خواب
خواب مقابل بیداری است. از آن به مناسبت در بسیاری از باب های عبادات و معاملات سخن رفته است.
آدم پرخوابی هستم و برای بیدار شدن در صبح مشکل دارم. چه‌کار کنم منظم شوم و به موقع از خواب بیدار شوم؟
آدم پرخوابی هستم و برای بیدار شدن در صبح مشکل دارم. چه‌کار کنم منظم شوم و به موقع از خواب بیدار شوم؟ پرخوابی آدم پرخوابی هستم و برای بیدار شدن در صبح مشکل دارم. چه‌کار کنم منظم شوم و به موقع از خواب بیدار شوم؟ امام علی(علیه السلام) می‌فرماید: (کَثْرَةُ الأکْلِ والنَّوْمِ تُفْسِدَانِ النَّفْسَ وَ تَجْلِبَانِ المَضَرَّةَ؛[1] خور و خواب زیاد، جان آدمی را تباه می‌سازد و زیان به بار می‌آورد). به همین دلیل شایسته است که هر فردی میزان خواب خود را با توجّه به عوامل گوناگون مؤثر در آن (نوع و میزان فعالیت روزانه، شرایط سنّی و اقلیمی، وضعیت سلامت روحی و جسمی و...) تعیین نماید. در این میان گفتنی است که گرچه مدت زمان لازم برای خواب انسان بسته به سن و تفاوت‌های فردی متفاوت است و اکثر بزرگسالان برای حفظ سلامتی خود به 7 تا 8 ساعت خواب شبانه نیاز دارند؛ امّا نمی‌توان میزان دقیقی برای خواب افراد تعیین کرد. بعضی از مردم به طور طبیعی خواب کوتاه کمتر از 6ساعت داشته و بدون نشان دادن علائم خواب‌آلودگی، در طول روز عملکرد باکفایتی دارند؛ اما بعضی دیگر برای یک عملکرد باکفایت، هر شب به بیش از 9 ساعت خواب احتیاج دارند. در حقیقت پرخوابی و کم‌خوابی در افراد عادی که مشکل خواب ندارند، با ساعات خوابیدن مشخص نمی‌شود. به عنوان مثال نمی‌توان گفت فردی که 9ساعت می‌خوابد، پرخواب است و یا کسی که 5 ساعت می‌خوابد، کم‌خواب است. ملاک اصلی برای تشخیص مدت زمان خواب، نیاز خود فرد و این نکته است که وقتی از خواب بیدار می‌شود احساس رفع خستگی، آرامش و توانمندی کند؛ بنابراین شما با دقت در ساعات خواب شبانه و همچنین در نظر گرفتن عملکردتان در طول روز می‌توانید میزان خواب مورد نیازتان را به‌دست آورید.[2] برای کاستن از مقدار اضافی خواب خود به توصیّه های زیر عمل نمایید: علل زمینه ای پرخوابی خود را برطرف سازید به عنوان مثال پرخوری در شب از مهم‌ترین عوامل پرخوابی است، سعی کنید شب ها به حداقل غذا اکتفاء کنید. اگر طبع شما سرد است از خوردن غذاهایی مثل ماست، بادمجان، ترشیجات و... که طبیعت آنها سرد است و موجب تشدید خواب آلودگی در شما می شود، بپرهیزید. غذا را در ابتدای شب میل کنید تا موقع خواب هضم شده باشد. در صورت امکان از خواب قیلوله (خواب کوتاه قبل از ظهر) بهره مند باشید. فعّالیّت های شدید بدنی در روز با خواب آلودگی و افزایش خواب همراهند و گریزی از آنها نیست؛ برای همین اگر این نوع فعّالیّت های شما زیاد است آنها را تعدیل کنید. عدم تحرّک و ترک ورزش روزانه باعث اجتماع رطوبت در بدن و خواب آلودگی می‌شود؛ بنابراین تحرّک بدنی برای شما از ضرورت‌های زندگی است. ترک هر عادتی زمان‌بر است و شایسته آن است که به‌تدریج عمل شود؛ به همین دلیل با برنامه ریزی دقیق سعی کنید به تدریج از میزان خواب خود بکاهید. جدولی تنظیم کنید که به مدّت یکماه از طول خواب خود یک ساعت کم کنید. توجّه نمایید که میزان کاهش نباید از حدّ مورد نیاز بدن افزون تر شود. با اطرافیان خود قرار بگذارید که اگر سر ساعت مورد نظر از خواب بر‌نخواستید به هر صورت ممکن شما را بیدار سازند. یک کار مهم در ابتدای صبح برای خود تعریف کنید. یکی از دلایلی که ممکن است خواب صبحگاهی شما ادامه یابد این است که احساس نمی‌کنید وظیفه‌ای بر دوش شماست و در واقع کاری ندارید که بخواهید زود و یا دیر برخواستن از رختخواب برای شما تفاوت داشته باشد؛ بنابراین توصیه می‌شود مسؤولیت آماده کردن صبحانه برای اعضای خانواده را به عهده بگیرید تا از این طریق انگیزه شما برای برخواستن از رختخواب افزایش یابد. پس از نماز صبح برنامه مشترکی با یکی از دوستان خود تنظیم کنید، مثلاً قرار بگذارید با یکدیگر مباحثه علمی داشته باشید یا ورزش کنید و... یکی دیگر از عواملی که باعث می‌شود انسان به خوابش ادامه دهد دمای محیط است؛ برای همین هر وقت که از خواب بیدار شدید از رختخواب خود به درآیید و از گرمای فضای اتاق خواب به وسیله باز کردن پنجره و... بکاهید، به حیاط رفته و مقداری حرکات کششی انجام دهید. جهت پای‌بندی به تصمیم خود برای کاستن از میزان خواب‌تان برای خود برنامه تشویق و تنبیه بگذارید. به عنوان مثال با خود عهد ببندید که هرگاه سر ساعت مورد نظر از رختخواب بیرون نیامدید، برنامه مورد علاقه تلویزیون را که هر روز دنبال می‌کردید، ترک نمایید. در این مورد بر خود سخت بگیرید تا طبع‌تان به برنامه جدید زندگی عادت نماید. برای بیدار شدن در هر ساعت معینی که مرادتان باشد، خواندن آیه آخر سوره کهف مورد سفارش است: (قُلْ إِنَّما أَنا بَشَرٌ مِّثْلُکمُ یُوحَی إِلی أَنَّمَا إِلَاهُکُمْ إِلَاهٌ وَاحِدٌ فَمَن کاَنَ یَرْجُواْ لِقَاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلًا صَالِحًا وَ لَا یُشْرِکْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَدَ)؛[3] (بگو: من فقط بشری هستم مثل شما (امتیازم این است که) به من وحی می شود که تنها معبودتان معبود یگانه است پس هر که به لقای پروردگارش امید دارد، باید کاری شایسته انجام دهد و هیچ کس را در عبادت پروردگارش شریک نکند!) پی نوشت ها ___________________ [1]. محمّد محمدی ری‌شهری، میزان الحکمه، ج 1، ص 1863، ح 655. [2]. جواد ترکاشوند، به خواب شیرین بروید، صص 12-10. [3]. کهف، آیه 110.
آدم پرخوابی هستم و برای بیدار شدن در صبح مشکل دارم. چه‌کار کنم منظم شوم و به موقع از خواب بیدار شوم؟ پرخوابی آدم پرخوابی هستم و برای بیدار شدن در صبح مشکل دارم. چه‌کار کنم منظم شوم و به موقع از خواب بیدار شوم؟ امام علی(علیه السلام) می‌فرماید: (کَثْرَةُ الأکْلِ والنَّوْمِ تُفْسِدَانِ النَّفْسَ وَ تَجْلِبَانِ المَضَرَّةَ؛[1] خور و خواب زیاد، جان آدمی را تباه می‌سازد و زیان به بار می‌آورد). به همین دلیل شایسته است که هر فردی میزان خواب خود را با توجّه به عوامل گوناگون مؤثر در آن (نوع و میزان فعالیت روزانه، شرایط سنّی و اقلیمی، وضعیت سلامت روحی و جسمی و...) تعیین نماید. در این میان گفتنی است که گرچه مدت زمان لازم برای خواب انسان بسته به سن و تفاوت‌های فردی متفاوت است و اکثر بزرگسالان برای حفظ سلامتی خود به 7 تا 8 ساعت خواب شبانه نیاز دارند؛ امّا نمی‌توان میزان دقیقی برای خواب افراد تعیین کرد. بعضی از مردم به طور طبیعی خواب کوتاه کمتر از 6ساعت داشته و بدون نشان دادن علائم خواب‌آلودگی، در طول روز عملکرد باکفایتی دارند؛ اما بعضی دیگر برای یک عملکرد باکفایت، هر شب به بیش از 9 ساعت خواب احتیاج دارند. در حقیقت پرخوابی و کم‌خوابی در افراد عادی که مشکل خواب ندارند، با ساعات خوابیدن مشخص نمی‌شود. به عنوان مثال نمی‌توان گفت فردی که 9ساعت می‌خوابد، پرخواب است و یا کسی که 5 ساعت می‌خوابد، کم‌خواب است. ملاک اصلی برای تشخیص مدت زمان خواب، نیاز خود فرد و این نکته است که وقتی از خواب بیدار می‌شود احساس رفع خستگی، آرامش و توانمندی کند؛ بنابراین شما با دقت در ساعات خواب شبانه و همچنین در نظر گرفتن عملکردتان در طول روز می‌توانید میزان خواب مورد نیازتان را به‌دست آورید.[2] برای کاستن از مقدار اضافی خواب خود به توصیّه های زیر عمل نمایید: علل زمینه ای پرخوابی خود را برطرف سازید به عنوان مثال پرخوری در شب از مهم‌ترین عوامل پرخوابی است، سعی کنید شب ها به حداقل غذا اکتفاء کنید. اگر طبع شما سرد است از خوردن غذاهایی مثل ماست، بادمجان، ترشیجات و... که طبیعت آنها سرد است و موجب تشدید خواب آلودگی در شما می شود، بپرهیزید. غذا را در ابتدای شب میل کنید تا موقع خواب هضم شده باشد. در صورت امکان از خواب قیلوله (خواب کوتاه قبل از ظهر) بهره مند باشید. فعّالیّت های شدید بدنی در روز با خواب آلودگی و افزایش خواب همراهند و گریزی از آنها نیست؛ برای همین اگر این نوع فعّالیّت های شما زیاد است آنها را تعدیل کنید. عدم تحرّک و ترک ورزش روزانه باعث اجتماع رطوبت در بدن و خواب آلودگی می‌شود؛ بنابراین تحرّک بدنی برای شما از ضرورت‌های زندگی است. ترک هر عادتی زمان‌بر است و شایسته آن است که به‌تدریج عمل شود؛ به همین دلیل با برنامه ریزی دقیق سعی کنید به تدریج از میزان خواب خود بکاهید. جدولی تنظیم کنید که به مدّت یکماه از طول خواب خود یک ساعت کم کنید. توجّه نمایید که میزان کاهش نباید از حدّ مورد نیاز بدن افزون تر شود. با اطرافیان خود قرار بگذارید که اگر سر ساعت مورد نظر از خواب بر‌نخواستید به هر صورت ممکن شما را بیدار سازند. یک کار مهم در ابتدای صبح برای خود تعریف کنید. یکی از دلایلی که ممکن است خواب صبحگاهی شما ادامه یابد این است که احساس نمی‌کنید وظیفه‌ای بر دوش شماست و در واقع کاری ندارید که بخواهید زود و یا دیر برخواستن از رختخواب برای شما تفاوت داشته باشد؛ بنابراین توصیه می‌شود مسؤولیت آماده کردن صبحانه برای اعضای خانواده را به عهده بگیرید تا از این طریق انگیزه شما برای برخواستن از رختخواب افزایش یابد. پس از نماز صبح برنامه مشترکی با یکی از دوستان خود تنظیم کنید، مثلاً قرار بگذارید با یکدیگر مباحثه علمی داشته باشید یا ورزش کنید و... یکی دیگر از عواملی که باعث می‌شود انسان به خوابش ادامه دهد دمای محیط است؛ برای همین هر وقت که از خواب بیدار شدید از رختخواب خود به درآیید و از گرمای فضای اتاق خواب به وسیله باز کردن پنجره و... بکاهید، به حیاط رفته و مقداری حرکات کششی انجام دهید. جهت پای‌بندی به تصمیم خود برای کاستن از میزان خواب‌تان برای خود برنامه تشویق و تنبیه بگذارید. به عنوان مثال با خود عهد ببندید که هرگاه سر ساعت مورد نظر از رختخواب بیرون نیامدید، برنامه مورد علاقه تلویزیون را که هر روز دنبال می‌کردید، ترک نمایید. در این مورد بر خود سخت بگیرید تا طبع‌تان به برنامه جدید زندگی عادت نماید. برای بیدار شدن در هر ساعت معینی که مرادتان باشد، خواندن آیه آخر سوره کهف مورد سفارش است: (قُلْ إِنَّما أَنا بَشَرٌ مِّثْلُکمُ یُوحَی إِلی أَنَّمَا إِلَاهُکُمْ إِلَاهٌ وَاحِدٌ فَمَن کاَنَ یَرْجُواْ لِقَاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلًا صَالِحًا وَ لَا یُشْرِکْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَدَ)؛[3] (بگو: من فقط بشری هستم مثل شما (امتیازم این است که) به من وحی می شود که تنها معبودتان معبود یگانه است پس هر که به لقای پروردگارش امید دارد، باید کاری شایسته انجام دهد و هیچ کس را در عبادت پروردگارش شریک نکند!) پی نوشت ها ___________________ [1]. محمّد محمدی ری‌شهری، میزان الحکمه، ج 1، ص 1863، ح 655. [2]. جواد ترکاشوند، به خواب شیرین بروید، صص 12-10. [3]. کهف، آیه 110.
عنوان سوال:
آدم پرخوابی هستم و برای بیدار شدن در صبح مشکل دارم. چه‌کار کنم منظم شوم و به موقع از خواب بیدار شوم؟
پاسخ:
آدم پرخوابی هستم و برای بیدار شدن در صبح مشکل دارم. چه‌کار کنم منظم شوم و به موقع از خواب بیدار شوم؟
پرخوابی
آدم پرخوابی هستم و برای بیدار شدن در صبح مشکل دارم. چه‌کار کنم منظم شوم و به موقع از خواب بیدار شوم؟
امام علی(علیه السلام) می‌فرماید:
(کَثْرَةُ الأکْلِ والنَّوْمِ تُفْسِدَانِ النَّفْسَ وَ تَجْلِبَانِ المَضَرَّةَ؛[1] خور و خواب زیاد، جان آدمی را تباه می‌سازد و زیان به بار می‌آورد).
به همین دلیل شایسته است که هر فردی میزان خواب خود را با توجّه به عوامل گوناگون مؤثر در آن (نوع و میزان فعالیت روزانه، شرایط سنّی و اقلیمی، وضعیت سلامت روحی و جسمی و...) تعیین نماید.
در این میان گفتنی است که گرچه مدت زمان لازم برای خواب انسان بسته به سن و تفاوت‌های فردی متفاوت است و اکثر بزرگسالان برای حفظ سلامتی خود به 7 تا 8 ساعت خواب شبانه نیاز دارند؛ امّا نمی‌توان میزان دقیقی برای خواب افراد تعیین کرد. بعضی از مردم به طور طبیعی خواب کوتاه کمتر از 6ساعت داشته و بدون نشان دادن علائم خواب‌آلودگی، در طول روز عملکرد باکفایتی دارند؛ اما بعضی دیگر برای یک عملکرد باکفایت، هر شب به بیش از 9 ساعت خواب احتیاج دارند. در حقیقت پرخوابی و کم‌خوابی در افراد عادی که مشکل خواب ندارند، با ساعات خوابیدن مشخص نمی‌شود. به عنوان مثال نمی‌توان گفت فردی که 9ساعت می‌خوابد، پرخواب است و یا کسی که 5 ساعت می‌خوابد، کم‌خواب است. ملاک اصلی برای تشخیص مدت زمان خواب، نیاز خود فرد و این نکته است که وقتی از خواب بیدار می‌شود احساس رفع خستگی، آرامش و توانمندی کند؛ بنابراین شما با دقت در ساعات خواب شبانه و همچنین در نظر گرفتن عملکردتان در طول روز می‌توانید میزان خواب مورد نیازتان را به‌دست آورید.[2]
برای کاستن از مقدار اضافی خواب خود به توصیّه های زیر عمل نمایید:
علل زمینه ای پرخوابی خود را برطرف سازید به عنوان مثال پرخوری در شب از مهم‌ترین عوامل پرخوابی است، سعی کنید شب ها به حداقل غذا اکتفاء کنید.
اگر طبع شما سرد است از خوردن غذاهایی مثل ماست، بادمجان، ترشیجات و... که طبیعت آنها سرد است و موجب تشدید خواب آلودگی در شما می شود، بپرهیزید.
غذا را در ابتدای شب میل کنید تا موقع خواب هضم شده باشد.
در صورت امکان از خواب قیلوله (خواب کوتاه قبل از ظهر) بهره مند باشید.
فعّالیّت های شدید بدنی در روز با خواب آلودگی و افزایش خواب همراهند و گریزی از آنها نیست؛ برای همین اگر این نوع فعّالیّت های شما زیاد است آنها را تعدیل کنید.
عدم تحرّک و ترک ورزش روزانه باعث اجتماع رطوبت در بدن و خواب آلودگی می‌شود؛ بنابراین تحرّک بدنی برای شما از ضرورت‌های زندگی است.
ترک هر عادتی زمان‌بر است و شایسته آن است که به‌تدریج عمل شود؛ به همین دلیل با برنامه ریزی دقیق سعی کنید به تدریج از میزان خواب خود بکاهید. جدولی تنظیم کنید که به مدّت یکماه از طول خواب خود یک ساعت کم کنید. توجّه نمایید که میزان کاهش نباید از حدّ مورد نیاز بدن افزون تر شود.
با اطرافیان خود قرار بگذارید که اگر سر ساعت مورد نظر از خواب بر‌نخواستید به هر صورت ممکن شما را بیدار سازند.
یک کار مهم در ابتدای صبح برای خود تعریف کنید. یکی از دلایلی که ممکن است خواب صبحگاهی شما ادامه یابد این است که احساس نمی‌کنید وظیفه‌ای بر دوش شماست و در واقع کاری ندارید که بخواهید زود و یا دیر برخواستن از رختخواب برای شما تفاوت داشته باشد؛ بنابراین توصیه می‌شود مسؤولیت آماده کردن صبحانه برای اعضای خانواده را به عهده بگیرید تا از این طریق انگیزه شما برای برخواستن از رختخواب افزایش یابد.
پس از نماز صبح برنامه مشترکی با یکی از دوستان خود تنظیم کنید، مثلاً قرار بگذارید با یکدیگر مباحثه علمی داشته باشید یا ورزش کنید و...
یکی دیگر از عواملی که باعث می‌شود انسان به خوابش ادامه دهد دمای محیط است؛ برای همین هر وقت که از خواب بیدار شدید از رختخواب خود به درآیید و از گرمای فضای اتاق خواب به وسیله باز کردن پنجره و... بکاهید، به حیاط رفته و مقداری حرکات کششی انجام دهید.
جهت پای‌بندی به تصمیم خود برای کاستن از میزان خواب‌تان برای خود برنامه تشویق و تنبیه بگذارید. به عنوان مثال با خود عهد ببندید که هرگاه سر ساعت مورد نظر از رختخواب بیرون نیامدید، برنامه مورد علاقه تلویزیون را که هر روز دنبال می‌کردید، ترک نمایید. در این مورد بر خود سخت بگیرید تا طبع‌تان به برنامه جدید زندگی عادت نماید.
برای بیدار شدن در هر ساعت معینی که مرادتان باشد، خواندن آیه آخر سوره کهف مورد سفارش است:
(قُلْ إِنَّما أَنا بَشَرٌ مِّثْلُکمُ یُوحَی إِلی أَنَّمَا إِلَاهُکُمْ إِلَاهٌ وَاحِدٌ فَمَن کاَنَ یَرْجُواْ لِقَاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلًا صَالِحًا وَ لَا یُشْرِکْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَدَ)؛[3]
(بگو: من فقط بشری هستم مثل شما (امتیازم این است که) به من وحی می شود که تنها معبودتان معبود یگانه است پس هر که به لقای پروردگارش امید دارد، باید کاری شایسته انجام دهد و هیچ کس را در عبادت پروردگارش شریک نکند!)
پی نوشت ها
___________________
[1]. محمّد محمدی ری‌شهری، میزان الحکمه، ج 1، ص 1863، ح 655.
[2]. جواد ترکاشوند، به خواب شیرین بروید، صص 12-10.
[3]. کهف، آیه 110.
- [سایر] من ساعات خوابم طی روز زیاده، و از طرفی درس هم می خوانم و با اینکه کلا آدم سحرخیز و سحردوستی ام اما در زمستان نمی توانم زودتر از 8 یا 9 صبح بیدار شوم. بعد بیداری هم باز یک ساعت بعدش خوابم می گیره و خیلی خواب زمستان شیرینه اما به درس و زندگیم لطمه میزنه. بگویید با این مشکل احساس خواب آلودگی و پرخوابی چکار کنم؟
- [سایر] فرزند 8 ساله ام صبح ها به سختی از خواب بیدار می شود. او را چگونه بیدار کنم؟
- [سایر] فرزند 7 ساله ام صبح ها به سختی از خواب بیدار می شود. علل آن چیست؟
- [آیت الله بهجت] اگر کسی خواب باشد، لازم است او را برای نماز صبح بیدار کنیم؟
- [آیت الله مظاهری] کسی که در شب ماه رمضان در خواب محتلم شود و نیمه شب از خواب بیدار شود و بدون اینکه بفهمد صبح شده یا نه، دوباره بخوابد و پس از طلوع آفتاب بیدار شود، روزه او چه حکمی دارد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] کسی از خواب بیدار شود و یا از خواب اوّل بعد از جنابت بیدار شود و وقت تا اذان صبح برای غسل و تیمّم تنگ است تکلیف روزه معیّنآن روز چه می‌شود؟
- [سایر] شب از خون حیض پاک شدم؛ تصمیم گرفتم بخوابم و پیش از اذان صبح غسل کنم؛ ولی بعد از اذان صبح از خواب بیدار شدم، تکلیف روزهام چیست؟
- [آیت الله سیستانی] اگر پدری جهت انجام فریضه نماز صبح فرزند بالغ خود را از خواب بیدار کند و این نوع بیدار کردن نوع بدی باشد که باعث ناراحت شدن فرزند شود آیا فرد بیدار کننده معصیت کرده است یا خیر؟
- [آیت الله اردبیلی] شخصی خوابش سنگین است و به دوست خودش که در یک منزل زندگی میکنند، می‌گوید که من برای نماز صبح خواب میمانم و شما مرا برای نماز بیدار کن؛ ولی دوست او از خواب بیدار می‌شود و نماز میخواند و این شخص را بیدار نمیکند. آیا نماز او قبول است یا خیر؟ و بیدار نکردن او چه حکمی دارد؟
- [سایر] با سلام من شبها حتی اگه چند روز هم نخوابیده باشم بازم باید ساعت ها داخل رخت خوابم بیدار بمونم تا که خوابم ببره به همین خاطر صبح ها هم واسه بیدار شدن اذیت میشم. میخاستم ببینم این مشکل درمانی هم داره؟ ایا دارویی وجود داره که فقط باعث بشه خابم ببره و تاثیری روی بیشتر شدن زمان خواب نداشته باشه؟ ممنون
- [آیت الله اردبیلی] خواب دوم و سوم حائض یا نفساء در شب ماه رمضان پس از پاک شدن، حکم خواب دوم و سوم جنب را ندارد، بلکه اگر برای بیدار شدن و غسل کردن کوتاهی نکرده باشد، خواب سوم او نیز اشکال ندارد؛ وچنانچه تا اذان صبح بیدار نشود، روزه او صحیح است و در صورتی که کوتاهی کرده باشد، خواب اوّل او نیز اشکال دارد و چنانچه تا اذان صبح بیدار نشود، روزه او باطل است.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر جنب در شب ماه رمضان بخوابد و بیدار شود و بداند یا احتمال دهد که اگر دوباره بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می‌شود و تصمیم هم داشته باشد که بعد از بیدار شدن غسل یا تیمم کند، چنانچه دوباره بخوابد و تا اذان بیدار نشود، باید روزه آن روز را قضا کند؛ همچنین اگر از خواب دوم بیدار شود و برای مرتبه سوم بخوابد و تا اذان صبح بیدار نشود، باید روزه آن روز را قضا کند و بنا بر احتیاط مستحبی کفاره نیز بدهد، بلکه بنا بر احتیاط مستحب در خواب دوم و همچنین در خواب اول در صورتی که عادت به بیدار شدن نداشته باشد، کفاره بدهد.
- [آیت الله سیستانی] خوابی که در آن احتلام صورت گرفته است، خواب اوّل حساب می‌شود، بنابراین اگر پس از بیدار شدن دوباره بخوابد و تا اذان صبح بیدار نشود، چنانچه در مسأله قبل گفته شد، روزه آن روز را باید قضا کند.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر جنب در شب ماه رمضان بخوابد و بیدار شود و بداند یا احتمال دهد که اگر دوباره بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می شود، و تصمیم هم داشته باشد که بعد از بیدار شدن غسل کند، چنانچه دوباره بخوابد و تا اذان بیدار نشود، باید آن روز را قضا کند، و همچنین است اگر از خواب دوم بیدار شود و برای مرتبه سوم بخوابد، و بنابر احتیاط واجب در خواب سوم کفاره هم لازم است.
- [آیت الله بروجردی] اگر جُنب در شب ماه رمضان بخوابد و بیدار شود و بداند یا احتمال دهد که اگر دوباره بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می‌شود و تصمیم هم داشته باشد که بعد از بیدار شدن غسل کند، چنانچه دوباره بخوابد و تا اذان بیدار نشود، باید روزهی آن روز را قضا کند و اگر از خواب دوم بیدار شود و برای مرتبهی سوم بخوابد و تا اذان صبح بیدار نشود، قضای روزه و کفاره بر او واجب می‌شود.
- [آیت الله مظاهری] کسی که در شب ماه رمضان جنب است و احتمال میدهد که اگر بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می‌شود در صورتی که بخوابد و تا اذان صبح خواب بماند روزهاش صحیح است.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر جنب در شب ماه رمضان بخوابد وبیدار شود وبداند یا اطمینان دارد که اگر دوباره بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می‌شود وتصمیم هم داشته باشد که بعد از بیدار شدن غسل کند چنانچه دوباره بخوابد وتا اذان بیدار نشود، باید روزه آن روز را قضا کند و همچنین است از خواب دوم بیدار شود وبرای مرتبه سوم بخوابد وتا اذان صبح بیدار نشود، قضای روزه بر او واجب می‌شود و بنابر احتیاط واجب کفّاره هم دارد.
- [امام خمینی] اگر جنب در شب ماه رمضان بخوابد و بیدار شود و بداند یا احتمال دهد که اگر دوباره بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می شود و تصمیم هم داشته باشد که بعد از بیدار شدن غسل کند، چنانچه دوباره بخوابد و تا اذان صبح بیدار نشود، باید روزه آن روز را قضا کند، و همچنین است اگر از خواب دوم بیدار شود و برای مرتبه سوم بخوابد، و کفاره بر او واجب نمی شود.
- [آیت الله خوئی] کسی که در شب ماه رمضان جنب است و یقین دارد که اگر بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می‌شود، چنانچه تصمیم داشته باشد که بعد از بیدار شدن غسل کند و با این تصمیم بخوابد و تا اذان خواب بماند، روزهاش صحیح است. و همچنین است کسی که عادت بیدار شدن قبل از اذان صبح را داشته و احتمال بیدار شدن را نیز بدهد.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] کسی که در شب ماه رمضان جنب است و یقین دارد که اگر بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می شود؛ چنانچه تصمیم داشته باشد که بعد از بیدار شدن غسل کند و با این تصمیم بخوابد و تا اذان خواب بماند؛ روزه اش صحیح است. و همچنین است کسی که عادت بیدار شدن قبل از اذان صبح را داشته و احتمال بیدار شدن را نیز بدهد.