افزایش مخالفت های مردمی با پرده دری های اخلاقی و واکنش های شدید آنها در قبال شکست شدن حرمت مقدسات مذهبی و... تنها بخشی از علائم تاثیرات فرهنگی انقلاب اسلامی و پیام های بیدار کننده دینی و معنوی حضرت امام خمینی(ص) در غرب می باشند.
آیت الله مصباح با اشاره به سفرخود به اسپانیا و مکزیک و آرژانتین و کلمبیا و برزیل و کوبا در آمریکای لاتین چنین بیان می دارند:( پیش از اینکه به این کشورها پا بگذارم تصور نمی کردم چنین صحنه هایی برایمان پیش بیاید. نمی توان آن را مجسم کرد...! در این سفر معمولاً با رجال مذهبی کلیسا و دانشگاهیان و گاهی به صورت غیرمستقیم از طریق مصاحبه های رادیو تلویزیونی یا مطبوعاتی با دیگران ارتباط داشتیم استقبال واقعاً غیرقابل باور بود! در شهر سن پابلو کاردینالی که کنار من نشسته بود... دست من را گرفته بود و فشار می داد و یک دستش را روی قلبش گذاشته بود و می گفت: شما در قلب ما جای دارید! اسقفی که در جمع اسقف ها در گوادالپ سخنرانی کرد می گفت: در غرب ایمان واقعی وجود ندارد مردم منطقه به ما اعتمادی ندارند. حرف ما را گوش نمی دهند شما هستید که هم ایمان واقعی دارید و هم توانسته اید ایمان را با کشور داری جمع کنید.) استاد مصباح اضافه می نمایند: ( ایشان چه داعی دارد که درجمع اسقف ها چنین صحبتی بکند جز اینکه احساس می کنند کلیسا شکست خورده است و نمی تواند برای دین مردم و جلوگیری از مفاسد اخلاقی کاری انجام دهد؟ آنها تمام امیدشان به اسلام است. در گوادالپ وقتی می خواستیم از آنها جدا شویم یکی از کشیش ها آمد و گفت: اجازه بدهید شما را در آغوش بگیریم و در حالی که دوربین تلویزیون هم در حال فیلم برداری بود مرا در آغوش گرفته و گفت:
ما کاری از دستمان بر نمی آید شما هستید که باید پرچم دار مبارزه با مفاسد اخلاقی و انحراف باشید. من باور نمی کردم که چنین منطقه ای در دنیا وجود داشته باشد که این قدر نسبت به اسلام و جمهوری اسلامی علاقه داشته باشند ولی به چشم خود دیدم ممکن است شما هم تا نبینید باور نکنید ...در آخرین شبی که در بوینس آیرس بودیم رئیس دیوان عالی استان که قبلاً رئیس آن دانشگاه بود ولی اکنون در آنجا تدریس می کند از من دعوت کرده بود که در آن دانشگاه درباره حقوق خانواده از دیدگاه اسلام صحبت کنم. تالار مملو از جمعیت شده بود، بیش از 90% شرکت کنندگان هم خانم بودند. بحث چنان در آنها اثر گذاشت که تا چند دقیقه کف می زدند، حتی خود شخص رئیس دیوان عالی استان بوینس آیرس مرتب کف می زد. بعد هم مرا در آغوش گرفت و دیپلم افتخاری را به من هدیه کرد و گفت: آرزوی ما این است که شما یکی دو جلسه دیگر برای سخنرانی به این جا بیایید.
گاهی بعضی از دانشجویان در محیط دانشگاه وقتی ما را می دیدند می خندیدند اما همان ها که می خندیدند پس از این جلسه می آمدند و می خواستند دست مرا ببوسند ولی من با زحمت خود را کنار نگه می داشتم، دانشجویان و استادان زن و مرد ]برای ابراز ارادت[ به شدت هجوم می آوردند...! در مدت کمی که آن جا بودیم گاهی در یک نصف روز چهار یا پنج مصاحبه و سخنرانی برای من گذاشتند؛ مثلاً در کوبا که یک کشور مارکسیستی است و ده ها سال تلاش کردند که در آن جا دین را کنار بگذارند، استاد دانشگاه آمده بود جلو من زانو می زد که دست مرا ببوسد می گفت: برای پدر و مادر من دعا کنید و خواهش می کنم یک قرآن به زبان اسپانیولی به من بدهید!
ایشان مقابل معاون دانشگاه و استادان مارکسیست آن جا به قدری از اسلام و ایران تعریف کرد که شگفت آور بود وقتی نام امام را می برد به قدری احساساتی می شد که نمی توانست خود را نگه دارد.
مقامات دانشگاهی و کلیسایی به امام عشق می ورزیدند و او را مظهر اخلاص می دانستند و در بین همه فرق اسلامی به تشیع علاقه مند شده اند.و کشیش ها از این تعبیرها زیاد به کار می بردند که خدا شما را برای احیای دینش به این جا فرستاده است... .) 18
رشد اسلام در جوامعی که اکثریت آنان را مسیحیان تشکیل می دهند باعث شده تا صاحب نظران آن جوامع از نوعی رنسانس اسلامی سخن به میان آورند.وجود نشان دهنده این واقعیت است که:
غرب اکنون در برابر شمار زیادی از روشنفکران و اندیشمندان و هنرمندان و بازرگانانی که اسلام را انتخاب نموده اند سرگردان شده است. دورنمای تشکیل یک دولت اسلامی در قلب اروپا، غرب را با نگرانی فزاینده و جدیدی مواجه نمود، به طوری که به مقابله جدی با این پدیده احتمالی برخاستند، به همین دلیل بسیاری از تحلیل گران وقایع بالکان بر این اعتقادند که صرب های جنایت کار با چراغ سبز غرب و در سایه حکومت مرگبار آنها، به کشتار گسترده و فجیع مسلمانان بوسنی اقدام نمودند. برخی از سران اروپا نیز مانند رئیس جمهور وقت فرانسه (میتران) با سفر به سارایوو در کوران جنگ بوسنی در دیدار با علی عزت بگویچ، رئیس جمهور بوسنی، ضمن ابراز نگرانی از ملاقات بگویچ با امام خمینی(ص) در ایران و تاثیرپذیری وی از انقلاب اسلامی، به صراحت به وی اعلام نمود که اروپا از تشکیل یک دولت اسلامی در منطقه بالکان جلوگیری خواهد کرد. 19
دکتر ژیل کیپل (Dr.Gilles Kepel) ، جامعه شناس فرانسوی و استاد کرسی مطالعات عربی در مرکز پژوهشهای بینالمللی پاریس، طی سخنرانی خود در کنفرانس (اروپای ادیان)، در اکتبر 1994 در وین، تایید کرد: تفکر دینی در فرانسه، بویژه دربین مسلمانان، احیا شده و (جوانان مسلمان که در اروپا متولد شدهاند، نیروهای فعال نوینی را به صورت هستههایی بوجود آوردهاند که بین اراده برای ماندن و تبعیض در نوسانند).وی به طور ضمنی اثرگذاری نقش امام خمینی را در احیای تفکر دینی در مسلمانان اروپایی تایید میکند و مینویسد: مسلمانان اروپایی به خاطر ماجرای سلمان رشدی و حجاب اسلامی، یک حرکت اخلاقی و اجتماعی را آغاز کردهاند). دکتر گوتفرید شایبر ، معاون انستیتوی اصول الهیات مسیحی ، در کتاب خود تحت عنوان (پاسخ صریح ) 20(1984) مینویسد: (آنچه ناظران امروزی اوضاع در ایران را کاملا شگفت زده میکند، وفاداری بلاقید و شرطی است که ملت در قبال آیت الله ابراز مینماید. البته این واقعیتبدون یک استدلال و برهان کلامی برای چنین حاکمیتی قابل توجیه نیست. جالب است گفته شود که در این نقطه، بنیادگرایی یا به اعتبار مفهوم متعارف کنونی، بنیادگرایی نیست; زیرا در عرف امروزی، بنیادگرایی معنی پذیرش بیچون و چرای ساختار فکری ناسازگار با زمان را میدهد، در حالی که (امام) خمینی انتقال یک الگوی فکری موجود را با عنایتبه اوضاع زمان و سنجش با معیارهای کلامی اسلام انجام داده است). 21
ششم نقش مؤثر طرح گفتمان در سطح جهانی
حضرت امام (ره) پیامدهنده همزیستی میان ادیان می باشند از این رو از آغاز پیروزی انقلاب اسلامی ایران نیز تاکنون جلسات بحث و گفتمان با اندیشمندان ادیان بزرگ بخصوص متفکران مسیحی تشکیل شده است. اینگونه گفتوگوها که با هدف همزیستی مسالمتآمیز، شناخت واقعی ادیان، فرهنگها و تمدنها، احترام متقابل صاحبان ادیان، استقرار عدالت و صلح جهانی، گسترش معنویت و ارزشهای دینی و اخلاقی در سراسر دنیا صورت میگیرد، نقش مثبت و تأثیر فراوانی برجای نهاده است. وطرح گفتوگوی تمدنهای جمهوری اسلامی مورد استقبال گرم جهانیان بویژه پیروان ادیان و متفکران و روشنفکران برجسته دنیا قرار گرفت و این ابتکار جالب و شایسته دولت اسلامی ایران را تحسین کردند.22 اسقف خلیل ابی نادر یکی از رهبران مسیحی لبنان در خصوص اثرگذاری گفتمان و برقراری ارتباط با جامعه مسیحی میگوید: ([امام] خمینی در من تأثیر بسیاری بر جای نهاده است. اگر چه من به عنوان یک روحانی مسیحی نمیتوانم دینم را ترک کنم، امّا با این حال اندیشه و افکار من از رسالت دینی وی بسیار تأثیر گرفته است.این تأثیر به صورت زیر جلوهگر میباشد:1 او به این حقیقت دست یافت که عقبماندگی مسلمانان در عصر انحطاط خصوصا در ایران اصولاً از دوری آنها از درک صحیح قرآن ناشی میشود. این بود که او صدا و موعظهاش را به مردم رساند و آنها را از خواب بیدار نمود، خصوصا که اعمال او همواره از قرآن سرچشمه میگرفت. 2 او خواهان وحدت مسلمانان بود و مسلمانان ایران را با اراده و اهداف و آرمانهایشان وحدت داد. مردم مستضعف سلاح او در مبارزات بودند و پیروزی نیز همیشه نصیب او میگشت. اگر وی از کلیسای مسیحی میبود، مردم مؤمن وی را قدیس بزرگی میدانستند و او را شفیع خویش قرار میدادند. [امام] خمینی در خارج از ایران پیامدهنده همزیستی میان مسیحیان و مسلمانان میشد. من به عنوان یک روحانی مسیحی، جمهوری اسلامی ایران را درک میکنم. اگر شانس آن را داشتم که با [امام] خمینی بزرگ گفتگویی داشته باشم با روح مسیح(ع) و محمّد(ص) همان خط و راه را در پیش میگرفتیم).23
نتیجه
قیام حضرت امام (ره) هم از حیث نظری، هم از حیث آرمانی و هم از حیث عملی تأثیرات و تحولات شگرف و قابل توجهی را بر جهان غرب بر جای گذارده است. 24 همانگونه که مقام معظم رهبری فرمودند امام (ره) مبشر دوران جدیدی درتاریخ حیات بشری است که مطالبات معنوی بشر و رویکرد دینی و مذهبی انسان بیش از ادوار گذشته وچند قرن اخیر، جلوهگر خواهد شد، البته :(امام خمینی (ره) پیامبر تازه ای نبود، اما او از یادآوران بود، ازمخاطبان (انت مذکر) که عهد فطری مردمان با خداوند را به آنان یاداوری کرد وپس از چند قرن که از هبوط بشر در مصداق جمع کلی میگذشت چون اسلاف خویش از ابراهیم واسماعیل ومحمد (ص) دوره ای از جاهلیت وعصر دیگری از دینداری زا آغاز کرد، این عصر تازه را باید عصر امام خمینی (ره) نام نهاد.) و( این دوران [عصر امام خمینی (ره)] دوران اسلام ودوران غلبة ارزشهای الهی ومعنوی است، این دوران دوران امام خمینی(ره) میباشد وان شاء الله جوانهای ما این آینده را خواهند دید. )25
1 - بحار الانوار محمد باقر مجلسی ج60 - ص 216 .
2 - ر. ک : غرب در جغرافیای اندیشه، دکتر مجید کاشانی، مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.
3 - روبین وود زورث- زیباترین تجربه من - ترجمه خدیجه مصطفوی - ص 38 .
4 - هفته نامه آبزرور- چاپ لندن.
5 - شبکه اول تلویزیون بیبیسی انگلیس.
6 - فصلنامه حضور- ش 24- ص 262.
7 - اویانا فالاچی- روزنامه جمهوری اسلامی - 29/7/ 1358 .
8 - میشل فوکو- انقلاب ایران روح جهان بی روح،
9 - انقلاب اسلامی در مصاف با قرن جدید - حسن رحیم پور - باشگاه اندیشه 20/4/1384.
10 - احمد رهدار- نگرشی بر نقد غرب از دیدگاه امام خمینی- غربشناسی اثباتی- پگاه حوزه - ش 161 .
11 - مجله سروش - 20/11/1380.
12 - مصاحبه پروفسور حمید مولانا - فصلنامه حضور - ش 29 غ پاییز 1378 .
13 - صحیفهی نور- جلد21- صص 69 66.
14 - سید علی اصغر کاظمی- بحران جامعه مدرن- دفتر نشر فرهنگ اسلامی- 1377- ص 168 .
15 - جمیله کدیور- رویارویی انقلاب اسلامی و آمریکا، اطلاعات- تهران- 1372- ص 100 و 114.
16 - کیهان- 22/9/1369- ص 12.
17 - برای آگاهی بیشتر ر.ک: فیدل کاسترو و مذهب، گفتوگوی فیدل کاسترو با کشیش فری بتو، برگردان: حسن پستا و سیروس طاهباز، تهران، نشر همبستگی، چ اول، 1367; کلیسای شورشی، کامیلو تورس، برگردان: جواد یوسفیان، تهران، نشر نی، 1368.
18 - مجله معرفت، ش 23 .
19 - نگرانی استکبار از تاثیرات فرهنگی انقلاب اسلامی بر جوامع غربی - میر احمد رضا حاجتی - منبع: خبرگزاری فارس بر گرفته از کتاب عصر امام خمینی (ره ) 24/11/84
20 - Dr. Gottfried W. Scheiber:EindeutigeAntworten Fndamentalistische Versuchung in Relegion ind Gesellschaft، -sterreichischerKulturverlag، 1989
21 - امام خمینی و احیای تفکر دینی از نگاه خاورشناسان - دکتر میر محمد حسین هدی .
22 - گفتوگو: مسایل اساسی نظام همزیستی عادلانه از دیدگاه اندیشمندان مسلمان و مسیحی- مرکز گفتگوی ادیان- سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی- ص 3031- چاپ اول- سال 1380.
23 -امام خمینی در حدیث دیگران، مرتضایی- علیاکبر- نشر مرکز بازشناسی اسلام و ایران ص 140141 .
24 - ر.ک : گفتگو - مجله اندیشه انقلاب اسلامی - ش 4 .
25 -ر.ک: رویکرد دینی ومعنوی انسان عصر امام خمینی - )میر احمد رضا حاجتی ) عصر امام خمینی (ره) از نگاه امام و مقام معظم رهبری
(تاثیرات حضرت امام (ره) بر جهان غرب ، علیرضا محمدی ، مرکز مشاوره نهاد رهبری در دانشگاهها ؛ نشریه الکترونیکی پرسمان .)
- [سایر] انقلاب اسلامی ایران چه تأثیراتی بیداری اسلامی جهان داشته است؟
- [سایر] انقلاب اسلامی ایران چه تأثیراتی بر بیداری اسلامی جهان داشته است؟
- [سایر] انقلاب اسلامی چه تاثیراتی بر لبنان داشت؟
- [سایر] بسم الله الرحمن الرحیم. سلام علیکم. می گویند دشمنی غرب با جمهوری اسلامی به این دلیل است که هدف انقلاب اسلامی ایجاد تمدن اسلامی در جهان است که با تمدن غرب در تضاد است. می خواستم لطف کنید در مورد تمدن اسلامی و اهداف آن که هدف انقلاب اسلامی، گسترش این تمدن در جهان است و همچنین تمدن غرب که تمدن اسلامی مخالف آن است توضیح دهید.
- [سایر] منظور از انقلاب و انقلاب اسلامی چیست؟ علت وقوع، ارکان و نقش انقلاب اسلامی در جهان چیست؟
- [سایر] پیرامون تحلیل چرایی وقوع انقلاب اسلامی چه نظریاتی وجود دارد؟ آیا انقلاب اسلامی ایران به عنوان بزرگترین انقلاب کبیر و اجتماعی جهان در چارچوب این نظریات قالب تحلیل است؟
- [سایر] به نظر شما انقلاب اسلامی در تحولات بین الملل و جهان اسلام چه بازتابی داشته است؟
- [سایر] آیا انقلاب اسلامی از ابتدا بر محور بنیادگرایی که از ویژگیهای آن تضاد با تجدد ، دشمنی مطلق با غرب، و اتکاء به نظریة توطئه می باشد بنا شد؟
- [سایر] آیا انقلاب اسلامی از ابتدا بر محور بنیادگرایی که از ویژگیهای آن تضاد با تجدد ، دشمنی مطلق با غرب، و اتکاء به نظریة توطئه می باشد بنا شد؟
- [سایر] نقش رسانه در انقلاب اسلامی؟چه رسانههایی صدای انقلاب اسلامی را به گوش مردم رساندند؟
- [آیت الله بهجت] سرکه ای که از انگور و کشمش وخرمای نجس درست کنند نجس است. و در طهارت آن بعد از انقلاب به شراب و انقلاب شراب به سرکه ، تأمل است .
- [آیت الله مظاهری] چیز نجسی که معلوم نیست استحاله شده یا نه، نجس است. 5 - انقلاب:
- [آیت الله سیستانی] چیز نجسی که معلوم نیست استحاله شده یا نه ، نجس است . 5 انقلاب :
- [آیت الله مظاهری] اقلیتهای مذهبی در طرح دعوی باید به قاضی اسلامی مراجعه نمایند و قاضی نیز باید طبق موازین اسلامی حکم نماید.
- [آیت الله مظاهری] اگر ماندن در بلاد کفر موجب وهن مملکت اسلامی شود حرام است، گرچه موجب مفسده دینی و اخلاقی نشود، بلکه اگر مملکت اسلامی احتیاج به او داشته باشد، ماندن در آنجا حرام است، گرچه موجب وهن برای مملکت اسلامی نباشد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] ماهی مردهای که معلوم نیست آن را زنده از آب گرفتهاند یا مرده، چنانچه از ممالک غیر اسلامی آورده باشند حرام است و اگر از بازار مسلمانان یا سرزمین اسلامی تهیّه شده یا از این جاها به ممالک غیر اسلامی منتقل شده باشد اشکال ندارد، چنانچه در مسأله 95 و 96 گذشت، ولی اگر انسان بداند که ماهی از ممالک غیر اسلامی بدون تحقیق وارد بازار مسلمانان یا سرزمین اسلامی شده، حرام میباشد.
- [آیت الله مظاهری] اگر شراب به خودی خود یا به واسطه ریختن چیزی مثل سرکه و نمک در آن، سرکه شود پاک میگردد، و این را انقلاب مینامند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه شراب به خودی خود یا به واسطه ریختن چیزی در آن مبدل به سرکه گردد، پاک می شود و آن را (انقلاب) گویند.
- [آیت الله مظاهری] معادن گرچه در ملک شخصی کسی پیدا شود ملک حکومت اسلامی است و در صورت ممانعت حکومت اسلامی، کسی حقّ تصرّف در آنها را ندارد.
- [آیت الله مظاهری] کار (زراعت، صنعت، تجارت و مانند آن) برای تأمین احتیاجات جامعه اسلامی واجب کفایی است، و هر کسی در فراخور حالش باید احتیاجات جامعه اسلامی را تأمین کند.