رهبرجامعه اسلامی چگونه باید امرار معاش انجام دهد؟ در کشور ما چطور؟

رهبرجامعه اسلامی چگونه باید امرار معاش انجام دهد؟ در کشور ما چطور؟

با سلام
دانشجوی گرامی ضمن تشکر از اینکه با این مرکز تماس گرفته اید در پاسخ به سوال شما لازم است به عرض برسانیم یکی از مسائل مهم در شناخت دیدگاه اسلام درباره موضوعات مختلف این است که معمولا کلیاتی مطرح گردیده و شیوه های تحقق کلیات را به زمان و مکان احاله می نماید تا بر اساس مقتضیات همان زمان ومکان و نیز با لحاظ آن کلیات ثابت ، شیوه های تحقق کلیات را استخراج نمود . البته در این میان گاه مشاهده می شود که شیوه هایی نیز از سوی پیشوایان دینی ارائه می شود که این شیوه ها شیوه های ثابت نیستند بلکه شیوه هایی هستند که مطلوب هستند اما اگر شرایط زمانه و مکانه به گونه ای باشد که نتوان از آن شیوه ها استفاده نمود می توان از شیوه های جایگزین منطبق با کلیات ثابت استفاده نمود به عنوان مثال ادله فراوانی در اسلام وجود دارد که بر طبق آنها تحقق حکومت اسلامی در هر زمانی حتی در دوران غیبت یکی از وظایف مسلمانان دانسته شده است به گونه ای که هر مسلمانی موظف است شرایط وزمینه های تحقق حکومت اسلامی را فراهم نماید و در صورتی که زمینه کافی برای تحقق حکومت اسلامی فراهم شد بایستی حکومت اسلامی را ایجاد نمود اما در این میان شیوه حکومتداری و اینکه این حکومت به شکل خلافت باشد و یا به شکل جمهوری و یا اشکال دیگر حکومت موضوعی است که به زمان و مکان حواله داده شده است و در نتیجه شیوه حکومت داری در هر زمانی با لحاظ مقتضیات آن زمان ومکان در چارچوب اصول اسلامی می تواند مختلف باشد و مثلا در دوران حاضر که با انقلاب اسلامی مردم ایران زمینه تشکیل حکومت اسلامی فراهم شد با توجه به اینکه بهترین و کارآمد ترین شکل حکومت جمهوری اسلامی بود فلذا امام خمینی نیز این شکل حکومت را به عنوان حکومت اسلامی انتخاب و عملیاتی نمودند و در شیوه های اجرای حکومت نیز از شیوه های جدید و رایج روز همچون انتخابات آزاد ، سیستم بروکراتیک جدید استفاده نمودند و درنتیجه با توجه به اینکه جمهوری اسلامی حکومت مطلوب اسلامی دوران معاصر می باشد لذا تخلف از آن جایز نبوده و تخلف از حکومت اسلامی محسوب می شود .
در زمینه کیفیت معیشت نیز مساله به همین قرار می باشد در واقع آنچه در اسلام مشخص شده است کلیات مربوط به معیشت می باشد و این کلیات ثابت می باشند اما شیوه های اجرایی نمودن این کلیات امور متغیر می باشند که به مقتضای زمان و مکان متغیر می باشند مهمترین اصلی که در این کلیات آمده است اصل ساده زیستی رهبر جامعه اسلامی و پر هیز از هر گونه ذخیره مال و اموال می باشد به گونه ای که حداقل با مردم متوسط جامعه در یک ردیف قرار گیرد در این زمینه امام علی علیه السلام به عنوان الگوی ساده زیستی ، در نامه ای به یکی از کارگزاران خویش به نام عثمان بن حنیف ضمن نکوهش از هم کاسه شدن این کارگزار خویش با سرمایه دارانی که محرومان را از خود می رانند می فرماید : (آگاه باشید هر پیروی را امامی است که از او پیروی می کند و از نور دانشش روشنی می گیرد ؛ آگاه باش امام شما از دنیای خود به دو جامه فرسوده و دوقرص نان رضایت داده است ، بدانید که شما توانایی چنین کاری را ندارید اما با پرهیزکاری و تلاش فراوان و پاکدامنی و راستی مرا یاری دهید . پس سوگند به خدا من از دنیای شما طلا و نقره ای نیندوخته و از غنیمت های آن چیزی ذخیره نکرده ام بر دو جامه کهنه ام جامه ای نیفزودم و از زمین دنیا حتی یک وجب در اختیار نگرفتم و دنیای شما در چشم من از دانه تلخ بلوط ناچیز تر است . ) (نهج البلاغه نامه 45) .... من اگر می خواستم می توانستم از عسل پاک و از مغز گندم و بافته های ابریشم برای خود غذا و لباس فراهم آورم اما هیهات که هوای نفس بر من چیره گردد و حرص و طمع مرا وادارد که طعامهای لذیذ برگزینم در حالی که در حجاز یا یمامه کسی باشد که به قرص نانی نرسد و یا هرگز شکمی سیر نخورد یا من سیر بخوابم و پیرامونم شکم هایی که از گرسنگی به پشت چسبیده و جگر های سوخته باشد ... آیا به همین رضایت دهم که مرا امیر المومنین خوانند و در تلخی های روزگار با مردم شریک نباشم ؟ و در سختی های زندگی الگوی آنان نگردم ؟ (همان) آنچه از این فراز از نامه امام علی و نیزسخنان مشابه سایر پیشوایان دینی به دست می آید اینست که حاکم اسلامی باید شیوه ای از زندگی را بر گزیند که بر اساس آن با مردم زمانه خود همدردی نماید مثلا در زمان حضرت علی که فقر و محرومیت عمومی بیداد می کرد و برخی مسلمانان حتی نان شب نداشتند و برخی از آنان حتی لباس لازم برای نمازخواندن در اختیار نداشتند حضرت علی شیوه ای از زندگی را برگزیده بودند تا با اکثریت جامعه همنوایی نشان دهند اما در زمان امام صادق علیه السلام که شرایط زمانه و مکانه عوض شده و مردم از آن محرومیت های مطلق خارج شده بودند ائمه معصومین نیز شیوه زندگی خویش را تغییر داده بودند و اگر چه ساده زیستی خود را حفظ نموده و متناسب با متوسط مردم جامعه زندگی می نمودند اما در عین حال همچون دوران صدر اسلام نیز لباس کاملا فقیرانه نمی پوشیدند به عنوان مثال در مناظره ای که میان امام صادق و سفیان ثوری به عنوان فردی که معتقد بود با توجه به شیوه زندگی فقیرانه عصر پیامبر و امام علی بایستی در زمان های بعد نیز همواره شیوه های فقیرانه را اتخاذ نمود و از زینت های دنیا استفاده ننمود امام صادق علیه السلام می فرمایند : ( ممکن است تو وضع ساده و فقیرانه رسول خدا و اصحاب او را در آن زمان پیش خود مجسم سازی و گمان کنی تکلیف و وظیفه‌ی همه مسلمین تا روز قیامت این است که همیشه فقیرانه زندگی کنند. اما به تو بگویم که رسول خدا در زمان و محیطی بود که فقر و تنگدستی در آن فراوان بود و عموم مردم از داشتن لوازم اولیه زندگی محروم بودند.
اما در روزگاری آسایش زندگی فراهم شد و شرایط بهره‌برداری از موهبت‌های الهی موجود گشت، سزاوارترین مردم برای بهره بردن از نعمت‌ها نیکان و صالحان و مسلمانانند، نه فاسقان و بدکاران و کافران. تو در من چه چیز را عیب شمردی؟! در عین اینکه می‌بینی از نعمت‌های الهی استفاده می‌کنم، به خدا سوگند، از زمانی که به حد رشد و بلوغ رسیده‌ام، شب و روزی بر من نمی‌گذرد مگر آنکه مراقب هستم که اگر حقی در مالم پیدا شود، فوراً آن را به صاحبش برسانم.) بنابر این با توجه به سیره عملی و نظری پیشوایان دینی درمی یابیم آنچه که در اسلام اهمیت می یابد و به عنوان اصل کلی ثابت برای ما مد نظر می باشد این است که همواره کمال ساده زیستی و رعایت مردم متوسط جامعه همان زمان را داشته باشیم همچنین اصل کلی دیگری نیز وجود دارد مبنی بر اینکه در آمد از راه حلال بایستی صورت گیرد اما شیوه های در آمد در هر زمانی می تواند به تناسب همان زمان تفاوت د اشته باشد در روایات اسلامی نیز اگر چه بر امرار معاش از طریق کار دستی تاکید شده و از پیامبرانی همچون داوود که از راه زنبیل بافی امرار معاش می کرد تجلیل شده است اما باید توجه داشت که این توصیه ها اصل مطلوب در جامعه اسلامی می باشد ولی به معنای این نیست که رهبر جامعه اسلامی و یا هر کسی که در جامعه اسلامی زندگی می کند لزوما باید از راه کار با دست زندگی خود را اداره نماید بلکه افرادی هستند که از سویی جامعه اسلامی نیاز به آنان و به ویژه تخصص آنان دارد و از سویی دیگر برای بهره وری هر چه بیشتر لازم است معیشت آنان از راههای دیگر غیر از کار دستی تامین شود و اساسا همین اقداماتی که در راستای نیاز جامعه انجام می دهند کار و شغل آنان محسوب می شود و در مقابل آن لازم است از سوی نهادی که وی را به کار گرفته است پولی پرداخت شود همچون اساتید دانشگاه ، معلمان ، پزشکانی که با یک معاینه ساده نسخه پیچی می نمایند ، مشاوران در زمینه های مختلف و ... که اگر چه کار دستی انجام نمی دهند اما اقدامات آنان به عنوان شغل محسوب شده و در مقابل آن پول در یافت می کنند . همین مساله نیز می تواند در باره کارگزاران نظام اسلامی نیز مطرح شود چرا که هر نظام سیاسی نیاز به کارگزارانی دارد و از سویی باتوجه به شرایط امروز جامعه که از گستردگی فراوانی برخوردار بوده و تخصصی شدن کارها امکان اینکه کارگزار نظام اسلامی علاوه بر وظایف مقرره خویش به کار دستی برای امرار معاش بپردازد وجود ندارد لذا نظام اسلامی موظف است حقوق وی را از بیت المال معین نماید . نتیجه اینکه در حالت کلی در نظام اسلامی کارگزاران نظام اسلامی و حتی رهبر نظام اسلامی می تواند از حقوقی که از بیت المال برای وی مقرر می شود ارتزاق نماید . اما در جمهوری اسلامی و برای مشخص شدن نحوه امرار معاش رهبر معظم انقلاب اسلامی لازم است به منابع نزدیک به رهبری مراجعه نماییم تا با نحوه امرار معاش ایشان آشنا شویم . در همین راستا حجت الاسلام و المسلمین احمد مروی، معاون ارتباطات حوزه ای دفتر مقام معظم رهبری به عنوان یکی از افرادی که مستقیما با شخص مقام معظم رهبری در ارتباط می باشد و از نزدیک با جزئیات زندگی معظم له آشنا می باشد در مصاحبه ای که با ویژه نامه روزنامه جام جم با عنوان تداوم آفتاب داشتند به این بخش از سوال در زمینه نحوه امرار معاش رهبر معظم انقلاب پاسخی می دهند که نشان می دهد که معظم له منبع مالی و در آمدی غیر از بیت المال مسلمین و حقوق مقرره آن دارند . آقای مروی در این مصاحبه چنین می گویند : ( اداره‌ زندگی ایشان عمدتاً‌ یعنی آن قدر که من اطلاع دارم که تا حدی دقیق است‌ بیشتر از نذوراتی است که مردم در مورد حضرت آقا انجام می‌دهند. نذورات می‌آید. برای امام هم (رضوان‌الله تعالی علیه) خیلی نذورات می‌رفت. برای حضرت آقا هم نذورات زیاد می‌آید که نذر شخصی آقا می‌کنند که آقا، زندگی‌شان عمدتاً از همین نذورات اداره می‌شود و از بیت‌المال و از دفتر استفاده نمی‌کنند. از وجوهات که اصلاً هیچ استفاده نمی‌کنند. عمدتاً همین نذورات است. ) (ویژه نامه تداوم آفتاب روزنامه جام جم شنبه 17 اسفند 1387به نقل از سایت اطلاع رسانی جام جم آنلاین) البته بیش از نحوه امرار معاش مقام معظم رهبری مهم است ساده زیستی و توجه ایشان به بیت المال مسلمین می باشد که ایشان را به عنوان الگو برای کارگزاران نظام اسلامی و عموم مردم در زمان حاضر مبدل می سازد به گونه ای که اولا با توجه به اینکه ایشان به لحاظ شرعی و قانونی نیز می توانند از بیت المال مسلمین ارتزاق نمایند اما طبق شواهدی از قبیل مطالب بالا به لحاظ مصرف زندگی شخصی از بیت المال استفاده نمی نمایند و در استفاده کاری از بیت المال نیز طبق شواهد فراوان دقت فراوانی دارند که خاطرات فراوانی که افراد مختلف از زندگی ایشان نقل نموده اند شاهد بر این مدعاست به عنوان مثال حضرت آیت الله جوادی آملی در این زمینه چنین می گویند : (یک روز مهمان مقام معظم رهبری بودم. فرزند ایشان آقا مصطفی نیز نشسته بود که سفره گسترده شد، آیت‌الله خامنه‌ای به وی نگاهی کرد و فرمود: شما به منزل بروید. من خدمت ایشان عرض کردم: اجازه بفرمایید آقازاده هم باشند، من از وی درخواست کرده‌ام که باهم باشیم‌. آقا فرمودند: این غذا از بیت‌المال است، شما هم مهمان بیت‌المال هستید. برای بچه‌ها جایز نیست که بر سر این سفره بنشینند. ایشان به منزل بروند و از غذای خانه میل کنند. من در آن لحظه فهمیدم که خداوند چرا این همه عزت به حضرت آقا عطا فرموده است) . ثانیاایشان در زندگی خود کمال ساده زیستی را رعایت می کنند به گونه ای که طبق شواهد مختلف زندگی شخصی ایشان در در حد زندگی اکثر متوسط به پایین جامعه ایرانی می باشد به عنوان مثال مرحوم حجت الاسلام حاج سید احمد خمینی در این زمینه در ضمن بیاناتی چنین گفته اند : ( وظیفه خود می دانم این مهم را به مردم مسلمان و انقلابی ایران بگویم که من از وضع منزل حضرت آیت الله خامنه ای مطلع هستم. در خانه مقام معظم رهبری هرگز بیش از یک نوع غذا بر سر سفره نیست. خانواده ایشان روی موکت زندگی می کنند. روزی به منزل ایشان رفتم، یک فرش مندرس و پوسیده زیر پاهایم پهن بود که من از زبری و خشنی آن فرش- که ظاهراً جهیزیه همسر ایشان بود- اذیت می شدم از آنجا بر خاستم و به موکت پناه بردم ) و یا آیت الله مصباح یزدی در این زمینه ضمن نقل سخنانی از مقام معظم رهبری در زمینه سادگی زندگیشان چنین آورده اند : ( مقام معظم رهبری می فرمودند که :
( من وقتی ازدواج کردم همسرم از پدرش ، که فرش فروش بوده ، فرشی به عنوان جهیزیه به همراه داشته است که هنوز نیز، با وجود فرسودگی آن ، در منزل ما از آن استفاده می شود و بجز آن ، قالی دیگری در منزل نداریم . چند مرتبه اخوالزوجه ها گفته اند که این قالی نخ نما شده و خواسته اند که آن را عوض کند ولی من اجازه نداده ام . اصلا در طول زندگی خود ، نه قالیچه ای خریده ام و نه فرشی به خانه اضافه کرده ام ، حتی آنها را تبدیل به احسن نیز نکرده ام . من در طول این دوران یک مرتبه گوشت تازه نخریده ام ، کوپن گوشت سردی که همه مردم از آن استفاده می کردند ما نیز از آ ن استفاده می کردیم ، مگر آنکه گوشت نذری می آوردند . سایر مایحتاج زندگی مثل پنیر، نفت و کره نیز به همین صورت تهیه می شود ).
این زندگی رهبر ماست که در بالاترین مقامات این کشور قرار دارد و در طول زندگی خود، زندان، شکنجه ، تبعید و بسیاری گرفتاریهای دیگر را به جان خریده و برای خدمت به اسلام به عنوان فردی شایسته مشغول انجام وظیفه است )( آیت الله مصباح یزدی ،کتاب مباحثی درباره حوزه، ص :215به نقل از سایت اطلاع رسانی تبیان) نتیجه اینکه اولا در اسلام اصول ثابت و کلیاتی برای امرار معاش و نحوه کسب و در آمد وجود دارد که با لحاظ آنها شیوه های امرار معاش با توجه به زمان ومکان های مختلف تفاوت می کند فلذا نمی توان انتظار داشت همان شیوه ای که رهبران اولیه جامعه اسلامی در زمان خاص خود داشتند عینا در زمان حاضر نیز به عنوان شیوه امرار معاش ثابت به کار گیرد . بلکه این شیوه در هر زمانی می تواند تفاوت داشته باشد و ثانیا برای دانستن شیوه امرار معاش رهبر معظم انقلاب اسلامی لازم است به شواهد موجود و از جمله نزدیکان ایشان مراجعه نماییم که با مراجعه به آنان متوجه می شویم که مقام معظم رهبری اگر چه در اصل می توانند برای امرار معاش خویش از بیت المال و یا به لحاظ مقام مرجعیت خویش از بخشی از وجوهات شرعیه ای که در دست ایشان می باشد استفاده نمایند اما منبع درآمد ایشان نذوراتی هست که برای ایشان می شود و ایشان نیز همچون امام خمینی که عمدتا از محل نذورات مردمی امرار معاش می کردند از محل نذورات وهدایای مردمی امرار معاش می کنند و ثالثا مهم تر از نحوه امرار معاش رهبر انقلاب ساده زیستی ایشان و دقت ایشان در بیت المال مسلمین می باشد که این مساله به اندازه ای واضح است که دشمنان نظام اسلامی علیرغم کینه توزی هایی که دارند تا کنون نتوانسته اند در این زمینه اتهامی به ایشان وارد نمایند و سخنان سخیفی که برخی عناصر خارج نشین گهگاهی در زمینه زندگی مقام معظم رهبری مطرح می نمایند به اندازه ای مضحک است که حتی خود اربابان غربی این عناصر در دشمنی های خویش استنادی به این قبیل مطالب نمی کنند .
در پایان ضمن آرزوی موفقیت روز افزون امیدواریم این پاسخ ذهن پرسشگرو حقیقت جوی شما را قانع نموده باشد درغیر این صورت میتوانید با ذکر نقاط ابهام خویش ما را در پاسخ رسانی دقیقتر یاری فرمایید . (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد رهبری، کد: 6/100134535)