فراموشی
نسیان به معنای فراموشی است و در قرآن چندین بار به کار رفته است.
من به تازگی دچار فراموشی شدید شده‌ام به طوری که نیم ساعت قبل را به یاد ندارم و همچنین خیلی افسرده هستم؟
من به تازگی دچار فراموشی شدید شده‌ام به طوری که نیم ساعت قبل را به یاد ندارم و همچنین خیلی افسرده هستم؟ ابتدا علل فراموشی را مرور می‌کنیم و سپس عواملی که در تقویت حافظه مؤثر است بیان می‌گردد. یک. علل فراموشی یکی از نگرانی‌های شایع - به ویژه در میان دانشجویان - فراموشی است. دانشجویان معمولاً از حافظه خود و فراموشی سریع مطلب همواره شکایت می‌کنند. این نگرانی‌ها در زمان امتحان دو چندان می‌شود و گاهی منجر به از دست دادن اعتماد به نفس می‌گردد؛ چرا این نگرانی‌ها درباره حافظه وجود دارد؟ به طور کلی می‌توان علل فراموشی را به دو دسته تقسیم کرد: 1. آسیب‌های جسمانی ؛ (مانند بعضی از بیماری‌ها)، آسیب‌های مغزی (مثل بروز ضایعه‌ای در مغز، ضربه مغزی، سکته‌های مغزی و مسمومیت‌هایی که منجر به تخریب یا آسیب نورون‌های عصبی می‌شود). همچنین انواع دمانس‌های مغزی، مشکلاتی از قبیل بیماری آلزایمر را به دنبال دارد که همه این مشکلات جسمانی، می‌تواند موجب کاهش کارآیی حافظه و بالاخره فراموشی شود. 2. مشکلات روحی ؛ (مانند اضطراب، افسردگی و...). علاوه بر اینها عوامل دیگری نیز در فراموشی نقش دارد که بیشتر در زمان حفظ و یادگیری رخ می‌دهد؛ از جمله: الف. عدم توجه و تمرکز کافی هنگام رمز گردانی و به خاطر سپردن؛ ب. محدودیت ظرفیت حافظه؛ ج. گذشت زمان و عدم تکرار مطالب؛ د. به هم ریختگی و عدم انسجام مطالب هنگام یادگیری؛ ه . تداخل مطالب و موضوعاتی که قبل یا بعد از یادگیری رخ می‌دهد؛ و. بی‌انگیزگی و بی‌هدفی هنگام یادگیری و به خاطر سپردن مطالب؛ ز. مشکلات روحی هنگام یادگیری و زمان بازیابی (مثل افکار اضطراب‌آمیز)؛ ح. نامناسب بودن زمان و مکان یادگیری؛ ط. زوال مطالب در انبار حافظه؛ دو. راههای بهسازی حافظه 1. توجه و تمرکز کافی هنگام رمزگردانی مطالب؛ 2. تکرار و تمرین مطالب حفظ شده تا از حافظه کوتاه مدت وارد حافظه بلند مدت شود؛ 3. دسته‌بندی و سازماندهی مطالب؛ 4. تقطیع مطالب هنگام حفظ کردن (برای افزایش ظرفیت حافظه، باید اعداد و ارقام و کلمات و جملات را تقطیع کرد. برای مثال اگر بخواهید یک عدد 16 رقمی را حفظ کنید، قطعاً با مشکل مواجه خواهید شد؛ اما اگر آن را به چهار قطعه تقسیم کنید به راحتی می‌توانید آن را حفظ کنید)؛ 5. استفاده از رمز معنایی (یعنی هنگام رمزگردانی و به خاطر سپردن، به جای اینکه عین جملات و کلمات را حفظ کنید، معنای آنها را به خاطر بسپارید) 6. انتخاب زمان و مکان مناسب برای یادگیری مطالب؛ 7. داشتن آرامش روانی هنگام یادگیری؛ 8. اجتناب از عوامل حواس‌پرتی؛ 9. تصویر سازی ذهنی؛ مثلاً مکان‌هایی که هنگام قدم زدن در خانه از آنها رد می‌شوید را به خاطر بسپارید سپس به تعداد این مکان‌ها واژه‌های بی‌ارتباط با یکدیگر را حفظ کنید. برای این کار تصویری ذهنی می‌سازید که در آن اولین واژه به اولین مکان و دومین واژه به دومین مکان و... اختصاص دارد و این کار را تا آخر ادامه دهید. پس از اینکه واژه‌ها را به این طریق حفظ کردید به راحتی می‌توانید آنها را با (قدم زدن ذهنی) به یاد آورید. هر مکان یک تصویر ذهنی و هر تصویر ذهنی یک واژه را بازیابی می‌کند. این روش، بدون شک مؤثر است که به طور حرفه‌ای، برای تقویت حافظه از آن استفاده می‌شود(اتکپنسون و هلیکارد، زمینه روان‌شناسی، ج 1، انتشارات رشد، چاپ 14 ) 10. حفظ کردن قرآن و نقش مؤثری در تقویت حافظه دارد؛ 11. استفاده از روش پس ختام (پیش خوانی، سؤال کردن، خواندن، به خود پس دادن و آزمودن)(همان، صص 491 - 558. ) شاید یکی از علل افسردگی همین فراموشی‌ها باشد. البته این احتمال نیز وجود دارد که افسردگی باعث فراموشی و کاهش توانایی ذهنی شده است. در هر حال باید با مراجعه به متخصص مسئله بررسی شود. نویسنده: ابوالقاسم بشیری
من به تازگی دچار فراموشی شدید شده‌ام به طوری که نیم ساعت قبل را به یاد ندارم و همچنین خیلی افسرده هستم؟ ابتدا علل فراموشی را مرور می‌کنیم و سپس عواملی که در تقویت حافظه مؤثر است بیان می‌گردد. یک. علل فراموشی یکی از نگرانی‌های شایع - به ویژه در میان دانشجویان - فراموشی است. دانشجویان معمولاً از حافظه خود و فراموشی سریع مطلب همواره شکایت می‌کنند. این نگرانی‌ها در زمان امتحان دو چندان می‌شود و گاهی منجر به از دست دادن اعتماد به نفس می‌گردد؛ چرا این نگرانی‌ها درباره حافظه وجود دارد؟ به طور کلی می‌توان علل فراموشی را به دو دسته تقسیم کرد: 1. آسیب‌های جسمانی ؛ (مانند بعضی از بیماری‌ها)، آسیب‌های مغزی (مثل بروز ضایعه‌ای در مغز، ضربه مغزی، سکته‌های مغزی و مسمومیت‌هایی که منجر به تخریب یا آسیب نورون‌های عصبی می‌شود). همچنین انواع دمانس‌های مغزی، مشکلاتی از قبیل بیماری آلزایمر را به دنبال دارد که همه این مشکلات جسمانی، می‌تواند موجب کاهش کارآیی حافظه و بالاخره فراموشی شود. 2. مشکلات روحی ؛ (مانند اضطراب، افسردگی و...). علاوه بر اینها عوامل دیگری نیز در فراموشی نقش دارد که بیشتر در زمان حفظ و یادگیری رخ می‌دهد؛ از جمله: الف. عدم توجه و تمرکز کافی هنگام رمز گردانی و به خاطر سپردن؛ ب. محدودیت ظرفیت حافظه؛ ج. گذشت زمان و عدم تکرار مطالب؛ د. به هم ریختگی و عدم انسجام مطالب هنگام یادگیری؛ ه . تداخل مطالب و موضوعاتی که قبل یا بعد از یادگیری رخ می‌دهد؛ و. بی‌انگیزگی و بی‌هدفی هنگام یادگیری و به خاطر سپردن مطالب؛ ز. مشکلات روحی هنگام یادگیری و زمان بازیابی (مثل افکار اضطراب‌آمیز)؛ ح. نامناسب بودن زمان و مکان یادگیری؛ ط. زوال مطالب در انبار حافظه؛ دو. راههای بهسازی حافظه 1. توجه و تمرکز کافی هنگام رمزگردانی مطالب؛ 2. تکرار و تمرین مطالب حفظ شده تا از حافظه کوتاه مدت وارد حافظه بلند مدت شود؛ 3. دسته‌بندی و سازماندهی مطالب؛ 4. تقطیع مطالب هنگام حفظ کردن (برای افزایش ظرفیت حافظه، باید اعداد و ارقام و کلمات و جملات را تقطیع کرد. برای مثال اگر بخواهید یک عدد 16 رقمی را حفظ کنید، قطعاً با مشکل مواجه خواهید شد؛ اما اگر آن را به چهار قطعه تقسیم کنید به راحتی می‌توانید آن را حفظ کنید)؛ 5. استفاده از رمز معنایی (یعنی هنگام رمزگردانی و به خاطر سپردن، به جای اینکه عین جملات و کلمات را حفظ کنید، معنای آنها را به خاطر بسپارید) 6. انتخاب زمان و مکان مناسب برای یادگیری مطالب؛ 7. داشتن آرامش روانی هنگام یادگیری؛ 8. اجتناب از عوامل حواس‌پرتی؛ 9. تصویر سازی ذهنی؛ مثلاً مکان‌هایی که هنگام قدم زدن در خانه از آنها رد می‌شوید را به خاطر بسپارید سپس به تعداد این مکان‌ها واژه‌های بی‌ارتباط با یکدیگر را حفظ کنید. برای این کار تصویری ذهنی می‌سازید که در آن اولین واژه به اولین مکان و دومین واژه به دومین مکان و... اختصاص دارد و این کار را تا آخر ادامه دهید. پس از اینکه واژه‌ها را به این طریق حفظ کردید به راحتی می‌توانید آنها را با (قدم زدن ذهنی) به یاد آورید. هر مکان یک تصویر ذهنی و هر تصویر ذهنی یک واژه را بازیابی می‌کند. این روش، بدون شک مؤثر است که به طور حرفه‌ای، برای تقویت حافظه از آن استفاده می‌شود(اتکپنسون و هلیکارد، زمینه روان‌شناسی، ج 1، انتشارات رشد، چاپ 14 ) 10. حفظ کردن قرآن و نقش مؤثری در تقویت حافظه دارد؛ 11. استفاده از روش پس ختام (پیش خوانی، سؤال کردن، خواندن، به خود پس دادن و آزمودن)(همان، صص 491 - 558. ) شاید یکی از علل افسردگی همین فراموشی‌ها باشد. البته این احتمال نیز وجود دارد که افسردگی باعث فراموشی و کاهش توانایی ذهنی شده است. در هر حال باید با مراجعه به متخصص مسئله بررسی شود. نویسنده: ابوالقاسم بشیری
عنوان سوال:
من به تازگی دچار فراموشی شدید شده‌ام به طوری که نیم ساعت قبل را به یاد ندارم و همچنین خیلی افسرده هستم؟
پاسخ:
من به تازگی دچار فراموشی شدید شده‌ام به طوری که نیم ساعت قبل را به یاد ندارم و همچنین خیلی افسرده هستم؟
ابتدا علل فراموشی را مرور می‌کنیم و سپس عواملی که در تقویت حافظه مؤثر است بیان می‌گردد.
یک. علل فراموشی
یکی از نگرانی‌های شایع - به ویژه در میان دانشجویان - فراموشی است.
دانشجویان معمولاً از حافظه خود و فراموشی سریع مطلب همواره شکایت می‌کنند. این نگرانی‌ها در زمان امتحان دو چندان می‌شود و گاهی منجر به از دست دادن اعتماد به نفس می‌گردد؛ چرا این نگرانی‌ها درباره حافظه وجود دارد؟
به طور کلی می‌توان علل فراموشی را به دو دسته تقسیم کرد:
1. آسیب‌های جسمانی ؛ (مانند بعضی از بیماری‌ها)، آسیب‌های مغزی (مثل بروز ضایعه‌ای در مغز، ضربه مغزی، سکته‌های مغزی و مسمومیت‌هایی که منجر به تخریب یا آسیب نورون‌های عصبی می‌شود). همچنین انواع دمانس‌های مغزی، مشکلاتی از قبیل بیماری آلزایمر را به دنبال دارد که همه این مشکلات جسمانی، می‌تواند موجب کاهش کارآیی حافظه و بالاخره فراموشی شود.
2. مشکلات روحی ؛ (مانند اضطراب، افسردگی و...).
علاوه بر اینها عوامل دیگری نیز در فراموشی نقش دارد که بیشتر در زمان حفظ و یادگیری رخ می‌دهد؛ از جمله:
الف. عدم توجه و تمرکز کافی هنگام رمز گردانی و به خاطر سپردن؛
ب. محدودیت ظرفیت حافظه؛
ج. گذشت زمان و عدم تکرار مطالب؛
د. به هم ریختگی و عدم انسجام مطالب هنگام یادگیری؛
ه . تداخل مطالب و موضوعاتی که قبل یا بعد از یادگیری رخ می‌دهد؛
و. بی‌انگیزگی و بی‌هدفی هنگام یادگیری و به خاطر سپردن مطالب؛
ز. مشکلات روحی هنگام یادگیری و زمان بازیابی (مثل افکار اضطراب‌آمیز)؛
ح. نامناسب بودن زمان و مکان یادگیری؛
ط. زوال مطالب در انبار حافظه؛
دو. راههای بهسازی حافظه
1. توجه و تمرکز کافی هنگام رمزگردانی مطالب؛
2. تکرار و تمرین مطالب حفظ شده تا از حافظه کوتاه مدت وارد حافظه بلند مدت شود؛
3. دسته‌بندی و سازماندهی مطالب؛
4. تقطیع مطالب هنگام حفظ کردن (برای افزایش ظرفیت حافظه، باید اعداد و ارقام و کلمات و جملات را تقطیع کرد. برای مثال اگر بخواهید یک عدد 16 رقمی را حفظ کنید، قطعاً با مشکل مواجه خواهید شد؛ اما اگر آن را به چهار قطعه تقسیم کنید به راحتی می‌توانید آن را حفظ کنید)؛
5. استفاده از رمز معنایی (یعنی هنگام رمزگردانی و به خاطر سپردن، به جای اینکه عین جملات و کلمات را حفظ کنید، معنای آنها را به خاطر بسپارید)
6. انتخاب زمان و مکان مناسب برای یادگیری مطالب؛
7. داشتن آرامش روانی هنگام یادگیری؛
8. اجتناب از عوامل حواس‌پرتی؛
9. تصویر سازی ذهنی؛ مثلاً مکان‌هایی که هنگام قدم زدن در خانه از آنها رد می‌شوید را به خاطر بسپارید سپس به تعداد این مکان‌ها واژه‌های بی‌ارتباط با یکدیگر را حفظ کنید. برای این کار تصویری ذهنی می‌سازید که در آن اولین واژه به اولین مکان و دومین واژه به دومین مکان و... اختصاص دارد و این کار را تا آخر ادامه دهید. پس از اینکه واژه‌ها را به این طریق حفظ کردید به راحتی می‌توانید آنها را با (قدم زدن ذهنی) به یاد آورید. هر مکان یک تصویر ذهنی و هر تصویر ذهنی یک واژه را بازیابی می‌کند. این روش، بدون شک مؤثر است که به طور حرفه‌ای، برای تقویت حافظه از آن استفاده می‌شود(اتکپنسون و هلیکارد، زمینه روان‌شناسی، ج 1، انتشارات رشد، چاپ 14 )
10. حفظ کردن قرآن و نقش مؤثری در تقویت حافظه دارد؛
11. استفاده از روش پس ختام (پیش خوانی، سؤال کردن، خواندن، به خود پس دادن و آزمودن)(همان، صص 491 - 558. )
شاید یکی از علل افسردگی همین فراموشی‌ها باشد. البته این احتمال نیز وجود دارد که افسردگی باعث فراموشی و کاهش توانایی ذهنی شده است. در هر حال باید با مراجعه به متخصص مسئله بررسی شود.
نویسنده: ابوالقاسم بشیری
- [سایر] دچار خود ارضایی (استمناء) شده‌ام چگونه این عادت راترک کنم؟
- [سایر] به تازگی از همسرم جدا شده‌ام و دوباره قصد ازدواج دارم. آیا لازم است مدتی از جدایی بگذرد؟
- [سایر] مدتی است احساس غمگینی شدید میکنم و نگرانم که نکند افسرده شده‌ام. لطفاً کمی درباره افسردگی توضیح دهید و بگویید چرا انسان مبتلا به افسردگی می‌شود؟
- [سایر] پس از ورود به دانشگاه، دچار حالات روحی و روانی منفی شده‌ام چگونه از آنها رهایی یابم؟
- [آیت الله سبحانی] کسی حدود پنج سال دچار فراموشی شدید شده آیا نماز و روزه از وی ساقط است؟
- [سایر] هنگام درس خواندن تمرکز ندارم و نمی تونم درس بخونم، حتی تا نیم ساعت؛ چه توصیه ای دارید؟
- [آیت الله سیستانی] چگونه نیمه شب را بشناسیم آیا ساعت دوازده و نیم چنانکه در میان مردم شایع است می تواند علامتی باشد؟
- [آیت الله بهجت] اگر در شهری زمان بین فجر تا طلوع خورشید در زمستان یک ساعت و نیم و در تابستان دو ساعت باشد؛ اوقات شرعی در ماه مبارک رمضان و غیر آن چگونه تعیین می گردد؟
- [آیت الله سبحانی] اگر معتکف از محل اعتکاف به دانشگاه جهت شرکت در جلسه امتحان حدوداً نیم ساعت و یا بیشتر خارج شود، آیا به اعتکاف او صدمه می زند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] یک سیر چای به طور نسیه به مبلغی فروختم، بعد از نیم ساعت به طور نقد از همان مشتری خریداری کردم. آیا جایز است؟
- [آیت الله مظاهری] نافله ظهر پیش از نماز ظهر خوانده می‌شود و وقت فضیلت آن از اوّل ظهر است تا موقعی که سایه شاخص به اندازه دو هفتم آن شود )تقریباً یک ساعت و نیم بعد از ظهر(.
- [آیت الله مظاهری] وقت فضیلت نافله مغرب بعد از تمام شدن نماز مغرب است تا وقتی که سرخی طرف مغرب که بعد از غروب کردن آفتاب در آسمان پیدا می‌شود از بین برود (تقریباً یک ساعت و نیم بعد از غروب آفتاب).
- [آیت الله خوئی] اگر چوب یا چیزی مانند آن را (شاخص) راست در زمین هموار فرو برند، صبح که خورشید بیرون می‌آید، سایه آن به طرف مغرب میافتد و هر چه آفتاب بالا می‌آید این سایه کم می‌شود، و در شهرهای ما در اول ظهر شرعی (1) به آخرین درج کمی میرسد، و ظهر که گذشت، سایه آن به طرف مشرق برمیگردد و هر چه خورشید رو به مغرب میرود سایه زیادتر می‌شود، بنابر این وقتی سایه به آخرین درجه کمی رسید و دو مرتبه رو به زیاد شدن گذاشت معلوم ______________________________ (1). ظهر شرعی عبارت از گذشتن نصف روز است. مثلًا اگر روز دوازده ساعت باشد پس از گذشتن شش ساعت از طلوع آفتاب ظهر شرعی است و اگر روز سیزده ساعت باشد پس از گذشتن شش ساعت و نیم از طلوع آفتاب ظهر شرعی است و اگر روز یازده ساعت باشد پس از گذشتن پنج ساعت و نیم از طلوع آفتاب ظهر شرعی که عبارت از گذشتن نصف از طلوع آفتاب تا غروب آن است در بعضی از مواقع سال، چند دقیقه پیش از ساعت دوازده (به ساعت ظهر کوک) و گاهی چند دقیقه بعد از ساعت دوازده است. توضیح المسائل، ص: 105 می‌شود ظهر شرعی شده است، ولی در بعضی شهرها مثل مکه که گاهی موقع ظهر سایه به کلی از بین میرود، بعد از آن که سایه دوباره پیدا شد، معلوم می‌شود ظهر شده است.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] انسان باید نماز را یاد بگیرد که غلط نخواند و کسی که به هیچ قسم نمی تواند صحیح آن را یاد بگیرد؛ باید به هر طوری که می تواند بخواند و احتیاط مستحب آن است که نماز را به جماعت به جا آورد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه در جایی که باید قرائت را بلند بخواند عمداً آهسته بخواند یا در جایی که باید آهسته بخواند عمداً بلند بخواند نمازش باطل است، ولی اگر از روی فراموشی، یا ندانستن مسأله باشد، صحیح است، مگر این که در یاد گرفتن مسأله کوتاهی کرده باشد که بنابر احتیاط واجب اعاده می کند.
- [آیت الله مظاهری] اگر کسی کاری کند که بدن دیگری سرخ شود به طوری که فوراً برطرف نشود باید یک مثقال شرعی طلا، و اگر سبز و کبود شود یک مثقال و نیم شرعی طلا، و اگر سیاه شود سه مثقال طلا به او بدهد، و اگر در سر و صورت باشد دو برابر می‌شود.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر انسان از روی فراموشی یا ناچاری به قسم عمل نکند، کفّاره بر او واجب نیست و همچنین است اگر مجبورش کنند که به قسم عمل ننماید، وقسمی که آدم وسواسی میخورد، مثل این که میگوید وا& الاَّن مشغول نماز میشوم و به واسطه وسواس مشغول نمیشود، اگر وسواس او طوری باشد که بیاختیار به قسم عمل نکند، کفّاره ندارد.
- [آیت الله وحید خراسانی] نهم از مبطلات نماز کاری است که صورت نماز را به هم بزند به طوری که عرفا نگویند نماز می خواند مثل به هوا پریدن و مانند ان عمدا باشد یا از روی فراموشی ولی کاری که صورت نماز را به هم نزند مثل اشاره کردن به دست اشکال ندارد
- [آیت الله بروجردی] اگر انسان از روی فراموشی، یا ناچاری به قسم عمل نکند، کفّاره بر او واجب نیست و همچنین است اگر مجبورش کنند که به قسم عمل ننماید و قَسمی که آدم وسواسی میخورد، مثل این که میگوید (وَالله) الآن مشغول نماز میشوم و به واسطهی وسواس مشغول نمیشود، اگر وسواس او طوری باشد که بیاختیار به قسم عمل نکند کفاره ندارد.
- [امام خمینی] اگر انسان از روی فراموشی، یا ناچاری به قسم عمل نکند، کفاره بر او واجب نیست. و همچنین است اگر مجبورش کنند که به قسم عمل ننماید. و قسمی که آدم وسواسی میخورد، مثل این که میگوید و اللَّه الآن مشغول نماز میشوم و به واسطه وسواس مشغول نمیشود، اگر وسواس او طوری باشد که بیاختیار به قسم عمل نکند کفاره ندارد.