من اصلا تمرکز ندارم زمان درس خوندن و سریعا از یاد میبرم باید چیکار کنم؟
خوشحالیم شما مخاطب ما هستید امیدواریم راهنمای خوبی در رابطه با این موضوع برای شما باشیم.
همانطور که می دانیدتمرکز حواس، حالتی ذهنی و روانی است که در آن حالت، تمام قوای حسی، روانی و فکری انسان روی موضوع خاصی متمرکز می‌شود و تضمین کننده امر یادگیری و انجام صحیح کارها و رهایی از خطرات احتمالی است. تمرکز حواس در یک چشم بر هم زدن ایجاد شده یا از بین می رود. انسان در تمام طول عمرش با شدت های متفاوت فکر می کند. هرگز نمی تواند راجع به چیزی فکر نکند و نگران نباشد. ذهنیات و ایده های گوناگون دائما تمرکز او را به هم می زند. توجه داشته باشید که برای دستیابی به تمرکز نمی توان مستقیما تلاش کرد بلکه باید شرایط تمرکز را زیاد کنید و آن شامل حذف کردن عناصر حواس پرتی های داخلی و خارجی و استفاده از راه کارهایی برای افزایش تمرکز است. به هر حال در یک جمع‌بندی کلی، می‌توان گفت: بیشتر افراد به دلایل عمده زیر، با عدم تمرکز فکر و حواس مواجه می‌شوند:
1. کسانی که خود را به انجام دادن کار یا فعالیتی مجبور می‌کنند؛ در حالی که تمایل درونی چندانی به آن ندارند. در این صورت تمام قوای ذهنی و روانی‌شان به طور خودکار از آن موضوع پرت می‌شود و دچار حواس‌پرتی می‌گردند. چنین افرادی ممکن است مدت‌ها با بی‌علاقگی کارهایی انجام می‌دهند یا به دنبال کار یا رشته تحصیلی خاصی، تلاش‌هایی کنند و به عبارت دیگر خود را مجبور به انجام دادن آن کار یا مطالعه می‌بینند.
2. فشارهای روانی نیز از عوامل عمده تشتت فکری است. بیشتر افراد زمانی که با مسأله‌ای مواجه می‌شوند، اگر معتقد باشند زمان کافی برای حل آن ندارند و یا توانایی حل مسأله و کسب توفیق را در خود نبینند، دچار نگرانی و اضطراب می‌شوند و در نتیجه این نگرانی‌ها، ترس از شکست، افکار منفی عدم اعتماد به نفس و خیال‌بافی‌های منفی‌گرایانه، توان عمل و ابتکار و خلاقیت را از آنان سلب می‌کند و به جای اینکه روی موضوع خاص تمرکز کنند، بر ترس و احتمال شکست خود تمرکز می‌کنند و یأس و ناامیدی بر آنها چیره شده و موجب حواس‌پرتی می‌شود.
3. گاهی برخی حوادث و اتفاقات، فضای روانی فرد را دچار اختلال می‌کند (نظیر آنچه در زندگی شخصی، تحصیلی، خانوادگی، اجتماعی و اقتصادی و... رخ می‌دهد)، امکان تمرکز حواس را از بین می‌برد.
4. گاهی عدم رعایت اصول فعالیت یا مطالعه و نبود نظم در فعالیت باعث خستگی جسمی و روانی شده و در نتیجه احساس بی‌علاقگی و به دنبال آن عدم تمرکز حواس بر او مستولی می‌شود.
5. تکثر و تعدد فعالیتهای فرد مخصوصا اگر در توان انسان نباشد، باعث عدم تمرکز حواس می‌شد.
چه باید کرد؟
همانطور که اشاره شد برای داشتن تمرکز حواس باید در دو جبهه فعالیت نمود.اول باید موانع موجود را حذف نمود و سپس راهکارهای تقویت تمرکز حواس را عملی ساخت .
الف) برای حذف هر یک از عوامل فوق که هر کدام به گونه‌ای مانع تمرکز حواس می‌شود - باید به راه‌کار خاص و مناسب با آن توجه نمود. در عین حال نکات زیر می‌تواند به عنوان راهکارهای کلی، مؤثر واقع شود:
1. در ابتدا و قبل از هر چیز، برای تمام فعالیتهای خود برنامه‌ریزی کنید. یعنی هر شئی باید در جای خود قرار بگیرد.از اینکه همه را یک جا جمع نموده و سپس آنها را در یک زمان در محلهای خود قرار دهید پرهیز نماید.مثلا اگر کار شما با دفتر مالی تمام شد قبل از اینکه مشغول کار دیگری شوید ابتدا دفتر را در محل مخصوص خود قرار دهید.به این ترتیب ذهن شما برای اشیاء طبقه بندی مخصوصی ایجاد نموده و در بازیابی به شما کمک می نماید.
2. در صورتی که تعدد کارها و فعالیتها، باعث عدم تمرکز می‌شود، آنها را به حداقل ممکن برسانید و به خود بگویید: در این دوره و زمان، مهمترین وظیفه و کار من چیست و فعالیتهای جانبی متعدد، مزاحم وظیفه اصلی من است.یعنی سعی نماید در یک زمان فقط یک فعالیت انجام دهید. شاید در ابتدا تصور نمایید از تعداد فعالیتهای شما کاسته شده اما در انتهای روز متوجه می شوید به همان میزان قبلی فعالیت انجام داده اید بدون اینکه تداخلی در فعالیتها صورت گرفته باشد
3. اگر مشکلات شخصی، اجتماعی، خانوادگی و... باعث عدم تمرکز حواستان می‌شود؛ بدانید که زندگی فردی هیچ‌کس، خالی از مشکل نیست و ذهن هیچ فردی خالی محض نیست. از طرف دیگر با صرف فکر کردن و مشغولیت ذهنی درباره چنین مشکلاتی، هیچ دردی دوا نخواهد شد. پس به خود تلقین کنید که هنگام فعالیت یا مطالعه، ذهن خود را از آن مسائل برهانید.
4.کلید اساسی تمرکز حواس، کاربرد فنونی است که خواننده را در عمل مطالعه فعال می سازد و سبب ایجاد واکنش در حین مطالعه می شود.
نکات زیر می‌تواند به عنوان راهکارهای کلی، مؤثر واقع شود:
1- در ابتدا و قبل از هر چیز، برای تمام فعالیتهای درسی و غیردرسی، برنامه‌ریزی کنید. اوقات شبانه‌روز را در یک جدول زمان‌بندی شده - از هنگام بیداری تا موقع خواب - یادداشت و برای هر کاری، زمان خاص و مناسب معین کنید. بکوشید طبق همان برنامه تنظیم شده، به فعالیتهای کلاس، مطالعه، استراحت، عبادت، ورزش و ... بپردازید.
2- زمان معینی را در طول روز، برای اندیشیدن درباره موضوعات مختلف با تخیلات و افکار مزاحم، اختصاص دهید. این کار حداقل دو فایده مهم دارد: نظم و انضباط در تمام فعالیتها - حتی در اندیشه‌ها و افکارتان - راه پیدا می‌کند که خود بسیار ارزشمند است و نیز اگر افکار مزاحم در غیر زمان معین، به سراغتان آمد و باعث حواس‌پرتی شما شد، می‌توانید به خود وعده بدهید که زمان اندیشیدن در این باره، فلان زمان خاص و معین است. پس برای هر کار و فعالیتی وقتی، مشخص کنید و در آن زمان به هیچ امری، غیر از آن نپردازید.
3- به هنگام مطالعه یا حضور در کلاس، از افکار یأس آفرین، کسل کننده و غیرمنطقی بپرهیزید و همواره امید، قدرت و توانایی را در ذهن خود حفظ کنید.
4- هنگام مطالعه یا سر کلاس، کاغذ و قلمی داشته باشید و یادداشت بردارید یا مطالب را خلاصه کنید تا در فضای روانی درس و مطالعه قرار داشته باشید؛ نه اینکه به دنبال افکار و ذهنیات خود باشید.
5- با پیش مطالعه وارد کلاس شوید و پرسش‌هایی که درباره درس به ذهنتان می‌رسد، بلافاصله از استاد بپرسید. به خود اجازه ندهید سؤال مطرح شده، ذهنتان را به خود مشغول دارد و به تدریج از فضای روانی کلاس خارج شوید. با این روش ساده، می‌توانید فرایند تدریجی و محتوای درسی کلاس را پی‌گیری کنید و خود را در فضای درسی یا مطالعه قرار دهید.
6- زمان و مکان مطالعه، باید از نظر فیزیکی و روانی، از شرایط مناسب برخوردار باشد و عامل حواس پرتی (نظیر سر و صداها، سرما و گرما و نور کم یا خیلی شدید) از محیط مطالعه حذف شود.
نکته پایانی اینکه در صورتی که موضوع یا موضوعات خاص و محدودی، باعث حواس‌پرتی شما می‌شود، به دنبال راه حل مناسب آن باشید؛ چرا که این در حکم علت عدم تمرکز حواس شما است. پس برای مقابله با آن، ابتدا علت و عامل اصلی را شناسایی کنید و در پی حذف یا تقلیل آن برآیید.
برای اطلاعات بیشتر
1- تقویت و تمرکز فکر، ترجمه هوشیار
2- اسرار تمرکز فکر، علی اکبر محمدزاده
نویسنده:حامد محقق زاده
