انقلاب
انقلاب اسلامی ایران، حرکت بزرگ مردمی به رهبری امام خمینی، از مراجع تقلید شیعه در ایران که در سال ۱۳۵۷ش./۱۹۷۹ م. موجب سقوط نظام پادشاهی و ایجاد نظام جمهوری اسلامی شد.
بررسی تطبیقی نظریه سوروکین بر انقلاب ایران به چه شکل است؟
بررسی تطبیقی نظریه سوروکین بر انقلاب ایران به چه شکل است؟ از نظر سوروکین،انقلاب پیامد سرکوب غرایز ششگانه انسانی است که شامل غریزه گرسنگی، غریزه تملک، غریزه صیانت نفس، غریزه جنسی، انگیزه آزادی و غریزه اظهار وجود است.سوروکین معتقد است که سرکوبی غرایز موجب تقاضای مردم برای خلاصی از سرکوب می شود در نهایت این نخبگان جامعه هستند که با عملکرد خود این سرکوبی را تشدید می کنند و موجب بروز انقلاب می شوند و یا سرکوبی را به نوعی کاهش می دهند و با ایجاد کانال های تخلیه فشار و تغییرات دستوری ، از بروز انقلاب جلوگیری می کنند. (www.jamejamonline.ir/newstext?newsnum=100004194920) بر اساس نظر وی انسانها غرایزی دارند که بایستی ارضا شوند، تا وقتی که غرایز انسان ها در کنار هم بصورت مسالمت آمیز ارضا می شوند شرایط جامعه از نوع عادی است ولی هر چقدر مسیر جامعه در جهت ممانعت از ارضای آن نوع نیازها پیش می رود می توان چنین پنداشت که جامعه از مسیر شرایط عادی خارج و به شرایط انقلابی نزدیک می شود. سوروکین و جامعه ایران سوروکین معتقد است سرکوب غرایز توسط حکومت پهلوی زمینه را برای انقلاب ایران به وجود آورد. حکومت پهلوی دوم یک حکومت دیکتاتوری بود که پایه‌های اقتدار خود را در بخش نظامی می‌دید و به تجهیز هر چه بیشتر آن می‌پرداخت. هزینه‌های کلانی از بخشهای اقتصادی و رفاهی جامعه می‌کاست و به این بخش هزینه می‌کرد و همچنین پست‌های حساس اداری را در اختیار این بخش قرار می‌داد طوری که وظیفه اصلی این بخش در کنترل سیاسی جامعه و حفظ سلطنت خلاصه می‌شد و این امر موجب نارضایتی بخشهای دیگر جامعه از جمله طبقات پایین جامعه که از نابرابری رنج می‌بردند می‌شد. علت دیگر نارضایتی مردم و مخالفین سوء استفاده شاه از قدرت بود طوری که در زمان محمدرضا شاه، قانون اساسی به طور کامل مورد سوء استفاده قرار می‌گرفت و در عمل از استقلال قوا خبری نبود و همه تصمیمات مهم به وسیله او صورت می‌گرفت و این یعنی استبداد و یکی از نتایج استبداد هم این بود که وزرا برای باقی ماندن بر سرکار، همیشه می‌کوشیدند وزارتخانة آنها نظر موافق شاه را جلب کند بنابراین هرگونه که می‌خواستند در آمار و حقایق دست می‌بردند و به جای خدمت به مردم و مملکت تمام سعیشان حفظ موقعیت خودشان بود. از اقدامات دیگر پهلوی که موجب نارضایتی مردم می‌شد مبارزه با مذهب و مظاهر و شعائر آن بود. رواج فساد و بی‌بندو باری، از طریق عطای مجوز به عشرتکده‌‌ها و...، تغییر تاریخ هجری به تاریخ شاهنشاهی و ... مذهب مردم را دچار خطر نمود علاوه بر این مسائل مسأله کاپیتولاسیون، برتر شمردن عناصر وابسته به بیگانگان و ایرانیان غیر مسلمان بر ایرانیان مسلمان، نارضایتی را در اقشار مختلف مردم گسترش داد. در زمینه اقتصاد، هم باید گفت که تنها سرمایه خدادادی و ملی ایران یعنی نفت در دوره پهلوی با توجه به رابطه‌ای که با بیگانگان داشت و به خاطر عدم توانایی نیروهای داخلی در استخراج و تصفیه آن در اختیار خارجی‌ها قرار می‌گرفت و عایدات کمی به ایران می‌رسید. کشاورزی وضع مناسبی نداشت و اغلب زمینها در اختیار مالکان و درباریان قرار داشت و این طبقه هم به گونه‌ای مردم روستایی را استثمار می‌کرد در مقابل روستائیان از حداقل امور رفاهی و امنیتی برخوردار بودند. این اقدامات و هزاران اقدام دیگر رژیم شاه که در راستای منافع بیگانه و ضرر مردم بود در نهایت موجب گردید که افرادی مثل امام(ره) جهت مقابله با این وضع وارد صحنه شوند و با بیدار کردن مردم پایه‌های حکومتی را به لرزه درآورند. با افزایش روزافزون نیازهای مردم ایران به ارضا غرایز مورد اشاره، شاه و هم مسلکانش از توجه به این مسائل بی تفاوت گذشتند در حالی که چه بسا با مدیریت حسابگرایانه و توجه به ارضای نیازهای مذکور و اتخاذ راهکارهای مناسب می توانستند اوضاع کشور را سروسامان بدهد و از وقوع انقلاب جلوگیری نمایند. عدم توجه به وضع بداقتصادی مردم و شیوع فقر بخصوص در مناطق روستایی کشور، فقدان مالکیت مردم بر زمین های کشاورزی مرغوب با وجود املاک خالصه ی فراوان شاه و اطرافیانش، تجسس در حیطه شخصی و عدم برخوردای افراد از حقوق شهروندی و انسانی و در نهایت عدم اجازه دهی به مردم درخصوص آزادی بیان، مطبوعات و حتی عدم احترام به خلقیات و کردارهای مذهبی به همراه وجود اهرم های سرکوبگرایانه شدید کار را برای شاه خیلی سخت کرد. در ارزیابی این نظریه می توان گفت ؛ هر چند نظریه سوروکین درباره روان شناسی اجتماعی عوامل انقلاب در جای خود صحیح است و در مورد مردم ایران نیز مصداق دارد و مردم ایران از سوی حکومت و راههای مختلف سرکوب شده و سرخورده بودند؛ به همین دلیل با تمام وجود می خواستند تا از فشار این سرکوب ها رهایی یابند. اما این نظریه تنها به بعد روان شناختی انقلاب اسلامی توجه داشته و سایر ابعاد را نادیده گرفته است و نظریه ای تک بعدی محسوب می گردد , علاوه بر اینکه در میان عوامل مختلفی موجب نارضایتی مردم ایران شدند , اما آنچه نقش محوری و اساسی در شکل گیری انقلاب اسلامی داشت جایگاه مذهب و دین و فرهنگ دینی مردم ایران بود که این امر در شعارها و خواست مردم و پذیرش رهبری امام و روحانیت و کنار زدن سایر جریان های سیاسی کاملاً آشکار بود . از این رو نمی توان نقش تمامی عوامل بروز نارضایتی و سرکوب های رژیم را در یک ردیف تلقی نمود و مجموعه آنها را تحت عنوان سرکوب غرایز برشمرد . برای آشنایی بیشتر به منابع زیر مراجعه شود: ملکوتیان , مصطفی , سیری در نظریه های انقلاب , تهران: قومس , 1376 فراتی , عبد الوهاب , رهیافت های نظری بر انقلاب اسلامی , قم: معارف , 1379 مشیر زاده , حمیرا , نگرشی اجمالی به نظریه های انقلاب در علوم اجتماعی , مجموعه مقالات انقلاب اسلامی و ریشه های آن , قم: معارف , 1374, ج1
بررسی تطبیقی نظریه سوروکین بر انقلاب ایران به چه شکل است؟ از نظر سوروکین،انقلاب پیامد سرکوب غرایز ششگانه انسانی است که شامل غریزه گرسنگی، غریزه تملک، غریزه صیانت نفس، غریزه جنسی، انگیزه آزادی و غریزه اظهار وجود است.سوروکین معتقد است که سرکوبی غرایز موجب تقاضای مردم برای خلاصی از سرکوب می شود در نهایت این نخبگان جامعه هستند که با عملکرد خود این سرکوبی را تشدید می کنند و موجب بروز انقلاب می شوند و یا سرکوبی را به نوعی کاهش می دهند و با ایجاد کانال های تخلیه فشار و تغییرات دستوری ، از بروز انقلاب جلوگیری می کنند. (www.jamejamonline.ir/newstext?newsnum=100004194920) بر اساس نظر وی انسانها غرایزی دارند که بایستی ارضا شوند، تا وقتی که غرایز انسان ها در کنار هم بصورت مسالمت آمیز ارضا می شوند شرایط جامعه از نوع عادی است ولی هر چقدر مسیر جامعه در جهت ممانعت از ارضای آن نوع نیازها پیش می رود می توان چنین پنداشت که جامعه از مسیر شرایط عادی خارج و به شرایط انقلابی نزدیک می شود. سوروکین و جامعه ایران سوروکین معتقد است سرکوب غرایز توسط حکومت پهلوی زمینه را برای انقلاب ایران به وجود آورد. حکومت پهلوی دوم یک حکومت دیکتاتوری بود که پایه‌های اقتدار خود را در بخش نظامی می‌دید و به تجهیز هر چه بیشتر آن می‌پرداخت. هزینه‌های کلانی از بخشهای اقتصادی و رفاهی جامعه می‌کاست و به این بخش هزینه می‌کرد و همچنین پست‌های حساس اداری را در اختیار این بخش قرار می‌داد طوری که وظیفه اصلی این بخش در کنترل سیاسی جامعه و حفظ سلطنت خلاصه می‌شد و این امر موجب نارضایتی بخشهای دیگر جامعه از جمله طبقات پایین جامعه که از نابرابری رنج می‌بردند می‌شد. علت دیگر نارضایتی مردم و مخالفین سوء استفاده شاه از قدرت بود طوری که در زمان محمدرضا شاه، قانون اساسی به طور کامل مورد سوء استفاده قرار می‌گرفت و در عمل از استقلال قوا خبری نبود و همه تصمیمات مهم به وسیله او صورت می‌گرفت و این یعنی استبداد و یکی از نتایج استبداد هم این بود که وزرا برای باقی ماندن بر سرکار، همیشه می‌کوشیدند وزارتخانة آنها نظر موافق شاه را جلب کند بنابراین هرگونه که می‌خواستند در آمار و حقایق دست می‌بردند و به جای خدمت به مردم و مملکت تمام سعیشان حفظ موقعیت خودشان بود. از اقدامات دیگر پهلوی که موجب نارضایتی مردم می‌شد مبارزه با مذهب و مظاهر و شعائر آن بود. رواج فساد و بی‌بندو باری، از طریق عطای مجوز به عشرتکده‌‌ها و...، تغییر تاریخ هجری به تاریخ شاهنشاهی و ... مذهب مردم را دچار خطر نمود علاوه بر این مسائل مسأله کاپیتولاسیون، برتر شمردن عناصر وابسته به بیگانگان و ایرانیان غیر مسلمان بر ایرانیان مسلمان، نارضایتی را در اقشار مختلف مردم گسترش داد. در زمینه اقتصاد، هم باید گفت که تنها سرمایه خدادادی و ملی ایران یعنی نفت در دوره پهلوی با توجه به رابطه‌ای که با بیگانگان داشت و به خاطر عدم توانایی نیروهای داخلی در استخراج و تصفیه آن در اختیار خارجی‌ها قرار می‌گرفت و عایدات کمی به ایران می‌رسید. کشاورزی وضع مناسبی نداشت و اغلب زمینها در اختیار مالکان و درباریان قرار داشت و این طبقه هم به گونه‌ای مردم روستایی را استثمار می‌کرد در مقابل روستائیان از حداقل امور رفاهی و امنیتی برخوردار بودند. این اقدامات و هزاران اقدام دیگر رژیم شاه که در راستای منافع بیگانه و ضرر مردم بود در نهایت موجب گردید که افرادی مثل امام(ره) جهت مقابله با این وضع وارد صحنه شوند و با بیدار کردن مردم پایه‌های حکومتی را به لرزه درآورند. با افزایش روزافزون نیازهای مردم ایران به ارضا غرایز مورد اشاره، شاه و هم مسلکانش از توجه به این مسائل بی تفاوت گذشتند در حالی که چه بسا با مدیریت حسابگرایانه و توجه به ارضای نیازهای مذکور و اتخاذ راهکارهای مناسب می توانستند اوضاع کشور را سروسامان بدهد و از وقوع انقلاب جلوگیری نمایند. عدم توجه به وضع بداقتصادی مردم و شیوع فقر بخصوص در مناطق روستایی کشور، فقدان مالکیت مردم بر زمین های کشاورزی مرغوب با وجود املاک خالصه ی فراوان شاه و اطرافیانش، تجسس در حیطه شخصی و عدم برخوردای افراد از حقوق شهروندی و انسانی و در نهایت عدم اجازه دهی به مردم درخصوص آزادی بیان، مطبوعات و حتی عدم احترام به خلقیات و کردارهای مذهبی به همراه وجود اهرم های سرکوبگرایانه شدید کار را برای شاه خیلی سخت کرد. در ارزیابی این نظریه می توان گفت ؛ هر چند نظریه سوروکین درباره روان شناسی اجتماعی عوامل انقلاب در جای خود صحیح است و در مورد مردم ایران نیز مصداق دارد و مردم ایران از سوی حکومت و راههای مختلف سرکوب شده و سرخورده بودند؛ به همین دلیل با تمام وجود می خواستند تا از فشار این سرکوب ها رهایی یابند. اما این نظریه تنها به بعد روان شناختی انقلاب اسلامی توجه داشته و سایر ابعاد را نادیده گرفته است و نظریه ای تک بعدی محسوب می گردد , علاوه بر اینکه در میان عوامل مختلفی موجب نارضایتی مردم ایران شدند , اما آنچه نقش محوری و اساسی در شکل گیری انقلاب اسلامی داشت جایگاه مذهب و دین و فرهنگ دینی مردم ایران بود که این امر در شعارها و خواست مردم و پذیرش رهبری امام و روحانیت و کنار زدن سایر جریان های سیاسی کاملاً آشکار بود . از این رو نمی توان نقش تمامی عوامل بروز نارضایتی و سرکوب های رژیم را در یک ردیف تلقی نمود و مجموعه آنها را تحت عنوان سرکوب غرایز برشمرد . برای آشنایی بیشتر به منابع زیر مراجعه شود: ملکوتیان , مصطفی , سیری در نظریه های انقلاب , تهران: قومس , 1376 فراتی , عبد الوهاب , رهیافت های نظری بر انقلاب اسلامی , قم: معارف , 1379 مشیر زاده , حمیرا , نگرشی اجمالی به نظریه های انقلاب در علوم اجتماعی , مجموعه مقالات انقلاب اسلامی و ریشه های آن , قم: معارف , 1374, ج1
پاسخ:
بررسی تطبیقی نظریه سوروکین بر انقلاب ایران به چه شکل است؟
از نظر سوروکین،انقلاب پیامد سرکوب غرایز ششگانه انسانی است که شامل غریزه گرسنگی، غریزه تملک، غریزه صیانت نفس، غریزه جنسی، انگیزه آزادی و غریزه اظهار وجود است.سوروکین معتقد است که سرکوبی غرایز موجب تقاضای مردم برای خلاصی از سرکوب می شود در نهایت این نخبگان جامعه هستند که با عملکرد خود این سرکوبی را تشدید می کنند و موجب بروز انقلاب می شوند و یا سرکوبی را به نوعی کاهش می دهند و با ایجاد کانال های تخلیه فشار و تغییرات دستوری ، از بروز انقلاب جلوگیری می کنند.
(www.jamejamonline.ir/newstext?newsnum=100004194920)
بر اساس نظر وی انسانها غرایزی دارند که بایستی ارضا شوند، تا وقتی که غرایز انسان ها در کنار هم بصورت مسالمت آمیز ارضا می شوند شرایط جامعه از نوع عادی است ولی هر چقدر مسیر جامعه در جهت ممانعت از ارضای آن نوع نیازها پیش می رود می توان چنین پنداشت که جامعه از مسیر شرایط عادی خارج و به شرایط انقلابی نزدیک می شود.
سوروکین و جامعه ایران
سوروکین معتقد است سرکوب غرایز توسط حکومت پهلوی زمینه را برای انقلاب ایران به وجود آورد.
حکومت پهلوی دوم یک حکومت دیکتاتوری بود که پایه‌های اقتدار خود را در بخش نظامی می‌دید و به تجهیز هر چه بیشتر آن می‌پرداخت. هزینه‌های کلانی از بخشهای اقتصادی و رفاهی جامعه می‌کاست و به این بخش هزینه می‌کرد و همچنین پست‌های حساس اداری را در اختیار این بخش قرار می‌داد طوری که وظیفه اصلی این بخش در کنترل سیاسی جامعه و حفظ سلطنت خلاصه می‌شد و این امر موجب نارضایتی بخشهای دیگر جامعه از جمله طبقات پایین جامعه که از نابرابری رنج می‌بردند می‌شد.
علت دیگر نارضایتی مردم و مخالفین سوء استفاده شاه از قدرت بود طوری که در زمان محمدرضا شاه، قانون اساسی به طور کامل مورد سوء استفاده قرار می‌گرفت و در عمل از استقلال قوا خبری نبود و همه تصمیمات مهم به وسیله او صورت می‌گرفت و این یعنی استبداد و یکی از نتایج استبداد هم این بود که وزرا برای باقی ماندن بر سرکار، همیشه می‌کوشیدند وزارتخانة آنها نظر موافق شاه را جلب کند بنابراین هرگونه که می‌خواستند در آمار و حقایق دست می‌بردند و به جای خدمت به مردم و مملکت تمام سعیشان حفظ موقعیت خودشان بود.
از اقدامات دیگر پهلوی که موجب نارضایتی مردم می‌شد مبارزه با مذهب و مظاهر و شعائر آن بود. رواج فساد و بی‌بندو باری، از طریق عطای مجوز به عشرتکده‌‌ها و...، تغییر تاریخ هجری به تاریخ شاهنشاهی و ... مذهب مردم را دچار خطر نمود علاوه بر این مسائل مسأله کاپیتولاسیون، برتر شمردن عناصر وابسته به بیگانگان و ایرانیان غیر مسلمان بر ایرانیان مسلمان، نارضایتی را در اقشار مختلف مردم گسترش داد.
در زمینه اقتصاد، هم باید گفت که تنها سرمایه خدادادی و ملی ایران یعنی نفت در دوره پهلوی با توجه به رابطه‌ای که با بیگانگان داشت و به خاطر عدم توانایی نیروهای داخلی در استخراج و تصفیه آن در اختیار خارجی‌ها قرار می‌گرفت و عایدات کمی به ایران می‌رسید. کشاورزی وضع مناسبی نداشت و اغلب زمینها در اختیار مالکان و درباریان قرار داشت و این طبقه هم به گونه‌ای مردم روستایی را استثمار می‌کرد در مقابل روستائیان از حداقل امور رفاهی و امنیتی برخوردار بودند. این اقدامات و هزاران اقدام دیگر رژیم شاه که در راستای منافع بیگانه و ضرر مردم بود در نهایت موجب گردید که افرادی مثل امام(ره) جهت مقابله با این وضع وارد صحنه شوند و با بیدار کردن مردم پایه‌های حکومتی را به لرزه درآورند.
با افزایش روزافزون نیازهای مردم ایران به ارضا غرایز مورد اشاره، شاه و هم مسلکانش از توجه به این مسائل بی تفاوت گذشتند در حالی که چه بسا با مدیریت حسابگرایانه و توجه به ارضای نیازهای مذکور و اتخاذ راهکارهای مناسب می توانستند اوضاع کشور را سروسامان بدهد و از وقوع انقلاب جلوگیری نمایند. عدم توجه به وضع بداقتصادی مردم و شیوع فقر بخصوص در مناطق روستایی کشور، فقدان مالکیت مردم بر زمین های کشاورزی مرغوب با وجود املاک خالصه ی فراوان شاه و اطرافیانش، تجسس در حیطه شخصی و عدم برخوردای افراد از حقوق شهروندی و انسانی و در نهایت عدم اجازه دهی به مردم درخصوص آزادی بیان، مطبوعات و حتی عدم احترام به خلقیات و کردارهای مذهبی به همراه وجود اهرم های سرکوبگرایانه شدید کار را برای شاه خیلی سخت کرد.
در ارزیابی این نظریه می توان گفت ؛ هر چند نظریه سوروکین درباره روان شناسی اجتماعی عوامل انقلاب در جای خود صحیح است و در مورد مردم ایران نیز مصداق دارد و مردم ایران از سوی حکومت و راههای مختلف سرکوب شده و سرخورده بودند؛ به همین دلیل با تمام وجود می خواستند تا از فشار این سرکوب ها رهایی یابند. اما این نظریه تنها به بعد روان شناختی انقلاب اسلامی توجه داشته و سایر ابعاد را نادیده گرفته است و نظریه ای تک بعدی محسوب می گردد , علاوه بر اینکه در میان عوامل مختلفی موجب نارضایتی مردم ایران شدند , اما آنچه نقش محوری و اساسی در شکل گیری انقلاب اسلامی داشت جایگاه مذهب و دین و فرهنگ دینی مردم ایران بود که این امر در شعارها و خواست مردم و پذیرش رهبری امام و روحانیت و کنار زدن سایر جریان های سیاسی کاملاً آشکار بود . از این رو نمی توان نقش تمامی عوامل بروز نارضایتی و سرکوب های رژیم را در یک ردیف تلقی نمود و مجموعه آنها را تحت عنوان سرکوب غرایز برشمرد .
برای آشنایی بیشتر به منابع زیر مراجعه شود:
ملکوتیان , مصطفی , سیری در نظریه های انقلاب , تهران: قومس , 1376
فراتی , عبد الوهاب , رهیافت های نظری بر انقلاب اسلامی , قم: معارف , 1379
مشیر زاده , حمیرا , نگرشی اجمالی به نظریه های انقلاب در علوم اجتماعی , مجموعه مقالات انقلاب اسلامی و ریشه های آن , قم: معارف , 1374, ج1
- [سایر] بررسی رهیافتهای مختلف پیرامون چرائی شکل گیری انقلاب اسلامی ایران؟
- [سایر] چه اتفاقی باعث رخ دادن انقلاب شد؟ چرا انقلاب اسلامی شکل گرفت؟ انقلاب چه تاثیری در جامعه داشت؟ چرا انتقلاب زودتر انجام نشد؟ نظریه انقلاب اسلامی از کجا و در کدام برهه زمانی شکل گرفت؟
- [سایر] برخی از تحلیل گران انقلاب اسلامی را بر اساس نظریه جامعه تودهوار تبیین می کنند آیا چنین نظریه ای در مورد انقلاب اسلامی ایر ان صحیح است؟
- [سایر] علل نارسایی نظریه های غربی ها در تحلیل انقلاب اسلامی چه بود؟ عامل اصلی پیدایش انقلاب اسلامی؟
- [سایر] رابطه انقلاب اسلامی با سنت ومدرنیسم را بررسی نمایید؟
- [سایر] در ایران چه عواملی باعث شکل گیری انقلاب اسلامی شد؟
- [سایر] نقش مذهب و ایدئولوژی را در انقلاب اسلامی بررسی نمایید؟
- [سایر] روحانیت در شکل گیری انقلاب اسلامی چه نقشی داشته است؟
- [سایر] روحانیت در شکل گیری انقلاب اسلامی چه نقشی داشته است؟
- [سایر] امام خمینی و فرآیند شکل گیری انقلاب اسلامی؟
- [آیت الله بهجت] سرکه ای که از انگور و کشمش وخرمای نجس درست کنند نجس است. و در طهارت آن بعد از انقلاب به شراب و انقلاب شراب به سرکه ، تأمل است .
- [آیت الله مظاهری] گوشتها، مرغها و ماهیهایی که در بازار مسلمانها موجود است اگر شک کنیم که حلال است یا نه، محکوم به حلّیّت است و اگر بدانیم از بلاد کفر آوردهاند و احتمال بدهیم که بررسی کردهاند نیز محکوم به حلّیّت است، اگر بدانیم بررسی نکردهاند پاک است ولی خوردن آن حرام است، و چنانچه بدانیم ذبح شرعی نشده است علاوه بر اینکه خوردن آن حرام است نجس هم می‌باشد.
- [آیت الله سبحانی] ساختن و خرید و فروش مجسّمه حرام است ولی خرید و فروش صابون و مانند آن که روی آنها شکل مجسمه یا نقش های برجسته است اشکالی ندارد.
- [آیت الله اردبیلی] اگر هنگام غسل شک کند چیزی که مانع از رسیدن آب است در بدن او هست یا نه، چنانچه شک او منشأ عقلایی داشته باشد، باید بررسی کند تا مطمئن شود که مانعی نیست.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر در عقد یک حرف غلط خوانده شود که معنای آن را عوض کند، عقد باطل است، هر چند قادر به خواندن عقد به شکل صحیح نباشند، بلکه باید وکیل بگیرند.
- [آیت الله سیستانی] این معامله به دو شکل ممکن است صورت گیرد: 1 صادرکننده سند در حقیقت از خریدار آن مبلغ نهصد و پنجاه تومان در مثال فوق قرض می‌کند و پس از سررسید مدت معین، هزار تومان به خریدار سند بازمیگرداند: نهصد و پنجاه تومان به عنوان اصل، و پنجاه تومان مازاد بر آن. این شکل، ربا و حرام است. 2 صادرکننده سند، سند هزار تومانی را که بعد از مدتی قابل پرداخت است نقداً به نهصد و پنجاه تومان میفروشد. این صورت اگرچه حقیقتاً قرض ربوی نیست، لیکن صحت معامله همانگونه که گذشت محل اشکال است. در نتیجه نمیتوان فروش اوراق مذکور را که مراجع رسمی با آنها معامله میکنند، تصحیح کرد.
- [آیت الله مظاهری] اگر در شهری اوّل ماه ثابت شود در هر جایی هم که افقش با آنجا نزدیک باشد نظیر همه شهرهای ایران، اوّل ماه برای همه ثابت می‌شود.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر احتمال دهد چرک یا چیز دیگری در ابروها و گوشههای چشم و لب او هست که نمیگذارد آب به آنها برسد، چنانچه احتمال او در نظر مردم بجا باشد، باید پیش از وضو بررسی کند که اگر هست برطرف کند.
- [آیت الله جوادی آملی] .داد و ستد گوشت , پیه و پوستی که از دست مسلمان در سرزمین اسلامی گرفته شود , صحیح است و اگر معلوم باشد که مسلمان آن را از کافر بدون بررسی گرفته است , چون کشته شدن آن به دستور اسلامی ثابت نشده، صحیح نیست . البته اگر منفعتی داشته باشد که کاربرد آن , مشروط به پاک بودن نباشد, اشکال ندارد.
- [آیت الله اردبیلی] دادن قرآن به دست کفار و اهل کتاب به امید هدایت آنان و به منظور مطالعه و بررسی و درک آیات آن، در صورتی که در معرض نجس شدن و هتک و اهانت نباشد و واقعا بخواهند از آن استفاده کنند، مانعی ندارد.