پیامبر در مدینه
از زمان هجرت پیامبر به مدینه تا رحلت ایشان که ده سال به طول انجامید حوادث مختلفی اتفاق افتاد.
پیامبر در مدینه چگونه امرار معاش می‌کرد؟ شغل پیامبر چه بود؟
بر اساس مستندات تاریخی، روشها و منابع کسب درآمد پیامبر در مدینه عبارت بودند از: 1. کشاورزی 2. غنایم جنگی 3. هدایای مردمی در این که حضرت محمد(ص) شغلی داشته اند و با آن زندگی خود را تأمین می‌ کردند، تردید نیست. پیامبر خدا همواره همگان را به داشتن شغل و کسب حلال تشویق می ‌نمود و این مسئله را با عبارات گوناگون این‌گونه مورد تاکید قرار می داد: (کُلُوا مِن کَدِّ اَیدیکُم: از دست رنج خود بخورید)[1] یا در روایتی دیگر: (اَزْکَی الأعمالِ کَسبُ الْمَرءِ بِیَدِهِ: پاکیزه‌ ترین کارها، کاری است که شخص با دستِ خود انجام می‌دهد.[2] ایشان کار کردن را سنت پیامبران[3] و اوصیای می‌دانست.[4] 1. کشاورزی (شغل اولیه پیامبر خدا پس از هجرت به مدینه) در روایت آمده است که پیامبر اسلام شخصاً کار می‌ کرد. ایشان پس از هجرت به مدینه به کار کشاورزی و باغبانی مشغول شدند. در توضیح بیشتر و بیان چگونگی آن باید گفت: پس از آن که حضرت از مکه به مدینه هجرت کردند، مردم مدینه زمین‌ هایی را اختیار رسول خدا (ص) قرار دادند و حضرت در آن زمین‌ ها کشاورزی و باغبانی می ‌کردند. در این باره روایاتی در دست است که کیفیت و چگونگی کار آن حضرت در مزارع و باغها را تشریح می نماید. به عنوان مثال حدیث دوم، چهارم و پنجم از باب 9 جلد 12 وسایل‌ الشیعه، صفحه 22 و کتاب التجارة، ابواب مقدمات و نیز حدیث 1 و 2، باب 10. در همین باب 10، در حدیث سوم آمده است: (ما فی الاعمال شی‌ءٌ اَحبُّ الی ‌اللّه‌ من الزراعة و ما بَعَثَ‌ اللّه‌ُ نبیّاً الاّ زرّاعاً الاّ ادریس فانّه کان خیّاطاً) چیزی برای خدا محبوب‌تر از کشاورزی نیست و خداوند جز ادریس که خیاط بود، همه پیامبران را کشاورز مبعوث ساخته است.[5] این حدیث تصریح به این نکته دارد که همه پیامبران کشاورزی کرده و از حاصل دسترنج خویش امرار معاش می‌کردند. تذکر این نکته ضروری است: پیامبر با این که کار می‌ کردند و درآمد به دست می‌ آوردند، خودشان از این درآمدها بسیار کم استفاده کرده و غالب آن را در راه خدا مصرف می‌ نمود. 2. غنایم جنگی پس از آن که مسلمانان در دفاع از اسلام، با دشمنان درگیر شدند، ثروت‌های زیادی به دست مسلمانان افتاد. این ثروت‌ها دو قسم بودند: الف: برخی از آن‌ها بدون این که جنگی صورت بگیرد، در اختیار مسلمانان قرار می‌گرفت. این‌گونه ثروت‌ها (بدون درگیری) حقّ خاصّ پیامبر بود و در اختیار آن حضرت قرار می‌گرفت، مانند: فدک، سرزمین‌های بنی‌ نضیر و دو قلعه از قلعه ‌های خیبر به نام وطیح و سلالم. لازم به ذکر است: پیامبر خدا و کارگزاران آن حضرت در این باغ‌ها و زمین‌ها به کشاورزی می ‌پرداختند و با درآمد آن‌ها، زندگی خود و خاندانشان را اداره می‌ کردند و با بقیه‌ درآمد، برای مسلمانان تدارکات جنگی تهیه می‌ کردند. ب: خمس غنایم جنگی. خُمس غنایم و همچنین سرزمین‌هایی که با لشکرکشی فتح می‌ شد، متعلق به شخص پیامبر بود. 3. هدایای مردمی علاوه بر زمین‌ها و قلعه‌ های فوق، یکی از عالمان یهودی به نام مُخَیریق هفت باغ خود را به پیامبر بخشید.[6] این واقعه مربوط به همان سالهای ابتدایی ورود پیامبر به مدینه میشد. منابع تاریخ نگاری زمان این ماجرا را در آستانه (جنگ احد) دانسته و در ادامه نوشته‌اند: مخیریق یهودی به جنگ احد رفت و در دفاع از اسلام و پیامبر به شهادت رسید. این هفت باغ که به عنوان (عوالی) معروف بودند در اختیار پیامبر قرار گرفت و آن حضرت در این باغ‌ها هم کار می ‌کردند.[7] پی نوشت: [1] . مجلسی، بحار الانوار، (بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1403ق) ج 63، ص 314. [2] . محمدی ری شهری، میزان الحکمة، (دار الحدیث، چ اول، 1416ق) ج 3، ص 2699. [3] . حر عاملی، وسائل‌ الشیعه، (تحقیق و تعلیق: محمد رازی و حسن شعرانی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ) ج 12، ص 22، باب 9، ح 1. [4] . حر عاملی، وسائل الشیعه، ج 12، ص 22، باب 9، ح 6 [5] . حر عاملی، وسائل الشیعه، ج 12، ص 25. [6] . نام این باغها عبارت بود از: المیثب، الصائفة، الدّلال، حسنی، برقة، الأعواف و مشربة أم إبراهیم‌ (ابن حجر عسقلانی، الإصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق عادل احمد عبد الموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1415ق) ج6، ص46. [7] . ابن هشام، السیرة النبویة، (تحقیق مصطفی السقا و ابراهیم الأبیاری و عبد الحفیظ شلبی، بیروت، دار المعرفة، بی تا) ج1، ص518. منبع:سایت انوار طاها
بر اساس مستندات تاریخی، روشها و منابع کسب درآمد پیامبر در مدینه عبارت بودند از: 1. کشاورزی 2. غنایم جنگی 3. هدایای مردمی در این که حضرت محمد(ص) شغلی داشته اند و با آن زندگی خود را تأمین می‌ کردند، تردید نیست. پیامبر خدا همواره همگان را به داشتن شغل و کسب حلال تشویق می ‌نمود و این مسئله را با عبارات گوناگون این‌گونه مورد تاکید قرار می داد: (کُلُوا مِن کَدِّ اَیدیکُم: از دست رنج خود بخورید)[1] یا در روایتی دیگر: (اَزْکَی الأعمالِ کَسبُ الْمَرءِ بِیَدِهِ: پاکیزه‌ ترین کارها، کاری است که شخص با دستِ خود انجام می‌دهد.[2] ایشان کار کردن را سنت پیامبران[3] و اوصیای می‌دانست.[4] 1. کشاورزی (شغل اولیه پیامبر خدا پس از هجرت به مدینه) در روایت آمده است که پیامبر اسلام شخصاً کار می‌ کرد. ایشان پس از هجرت به مدینه به کار کشاورزی و باغبانی مشغول شدند. در توضیح بیشتر و بیان چگونگی آن باید گفت: پس از آن که حضرت از مکه به مدینه هجرت کردند، مردم مدینه زمین‌ هایی را اختیار رسول خدا (ص) قرار دادند و حضرت در آن زمین‌ ها کشاورزی و باغبانی می ‌کردند. در این باره روایاتی در دست است که کیفیت و چگونگی کار آن حضرت در مزارع و باغها را تشریح می نماید. به عنوان مثال حدیث دوم، چهارم و پنجم از باب 9 جلد 12 وسایل‌ الشیعه، صفحه 22 و کتاب التجارة، ابواب مقدمات و نیز حدیث 1 و 2، باب 10. در همین باب 10، در حدیث سوم آمده است: (ما فی الاعمال شی‌ءٌ اَحبُّ الی ‌اللّه‌ من الزراعة و ما بَعَثَ‌ اللّه‌ُ نبیّاً الاّ زرّاعاً الاّ ادریس فانّه کان خیّاطاً) چیزی برای خدا محبوب‌تر از کشاورزی نیست و خداوند جز ادریس که خیاط بود، همه پیامبران را کشاورز مبعوث ساخته است.[5] این حدیث تصریح به این نکته دارد که همه پیامبران کشاورزی کرده و از حاصل دسترنج خویش امرار معاش می‌کردند. تذکر این نکته ضروری است: پیامبر با این که کار می‌ کردند و درآمد به دست می‌ آوردند، خودشان از این درآمدها بسیار کم استفاده کرده و غالب آن را در راه خدا مصرف می‌ نمود. 2. غنایم جنگی پس از آن که مسلمانان در دفاع از اسلام، با دشمنان درگیر شدند، ثروت‌های زیادی به دست مسلمانان افتاد. این ثروت‌ها دو قسم بودند: الف: برخی از آن‌ها بدون این که جنگی صورت بگیرد، در اختیار مسلمانان قرار می‌گرفت. این‌گونه ثروت‌ها (بدون درگیری) حقّ خاصّ پیامبر بود و در اختیار آن حضرت قرار می‌گرفت، مانند: فدک، سرزمین‌های بنی‌ نضیر و دو قلعه از قلعه ‌های خیبر به نام وطیح و سلالم. لازم به ذکر است: پیامبر خدا و کارگزاران آن حضرت در این باغ‌ها و زمین‌ها به کشاورزی می ‌پرداختند و با درآمد آن‌ها، زندگی خود و خاندانشان را اداره می‌ کردند و با بقیه‌ درآمد، برای مسلمانان تدارکات جنگی تهیه می‌ کردند. ب: خمس غنایم جنگی. خُمس غنایم و همچنین سرزمین‌هایی که با لشکرکشی فتح می‌ شد، متعلق به شخص پیامبر بود. 3. هدایای مردمی علاوه بر زمین‌ها و قلعه‌ های فوق، یکی از عالمان یهودی به نام مُخَیریق هفت باغ خود را به پیامبر بخشید.[6] این واقعه مربوط به همان سالهای ابتدایی ورود پیامبر به مدینه میشد. منابع تاریخ نگاری زمان این ماجرا را در آستانه (جنگ احد) دانسته و در ادامه نوشته‌اند: مخیریق یهودی به جنگ احد رفت و در دفاع از اسلام و پیامبر به شهادت رسید. این هفت باغ که به عنوان (عوالی) معروف بودند در اختیار پیامبر قرار گرفت و آن حضرت در این باغ‌ها هم کار می ‌کردند.[7] پی نوشت: [1] . مجلسی، بحار الانوار، (بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1403ق) ج 63، ص 314. [2] . محمدی ری شهری، میزان الحکمة، (دار الحدیث، چ اول، 1416ق) ج 3، ص 2699. [3] . حر عاملی، وسائل‌ الشیعه، (تحقیق و تعلیق: محمد رازی و حسن شعرانی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ) ج 12، ص 22، باب 9، ح 1. [4] . حر عاملی، وسائل الشیعه، ج 12، ص 22، باب 9، ح 6 [5] . حر عاملی، وسائل الشیعه، ج 12، ص 25. [6] . نام این باغها عبارت بود از: المیثب، الصائفة، الدّلال، حسنی، برقة، الأعواف و مشربة أم إبراهیم‌ (ابن حجر عسقلانی، الإصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق عادل احمد عبد الموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1415ق) ج6، ص46. [7] . ابن هشام، السیرة النبویة، (تحقیق مصطفی السقا و ابراهیم الأبیاری و عبد الحفیظ شلبی، بیروت، دار المعرفة، بی تا) ج1، ص518. منبع:سایت انوار طاها
پاسخ:
بر اساس مستندات تاریخی، روشها و منابع کسب درآمد پیامبر در مدینه عبارت بودند از:
1. کشاورزی
2. غنایم جنگی
3. هدایای مردمی
در این که حضرت محمد(ص) شغلی داشته اند و با آن زندگی خود را تأمین می کردند، تردید نیست. پیامبر خدا همواره همگان را به داشتن شغل و کسب حلال تشویق می نمود و این مسئله را با عبارات گوناگون این‌گونه مورد تاکید قرار می داد: (کُلُوا مِن کَدِّ اَیدیکُم: از دست رنج خود بخورید)[1]
یا در روایتی دیگر: (اَزْکَی الأعمالِ کَسبُ الْمَرءِ بِیَدِهِ: پاکیزه ترین کارها، کاری است که شخص با دستِ خود انجام می‌دهد.[2]
ایشان کار کردن را سنت پیامبران[3] و اوصیای می‌دانست.[4]
1. کشاورزی (شغل اولیه پیامبر خدا پس از هجرت به مدینه)
در روایت آمده است که پیامبر اسلام شخصاً کار می کرد. ایشان پس از هجرت به مدینه به کار کشاورزی و باغبانی مشغول شدند. در توضیح بیشتر و بیان چگونگی آن باید گفت:
پس از آن که حضرت از مکه به مدینه هجرت کردند، مردم مدینه زمین هایی را اختیار رسول خدا (ص) قرار دادند و حضرت در آن زمین ها کشاورزی و باغبانی می کردند. در این باره روایاتی در دست است که کیفیت و چگونگی کار آن حضرت در مزارع و باغها را تشریح می نماید. به عنوان مثال حدیث دوم، چهارم و پنجم از باب 9 جلد 12 وسایل الشیعه، صفحه 22 و کتاب التجارة، ابواب مقدمات و نیز حدیث 1 و 2، باب 10. در همین باب 10، در حدیث سوم آمده است: (ما فی الاعمال شی‌ءٌ اَحبُّ الی اللّه من الزراعة و ما بَعَثَ اللّه‌ُ نبیّاً الاّ زرّاعاً الاّ ادریس فانّه کان خیّاطاً) چیزی برای خدا محبوب‌تر از کشاورزی نیست و خداوند جز ادریس که خیاط بود، همه پیامبران را کشاورز مبعوث ساخته است.[5] این حدیث تصریح به این نکته دارد که همه پیامبران کشاورزی کرده و از حاصل دسترنج خویش امرار معاش می‌کردند. تذکر این نکته ضروری است: پیامبر با این که کار می کردند و درآمد به دست می آوردند، خودشان از این درآمدها بسیار کم استفاده کرده و غالب آن را در راه خدا مصرف می نمود.
2. غنایم جنگی
پس از آن که مسلمانان در دفاع از اسلام، با دشمنان درگیر شدند، ثروت‌های زیادی به دست مسلمانان افتاد. این ثروت‌ها دو قسم بودند:
الف: برخی از آنها بدون این که جنگی صورت بگیرد، در اختیار مسلمانان قرار می‌گرفت. این‌گونه ثروت‌ها (بدون درگیری) حقّ خاصّ پیامبر بود و در اختیار آن حضرت قرار می‌گرفت، مانند: فدک، سرزمین‌های بنی نضیر و دو قلعه از قلعه های خیبر به نام وطیح و سلالم. لازم به ذکر است: پیامبر خدا و کارگزاران آن حضرت در این باغها و زمین‌ها به کشاورزی می پرداختند و با درآمد آنها، زندگی خود و خاندانشان را اداره می کردند و با بقیه درآمد، برای مسلمانان تدارکات جنگی تهیه می کردند.
ب: خمس غنایم جنگی. خُمس غنایم و همچنین سرزمین‌هایی که با لشکرکشی فتح می شد، متعلق به شخص پیامبر بود.
3. هدایای مردمی
علاوه بر زمین‌ها و قلعه های فوق، یکی از عالمان یهودی به نام مُخَیریق هفت باغ خود را به پیامبر بخشید.[6] این واقعه مربوط به همان سالهای ابتدایی ورود پیامبر به مدینه میشد. منابع تاریخ نگاری زمان این ماجرا را در آستانه (جنگ احد) دانسته و در ادامه نوشته‌اند: مخیریق یهودی به جنگ احد رفت و در دفاع از اسلام و پیامبر به شهادت رسید. این هفت باغ که به عنوان (عوالی) معروف بودند در اختیار پیامبر قرار گرفت و آن حضرت در این باغها هم کار می کردند.[7]
پی نوشت:
[1] . مجلسی، بحار الانوار، (بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1403ق) ج 63، ص 314.
[2] . محمدی ری شهری، میزان الحکمة، (دار الحدیث، چ اول، 1416ق) ج 3، ص 2699.
[3] . حر عاملی، وسائل الشیعه، (تحقیق و تعلیق: محمد رازی و حسن شعرانی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ) ج 12، ص 22، باب 9، ح 1.
[4] . حر عاملی، وسائل الشیعه، ج 12، ص 22، باب 9، ح 6
[5] . حر عاملی، وسائل الشیعه، ج 12، ص 25.
[6] . نام این باغها عبارت بود از: المیثب، الصائفة، الدّلال، حسنی، برقة، الأعواف و مشربة أم إبراهیم (ابن حجر عسقلانی، الإصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق عادل احمد عبد الموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1415ق) ج6، ص46.
[7] . ابن هشام، السیرة النبویة، (تحقیق مصطفی السقا و ابراهیم الأبیاری و عبد الحفیظ شلبی، بیروت، دار المعرفة، بی تا) ج1، ص518.
منبع:سایت انوار طاها
- [آیت الله شبیری زنجانی] آیا کسی که شغل مناسبی ندارد و در اضطرار قرار گرفته، می تواند با نوشتن پایان نامه برای دیگران امرار معاش کند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا وسیله امرار معاش جزء مستثنیات دین است؟
- [سایر] محل زندگی امام علی(ع)؛ آیا قبل از هجرت در خانه پدرش ابوطالب بود یا در خانه پیامبر بود؟ بعد از هجرت و قبل از ازدواج در کدام خانه زندگی می‌کرد؟ آیا خانهای جدا داشت؟
- [سایر] رهبرجامعه اسلامی چگونه باید امرار معاش انجام دهد؟ در کشور ما چطور؟
- [آیت الله اردبیلی] شخصی است که اگر خمس سرمایهاش را بدهد، دیگر نمیتواند امرار معاش کند، تکلیفش چیست؟
- [آیت الله بهجت] تکلیف امرار معاش و ساخت خانه ای که از سود سرمایه ی خمس دار استفاده کرده چیست؟
- [آیت الله علوی گرگانی] خانهای که بخشی از آن را برای امرار معاش اجاره داده، آیا قسمت مورد اجاره خمس دارد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] این جانب مدّتی است که بعضی از تصاویر را بر روی چوب به صورت برجسته حک می کنم و از این طریق امرار معاش می نمایم چون شنیده بودم که ساخت مجسمه کامل دارای روح حرام می باشد نه بخشی از حجم بدن، آن هم به صورت حک بر روی چوب، آیا امرار معاش این جانب از این راه شرعاً جایز می باشد؟
- [سایر] آیا پیامبر با دختران کم سن و سال ازدواج می‌کرد؟
- [آیت الله خامنه ای] کارکردن در بانکهای ربوی برای کسی که به علت نبودن کار دیگر جهت امرار معاش، مجبور است در آنجا کار کند، چه حکمی دارد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] سرمایه (یعنی هر چه انسان برای کسب درآمد از آن استفاده می کند مثل زمین کشاورزی، گاو و گوسفند، ماشین سواری یا مغازه و خانه برای اجاره دادن) تا مقداری که انسان برای امرار معاش خود به آن نیاز دارد خمس ندارد و لو از درآمد سال خود یا از پولی تهیه شده که اگر باقی بماند، خمس به آن تعلق می گیرد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] کسی که برای امرار معاش به شکار می رود سفرش حلال و نمازش شکسته است، همچنین اگر برای فراهم کردن درآمد بیشتر باشد، اما کسی که برای لهو و تفریح و خوشگذرانی به شکار می رود، سفرش حرام ونمازش را باید تمام بخواند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر مقداری از سرمایه از بین برود و از باقیمانده آن منافعی ببرد که از خرج سالش زیاد بیاید، نمیتواند مقداری را که از سرمایه کم شده از منافع بردارد، ولی اگر با سرمایهای که برای او مانده، نتواند کسبی کند که سزاوار شأن او باشد یا منافعی که از آن پیدا می‌شود، برای مخارج سال او کافی نباشد، میتواند کسری سرمایهای را که برای امرار معاش لازم است از منافع کسر نماید.
- [آیت الله شبیری زنجانی] کسی که نشسته رکوع می‌کند باید به قدری خم شود که اگر ایستاده رکوع می‌کرد کمرش را خم مینمود.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . زنی که از شوهر اطاعت می کند و شوهر خرج او را نمی دهد، اگر ممکن است می تواند خرج خود را بدون اجازه از مال او بردارد، و اگر ممکن نیست، چنان چه ناچار باشد که معاش خود را تهیه کند، اگر نمی تواند با اطاعت شوهر تهیه معاش کند، در موقعی که مشغول تهیه معاش است، اطاعت از شوهر بر او واجب نیست. ولی احتیاط آن است که از حاکم شرعی هم اذن بگیرد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . زنی که از شوهر اطاعت می‌کند و شوهر خرج او را نمیدهد، اگر ممکن است میتواند خرج خود را بدون اجازه از مال او بردارد، و اگر ممکن نیست، چنانچه ناچار باشد که معاش خود را تهیه کند، اگر نمیتواند با اطاعت شوهر تهیه معاش کند، در موقعی که مشغول تهیه معاش است، اطاعت از شوهر بر او واجب نیست، ولی احتیاط آن است که از حاکم شرع هم اذن بگیرد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه کسی مخارج رفتن به مکه را ندارد، ولی دیگری مالی به او می بخشد یا در اختیار او می گذارد که با آن حج برود و مخارج زن و فرزند او را در این مدت نیز می پردازد بر چنین کسی حج واجب است، هر چند بدهکار باشد و در موقع بازگشت نیز وسیله کافی برای امرار معاش نداشته باشد و قبول کردن چنین هدیه ای واجب است، مگر این که در آن منت یا ضرر یا مشقت غیر قابل تحملی باشد و این حج کفایت از حج واجب او می کند.
- [آیت الله سیستانی] اگر در جستجوی آب نرود تا وقت نماز تنگ شود ، در صورتی که اگر میرفت آب پیدا می‌کرد معصیت کرده ، ولی نمازش با تیمم صحیح است .
- [آیت الله نوری همدانی] مسافر می تواند برای خواستن حاجت سه روز در مدینه طیبه روز مستحبی بگیرد .
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . مسافر می تواند برای خواستن حاجت سه روز در مدینه طیّبه روزه مستحبی بگیرد.