ترم اول هستم و تازه با محیط دانشگاه آشنا شده‌ام. لطفاً درباره رابطه دختر و پسر در دانشگاه و شرایط آن برایم توضیح دهید.

ترم اول هستم و تازه با محیط دانشگاه آشنا شده‌ام. لطفاً درباره رابطه دختر و پسر در دانشگاه و شرایط آن برایم توضیح دهید.

همان‌گونه که خود می‌دانید، تاکنون در محیط تحصیلی، کمتر با جنس مخالف برخورد داشته‌اید. در مقاطع تحصیلی قبلی، با فضای آموزشی مختلط مواجه نبودید. زندگی آموزشی شما، فارغ از حضور جنس مخالف بود. شاید محیط دانشگاه، نخستین تجربه برخورد مستقیم شما با جنس مخالف است. بر این اساس، بایسته است با شکل این نوع ارتباط و پیامدهای مثبت و منفی و راه‌های کنار آمدن با این پدیده، آشنایی بیشتری پیدا کنید. ناآشنایی می‌تواند موجب خسران و ضرر آموزشی گردد و به جای بهره‌مندی علمی و آموزشی، زیان اجتماعی، اخلاقی و حیثیتی به شما تحمیل کند. همچنین بدون قصد و برنامه قبلی، شما را از هدف دور کرده، به سمت انحراف‌های پیش‌بینی نشده ببرد. بر این اساس، آگاهی از مواجهه صحیح با این پدیده و داشتن ارتباط سالم و صحیح با جنس مخالف و شناخت کافی از شرایط، آداب و مقررات این نوع ارتباط، برای شما لازم و بایسته است. از این رو، به منظور روشن‌گری، نکاتی بیان می‌شود. اما پیش از پرداختن به جزئیات، توجّه به یک نکته اساسی - که کلید ارتباط با تمام انسان‌ها و در تمام محیطها است - بایسته است. انسان، هرگز بدون ارتباط و تعامل با دیگران زندگی نکرده است و اگر چه سطح و نوع ارتباطها متنوّع بوده؛ ولی هیچ‌گاه قطع نشده است؛ زیرا ارتباط با همنوع برای آدمی ضرورت دارد.
نوع و کیفیت ارتباط، بر اساس اهداف و اغراض اشخاص تعیین می‌شود.
بدین جهت این ارتباط گاهی آموزشی است و گاهی اقتصادی، فرهنگی و یا اجتماعی. هر نوع ارتباطی، شرایط خاص خود را دارد که باید رعایت گردد تا ارتباط به هدف خود برسد. یک مجموعه، دارای اصول و قواعدی است که باید در تمام ارتباطها، رعایت گردد. به عنوان نمونه هرگز ارتباطها، نباید با همدیگر همپوشی و تداخل کند؛ یعنی، در ضمن یک ارتباط، نباید هدف گم شود. پیام مبادله شده، باید محدود و منحصر به نوع ارتباط باشد؛ مثلاً در ضمن یک ارتباط اقتصادی، نباید پیام خانوادگی مبادله شود. این تداخل، موجب ضرر به هر دو نوع ارتباط شده و طرفین را از اهداف خود دور می‌سازد. همان طور که در ضمن ارتباط آموزشی، اگر حواس متوجه مطالب دیگر شود، موجب افت کیفیت آموزش می‌شود. به هر حال باید به اصول ارتباطهای انسانی پایبند بود تا بتوان به اهداف ارتباطها دست یافت. توجه دارید که علت اصلی حضور شما در دانشگاه - همان گونه که از نام این محیط پیدا است - تحصیل دانش و علم است؛ از این رو، ارتباط اساسی و اصلی شما با تمام افراد در این محیط، (آموزشی) است و اگر ارتباط دوستی یا اقتصادی و ... برقرار شود، در مسیر تکمیل آموزش و یا مقدمه‌ای جهت رسیدن به اهداف آموزشی است. اما هر رفتار و یا ارتباطی که شما را از این هدف دور کند، آفت زندگی دانشجویی و انحراف از مسیر آموزش تلقی می‌شود. هر ارتباط دیگری - غیر از ارتباط آموزشی - فقط یک عامل مزاحم است و باید آنها را از مسیر زندگی دانشجویی خود حذف کنید تا بتوانید به اهداف علمی و معرفتی نایل آیید. از دیدگاه تعلیم و تربیت، ارتباط با جنس مخالف، یک عامل مزاحم است و در اولین گام، سطح تمرکز شما را کاهش می‌دهد. کافی است یک پیام غیر آموزشی از جنس مخالف، نظر شما را به خود جلب کند؛ تا ساعت‌ها فکر و ذهن شما را به خود مشغول سازد!!
پس هر عمل و ارتباطی که آموزش و فعالیت تحصیلی شما را تحت تأثیر خود قرار دهد و کمیت و کیفیت دانش اندوزی شما را کاهش دهد، باید از زندگی دانشجویی‌تان حذف شود.
تأثیر مزاحمتی ارتباط با جنس مخالف، نه قابل کتمان است و نه با مزاحمت‌های دیگر (همانند سر و صدا) قابل مقایسه است؛ یعنی، کسی نیست که بگوید ارتباط با جنس مخالف، همانند خرید لوازم التحریر، مقدمه‌ای برای تحصیل موفق است؛ زیرا بروز عامل مزاحم، برابر است با افت تحصیلی! افزون بر این، پژوهش‌های صورت گرفته و تجربیات افراد مبتلا به ارتباط با جنس مخالف، گویای افت شدید تحصیلی این گونه افراد است. موضوع ارتباط با جنس مخالف، تنها نظر اندیش ورزان و صاحب نظران تعلیم و تربیت را به خود جلب نکرده است؛ بلکه این مسئله از دیدگاه فقهی، جامعه‌شناختی، روان‌شناختی و ... نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد. اینک از دیدگاه روان‌شناختی این مسئله را مورد بررسی کوتاه قرار می‌دهیم. در هر ارتباطی پنج مؤلفه نقش آفرین است: 1. پیام‌دهنده، 2. پیام‌گیرنده، 3. محتوای پیام، 4. کانال، 5. رسانه.
از بین این امور، بیشترین تأثیر و نقش تعیین کننده از آن مؤلفه سوم (محتوای پیام) است. آنچه یک ارتباط را از دیگر ارتباطها متمایز می‌سازد، محتوا و پیام است. حال سخن این است که در ارتباط دوستی با جنس مخالف، چه نوع پیامی مبادله می‌گردد که آن را(دوستی با جنس مخالف) می‌گویند؟ چرا ارتباط با استاد در کلاس درس یا ارتباط با دفتردار دانشگاه را (ارتباط دوستی) نمی‌گویند؟ آیا چیزی جز محتوا و پیام مبادله شده، می‌تواند نقش مؤثر و تعیین کننده‌ای داشته باشد؟ باید مشخص شود در ارتباط دوستی با جنس مخالف، محتوا و پیام مبادله شده چیست که آن را از دیگر ارتباطها - همانند ارتباطات اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و ... - متمایز می‌سازد؟ آنچه در ارتباط با جنس مخالف مبادله می‌شود، محبت و عشق ویژه‌ای است؛ محبتی که یک همجنس از ارائه آن ناتوان است. از این رو به سراغ جنس مخالف می‌رود! پس محبت از نوع جنسیتی است و اگر پیام آرامش، سکون و ... نیز مبادله می‌گردد، رنگ جنسیتی - نه جنسی - می‌پذیرد. در این نوع ارتباط، چون قواعد، شرایط و تعهّدات طرفین تعریف نشده، با پیامد منفی فراوانی همراه است. برای مثال چون سطح دوستی تعریف نشده، دوستان در برابر همدیگر احساس تعهد نمی‌کنند که معمولاً با خیانت، بی‌وفایی، شکست و ... همراه است. گاهی اوقات به واسطه اینکه سطح دوستی و ارتباط تعریف نشده است، اندک اندک از ارتباط دوستی فراتر رفته، همسان با ارتباط خانوادگی و کارکردهایی از آن دست می‌شود و چون شرایط آن با توافق طرفین قرین نشده، به هتک حیثیت اجتماعی و چه بسا خسارت‌های جبران‌ناپذیر - به ویژه از طرف دختر - همراه می‌شود! هرگز کسی در ابتدا پیش‌بینی نمی‌کند که این دوستی، به این نقطه ختم شود؛ ولی کم کم به جایی می‌رسد که نتیجه‌ای جز پشیمانی به بار نمی‌آورد! بنابراین چون در فرهنگ دینی و عرف ایران اسلامی، این نوع ارتباط تعریف نشده است، نباید به سراغ آن برویم؛ چون هر ارتباطی که از شرایط، آداب و تعهد لازم فارغ باشد، نه تنها به هدف خود نمی‌رسد، بلکه جز خسارت نتیجه‌ای ندارد. اگر ارتباط اقتصادی با آداب، شرایط و تعهدهای بیگانه باشد، نه تنها سود نمی‌دهد؛ بلکه خسارت اقتصادی تنها نتیجه آن خواهد بود. در این نوع ارتباط هم، وضعیت به همین منوال است. در ارتباط دوستی با جنس مخالف، آنچه در معرض خسارت و ضرر (و یا بهتر بگوییم تهدید) قرار می‌گیرد، مال، سرمایه و تحصیل دانش نیست؛ بلکه آبرو و پاکی است که اگر از کف رود، هرگز جبران نمی‌شود. آیا انسان عاقل حاضر است در یک ارتباط دوستی فاقد تعهّد لازم، حیثیت خود را در معرض آسیب و خطر قرار دهد! اگر این ضرر رخ داد، چه کسی آن را جبران می‌کند و آیا آبروی بر باد رفته، قابل برگشت است! چه بسیار افرادی که هرگز گمان نمی‌کردند به بی‌آبرویی و از دست دادن آبرو و ... مبتلا شوند؛ ولی مبتلا شدند! بنابراین، از دیدگاه روان‌شناختی، چون ارتباط دوستی با جنس مخالف فاقد شرایط یک ارتباط سالم است و ویژگی‌های لازم در مؤلفه‌های آن رعایت نشده، یک ارتباط شکست خورده و مقرون به آسیب است و تا زمانی که به یک تعهد طرفینی همراه با رعایت آداب و شرایط منتهی نشود، باید از آن سخت پرهیز کرد. حال که ارتباط با جنس مخالف در فضای آموزشی و غیر آموزشی ممنوع است، پس شکل رفتار ما با جنس مخالف چگونه باید باشد؟ به طور کلی در جامعه ما چند شیوه برخورد وجود دارد که یک شیوه آن درست و شیوه‌های دیگر غلط است. برخورد مبتنی بر شناخت و احترام متقابل، مواجهه صحیح با جنس مخالف است. در این شیوه، دختران و پسران به محض دیدن یکدیگر، خود را نمی‌بازند و هیجان زده نمی‌شوند. اینان یک نگاه و یک کلام از جنس مخالف را به عشق تعبیر نمی‌کنند، آن را در ذهن خود و در رؤیاهای خویش نمی‌پرورانند؛ بلکه در برخوردها در مجامع فامیلی، تحصیلی و ... بسیار با وقار و سنگین برخورد می‌کنند و در عین پرس و جو از احوال یکدیگر و پاسخ‌گویی به پرسش‌های آنان، دچار افراط در خنده و شوخی نمی‌شوند. آنان جنس مخالف را افرادی چون پدر، مادر، برادر و خواهر خود نمی‌دانند و آدابی را که از لحاظ شرعی و اجتماعی در برخورد با دیگران لازم است، رعایت می‌کنند. آنان بر اثر تربیت خانوادگی، برقراری رابطه پنهان با جنس مخالف را بی‌معنا می‌دانند و درباره روحیات جنس مخالف، به حد کافی آگاهند و برای برقراری روابط نزدیک و صمیمی با جنس مخالف، برنامه دارند و آن را از طریق ازدواج و فراهم آوردن شرایط مقبول اجتماعی، به تحقّق می‌رسانند.
شیوه‌های نادرست ارتباط
1.برخورد احساسی و هیجان زده؛
این رفتار بر اثر عدم شناخت صحیح از جنس مخالف است. آنان یک ابراز محبت ساده را نشانه عشقی عمیق می‌دانند و هیجان زده می‌شوند که معمولاً در دختران چنین واکنشی بیش از پسران به چشم می‌خورد!
2. برخورد خشک و محدود؛
عده‌ای از جوانان، بر اساس تربیت‌های غلط، گاهی در میان خویشان و آشنایان از افراد هم‌جنس نیز اجتناب می‌کنند و رفتاری سرد و یا خشن دارند. البته خشک نبودن، هرگز به معنای رعایت نکردن حدود شرعی نیست؛ ولی رعایت موازین شرعی هم لزوماً به معنای بد اخلاقی و سرد بودن نیست.
3. داشتن روابط پنهانی؛
داشتن روابطی مثل نامه نگاری، تماس‌های تلفنی و مخفیانه و... عواقب روانی و اجتماعی بسیار خطرناکی در پی دارد که متأسفانه بیشترین آسیب، نصیب دختران می‌شود.
4. افراط در معاشرت؛
بعضی از خانواده‌ها، به بهانه اجتماعی کردن فرزندان خود، سعی در ایجاد روابط افراط گونه بین پسر و دختر می‌کنند که نوعی تبعیت کورکورانه از فرهنگ غربی است! بنابراین به نظر می‌رسد شیوه صحیح در رابطه با جنس مخالف، تابع اصولی است که به بعضی از آنها اشاره می‌شود: 1. برخورد با جنس مخالف، بر اصل (تکبّر ورزی) استوار شده است. رفتار صمیمانه و چهره گشاده و لب خندان داشتن، برای مواجهه با هم‌جنس و محارم است؛ نه برای نامحرم و جنس مخالف. راه حفظ حریم و مصونیت و حرمت نهادن برای خود، (تکبرورزی) است تا ناشناسان و نامحرمان، به حریم شما بار نیابند. 2. نباید به بعضی از تأثیرات مثبت و اندک این ارتباط دل خوش کرد. باید بدانیم انسان‌های پشیمان، اندک اندک به خط قرمز رسیده، از آن عبور کرده‌اند! اگر شما یک قدم جلو بگذارید، باید ده قدم از ارزش‌های خود عقب‌نشینی کنید! جاذبه طبیعی و زیستی دختر و پسر - به ویژه در سنین جوانی - زمینه انحراف در ارتباطهای انسانی را فراهم می‌سازد. در محیط آموزشی هم نباید از آفاتی که در جاذبه‌های زیستی ریشه دارد، غفلت کنید؛ زیرا روابط انسانی از این ناحیه، بسیار آسیب‌پذیر بوده و به انحراف می‌گراید. بر همین اساس شارع مقدس به ما هشدار می‌دهد که هرگاه دو غیر هم جنس، در قالب هر ارتباطی و در مکانی خلوت و دور از دید دیگران قرار گیرند؛ شیطان آنها را به سمت روابط تهدیدآمیز می‌کشاند و باید از آن محیط و ارتباط بگریزند. نکته دیگری که به این حساسیت می‌افزاید، تهدید مستمر و لحظه به لحظه این خطر است؛ یعنی، در حالی که دیگر عوامل تهدید کننده، نیازمند زمان و مکان خاصی است تا آدمی را در معرض تهدید قرار دهد و در رفتار وی نفوذ کند؛ این عامل همیشه نقش تهدید کننده دارد و انسان هوشیار، نباید یک لحظه خود را از این تهدید در امان ببیند. 3. محیط آموزشی، بدون ارتباط آموزشی نیست و طرف دوم این ارتباط، همیشه از جنس شما نیست. شاید شما در بعضی اوقات، مجبور به برقراری ارتباط با جنس مخالف شوید؛ در این صورت، نباید از محدوده پیام آموزشی تجاوز کنید و فقط به مبادله همین نوع پیام - در صورت مستقیم یا غیر مستقیم - اکتفا نمایید. برای اینکه یقین کنید مخاطب شما پیام دیگری دریافت نکرده است و پیام دیگری مبادله نکرده‌اید، به نکات زیر بسیار پایبند باشید.
الف. به محض احساس دریافت پیامی غیرآموزشی، به سرعت رابطه را در همان لحظه قطع کنید.
ب. در فضای آموزشی مختلط، مواظب نگاه خود باشید و به پیام‌های شفاهی و کتبی افراد مزاحم توجه نکنید و حتی اگر به داد و فریاد متوسّل شدند، ناشنیده گرفته، از موقعیت دور شوید.
ج. در جمع دوستانی که به این نوع روابط دل خوش کرده‌اند، شرکت نکنید و از آنها کناره بگیرید.
د. توجه داشته باشید هیچ انسان مبتلا به انحراف رفتار، با قصد و غرض قبلی به این وادی وارد نشده؛ بلکه دست‌های ناپیدایی او را در این گرداب مبتلا ساخته است. شما نیز از حیله این دست‌ها، خود را در امان نپندارید؛ زیرا همیشه آنها با شما و در کمین شما هستند؛ (گرچه شما از آنها غافل هستید)!
به همین جهت در قرآن مجید به انسان‌های پاک و وارسته سفارش شده که از دوست‌گیری پنهانی خودداری کنند و این توصیه هم به دختران شده و هم به پسران.
(... وَ لا مُتَّخِذاتِ أَخْدانٍ ) ؛ نساء (4)، آیه 25.
([ زنان ]دوست‌گیران پنهانی نباشند). (... وَ لا مُتَّخِذِی أَخْدانٍ ) مائده (5)، آیه 5.؛ ([ مردان‌] زنان را در پنهانی دوست خود نگیرند).
برای مطالعه بیشتر ر.ک: تحلیلی تربیتی به روابط دختر و پسر، علی اصغر احمدی (انتشارات سازمان انجمن اولیاء و مربیان)، 1375
محمد رضا احمدی