ما چگونه ترس از تاریکی و تنهایی را از خود دور کنیم و چگونه این خیالات ترس را از سر خود بیرون کنیم؟

ما چگونه ترس از تاریکی و تنهایی را از خود دور کنیم و چگونه این خیالات ترس را از سر خود بیرون کنیم؟

خوشحالیم شما مخاطب ما هستید امیدواریم راهنمای خوبی در رابطه با این موضوع برای شما باشیم.در مورد سوال باید خدمت شما عرض نماییم در عین ساده بودن اما جوانب مهمی را در بر دارد و بعلت عدم توضیح بیشتر دچار ابهام است. مطمئنا راهکارهای رهایی از ترس از تنهایی و تاریکی و ... با هم متفاوت می باشد.در کنار این مطلب تفاوت های فردی افراد در وضعیت و شرایط خانوادگی ،محیطی ،شخصیتی ،جنسیتی و ... ایجاب می کند که راهکارها با فرد مورد نظر و شرایط وی مطابقت داشته باشد . لذا سعی می کنیم تا به علل و اصول کلی غلبه بر ترس اشاره نماییم و شما در مکاتبه بعدی سؤال خود را دقیقتر و با بیان جزییات بیشتر بیان فرمایید.
همانطور که می دانید در وجود انسان دو نوع ترس نهفته است : (ترس معقول) و آن ترسی است که احتمال وقوع یک خطر واقعی وجود داشته باشد. در این ترس، هیچ گونه سرزنشی متوجه شخص نیست؛ بلکه از این جهت که از یک امر خطرناک ترسیده و پرهیز نموده است مورد تأیید دیگران است.
برای مثال اگر کسی از ترس مواجهه با یک حیوان درنده خطرناک، از رفتن به بیابان و یا جنگل خودداری کند، هیچ کس او را بابت این ترس سرزنش نمی‌کند؛ بلکه اگر او به این ترس خود اعتنا نکند و خود را در موضع خطر قرار دهد، مورد سرزنش افراد عاقل قرار می‌گیرد. در مقابل، (ترس موهوم) قرار دارد؛ یعنی، درواقع خطری انسان را تهدید نمی‌کند؛ ولی توهمات او به گونه‌ای است که خود را مواجه با خطر می‌بیند؛ مانند شخصی که از تاریکی می‌ترسد و گمان می‌کند خطری او را تهدید می‌کند! در حالی که می‌داند در آن مکان تاریک، چیز خطرناکی وجود ندارد. این ترس موهوم (جُبن) نامیده می‌شود و چیز خوبی نیست و انسان باید آن را از خود دور کند تا بتواند شجاعت لازم را در زندگی داشته باشد(کاپلان سارووک، خلاصه روانپزشکی، ترجمه نصرت اللَّه پورافکاری)
نکته مهم اینست که ترس غیرمعقول یا هراس، ریشه در بدآموزی‌ها دارد و اغلب اکتسابی است.ترس ریشه در عوامل متعددی دارد که به برخی از مهمترین آنها اشاره می گردد :
1 ژنتیک: اگر پدر یا مادری ترسو باشند، فرزند آن ها نیز معمولاً ترسو خواهد بود. در مکتب اسلام تأکید شده است که حتماً مادر فرزندان خود را شجاع انتخاب کنید. هنگامی که مشخص شود که عامل ترس از بُعد ژنتیک است، درمان آن نیز روشن خواهد بود. و باید به این افراد تفهیم شود که قدرت اراده در انسان قادر است که انسان را به هر کاری وادار کند و یا هر کار زشتی را از انسان دور نماید. چه بسیار افرادی که خود ترسو بوده اند، اما فرزندان آن ها، ترس آنان را به ارث نبرده و آن را از وجود خویش طرد کرده و افرادی شجاع و کارآمد شده اند.
2 جامعه: افراد جامعه چون پدر و مادر، ممکن است سبب بروز ترس در افراد شوند، مثلاً از دیدن یک فیلم یا صحنه ترس آور، یا شنیدن جریانات ترسناک ممکن است فرد به چنین مشکلی دچار شود و ترس در وجودش رخنه کند. لذا باید فرد را از این گونه عوامل جدا نمود تا موجب ترس های شدیدتر و قوی تر در وی نشود.
3 تنبیه های غلط: یکی دیگر از عوامل ترس در افراد، اعمال تنبیه های غلط توسط اولیا و مربیان است. برخی از اولیا یا مربیان، برای این که کودک درس بخواند یا از اوامر آن ها پیروی کند، او را می ترسانند که این گونه تنبیه ها، ترس را از کودکی در وجود فرد ریشه دار می کند. اولیا و مربیان باید بدانند که اگر می خواهند ارزشی را در کودک به وجود بیاورند، به وسیله تنبیه غلط و وسایل ترس آور که وجود کودک را پر از دلهره و آشوب می کند، در این امر موفق نخواهند بود. اصل در ارشاد دیگران، در مکتب قرآن و اهل بیت(علیهم السلام)، استفاده از روش مسالمت آمیز و آرام و لحن خوش و ملایم می باشد که در راه های درمان به آنان اشاراتی خواهد شد.
4 عوامل عاطفی و روانی: فردی که در خانواده یا مدرسه و یا اجتماع هویت خاصی ندارد وکسی برایش احترامی قائل نیست و مرتب سرزنش می شود، حالت افت شخصیت و عقده حقارت و کمبود شخصیت در او به وجود می آید و قدرت شجاعت و شهامت از او سلب می شود و فردی زبون و ترسو می گردد. (اقتباس از کتاب روان شناسی جوان - محمد حسین حق جو)
5- مشکلات جسمی : فردیکه از لحاظ جسمانی دچار مشکل می باشد به دلیل عدم توانایی مقالبه با خطرات دچار ترس می باشد .
6- بشر به علت نادانسته‌ها (جهل‌ها) و نیز به دلیل نیافتن راه حل منطقی، از بسیاری عوامل ناشناخته زیستی، - چون مرگ و میر، ترس از حیوانات، ترس از تاریکی ، ترس از آینده‌ای مبهم و... - همواره هراسان بوده است. البته شروع بسیاری از هراس‌ها تدریجی است و شناخت عوامل تسریع کننده آن مشکل است.

نکته : برخی از محققان ترس‌ها را به پنج نوع دسته‌بندی کرده‌اند: 1. ترس از تفرد، (مثل گریز از ازدحام یا تنها ماندن در خانه) ؛ 2. ترس از حیوانات ؛ 3. ترس از قطع عضو ؛ 4. ترس‌های اجتماعی (مثل ترس از زیر نظر بودن دیگران هنگام کار) ؛ 5. ترس از طبیعت (مثل بلندی کوه). طبیعی است که برای غلبه بر هر یک از انواع ترس، راه کارهای مختلفی ارائه شده است. علاوه بر این، باید دید این ترس در چه مرحله‌ای از مراحل رشد انسان شکل گرفته است و متناسب با آن مرحله کودکی، نوجوانی یا جوانی و... راه‌های غلبه را پیگیری کرد.
راهکارهای عملی غلبه بر ترس
1- عدم پاسخ دهی: مهمترین و کلی ترین راه درمان ، بی توجهی به پیام های آن و عدم پاسخ دهی عملی به آن است. این وضعیت در صورتی ادامه می یابد و تشدید می شود که به نداهای درونی آن که مبتنی بر تکرار خاطره، یا دقت بی مورد و یا قضاوت غیر منطقی و افراطی نسبت به امور است، پاسخ دهید. برای مقابله با این حالت بهترین راه بی اعتنایی به ترس است. اگر مدتی این روش عملی شود، به طور قطع از شدت آن کاسته خواهد شد.
2- تقابل به ضد: . موفق ترین راه برای مبارزه با این خاطره بی اعتنائی به فکر و بر عکس انجام دادن آن است . لذا همانکاری که از آن می ترسید را انجام دهید وبرعکس ندای درون خود عمل نمائید .مثلا اگر از تاریکی می ترسید سعی نمایید در مکانهای تاریک قدم بزنید و یا گاهی فضای اتاق را تاریک نمایید و لحظاتی فکر کنید در این تاریکی چه اتفاقی می افتد و چه تغییراتی ممکن است صورت بگیرد.
4- فرمان ایست: در منابع علمی جدید، برای متوقف کردن افکار و خاطرات، علاوه بر درمانهای دارویی از روشهای خاصی استفاده می شود که مهمترین آنها روش توقیف فکر نام دارد، بدین ترتیب است که از فرد خواسته می شود که به طور عمد افکار خود را آزاد بگذارد و در این بین ناگهان با صدای بلند و بیزار کننده، فریاد می زند : ایست. به نظر می رسد این عمل جریان فکر را متوقف می کند.اگر احساس می نمایید ترس بر شما غلبه نموده است این روش برای آن لحظه بسیار موثر است.
5- سعی کنید برای ترس های خود جوابهای آسان و کوتاه عرضه کنید. مثلا در مورد ترس از مردن از خود بپرسید (من کی می میرم؟) بعد به خود بگویید (هیچ کس نمی داند که کی کسی می میرد، ولی بیشتر ما زمان خیلی زیادی زندگی می کنیم. من مطمئنم که تا وقتی که خیلی پیر بشوم، زندگی می کنم و....)
6- بجای اینکه موضوعی برای شما در ابهام باشد آنرا برای خود باز نمایید و شناخت خود را در آن زمینه بالا ببرید.
7- محدویت ها و ضعف های خود را بشناسید و آنها را قبول کنید.
بسیاری از ما برای خود اهداف دست نیافتنی، آرمان گرایانه و غیرمنطقی تعیین می کنیم، در نتیجه هر قدر هم که کارایی و عملکرد ما بالا باشد یک نوع حس شکست یا عدم کفایت و صلاحیت در خود احساس می کنیم. این نکته ی مهم را نباید فراموش کنیم که ما هرگز نمی توانیم کامل و بی نقص باشیم. پس برای خود اهدافی تعیین کنید که دست یافتنی و قابل دستیابی باشند.
8- در زندگی بازی، تفریح و سرگرمی داشته باشید.
9- یاد بگیرید که برنامه ریزی کنید.آشفتگی، بی نظمی و عدم سازمان دهی در کارها و برنامه ها می تواند تولید استرس کرده، یا نقطه ای برای شروع آن باشد. در دست داشتن برنامه ها و طرح های متعدد که به صورت همزمان پیش می روند اغلب منجر به سردرگمی، فراموشی و احساس ترس از شکستِ طرح های ناتمام می شود. هر زمان که امکانش باشد طرح ها را یکی بعد از دیگری به انجام برسانید. به این صورت که طرحی را شروع کرده، روی آ ن کار کنید تا تمام شود.
10-به طور مرتب ورزش کنید.
11-تغذیه مناسب داشته باشید. تغذیه نقش مهمی در سلامت جسمی و روانی افراد دارد. همانگونه که مصرف برخی مواد غذایی در حالت افراط و تفریط بیماریهایی چون فشار خون، کلسترول بالا، انواع سرطانها را موجب می‌شود مقاومت افراد را در برابر انواع استرس نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. واکنش افراد در مقابل استرسها با نوع تغذیه آنها ارتباط نزدیک دارد. مصرف سیگار، غذاهای آماده، ادویه‌جات با افزایش استرس رابطه نشان می‌دهند. بنابراین توصیه می‌شود برنامه غذایی افراد به ویژه افرادی که در معرض استرس بیشتری قرار دارند به صورت سالم تری برنامه ریزی شود. در این برنامه‌های غذایی علاوه بر رعایت میزان کالری مورد نیاز برای هر جنس و هر گروه سنی بهتر است از یک مواد غذایی استفاده بهینه به عمل بیاید.مصرف ویتامینها به ویژه ویتامین C ویتامینهای گروه B و در این میان اهمیت اساسی دارد. استفاده از میوه‌جات گوناگون نیازهای طبیعی بدن را برآورده می‌کند در غیر این صورت از انواع مکمل با تجویز پزشک می‌توان استفاده کرد. در میان میوه‌ها نیز برخی خواص بیشتری در درمان استرس از خود نشان می‌دهند. خواص کیوی در این میان برای مبارزه علیه استرس و بیماریهای دیگر شناخته شده است. مصرف شیر نیز استرس را کاهش می‌دهد. ما هم در کنار حرم کریمه اهل بیت حضرت معصومه سلام الله علیه برای شما انسانهای خواستار پاکی دعا می کنیم و منتظر مکاتبه بعدی و نظر شما نسبت به این مطالب هستیم تا در کنار یکدیگر به سمت وضعیت مطلوب حرکت نماییم.
نویسنده:حامد محقق زاده