چگونه دید تحلیل گرانه داشته باشیم و تصمیم گیری کنیم؟ چگونه در لحظه، تصمیم، حرکت و حرف صحیح داشته باشیم؟ لطفا راهکار عملی معرفی نمایید.

چگونه دید تحلیل گرانه داشته باشیم و تصمیم گیری کنیم؟ چگونه در لحظه، تصمیم، حرکت و حرف صحیح داشته باشیم؟ لطفا راهکار عملی معرفی نمایید.

پاسخ :
پرسشگر گرامی، ارتباطتان را نشانه اعتماد ارزشمندی می‌دانیم که به این نهاد دارید، از این جهت خوشحالیم؛ امیدواریم بتوانیم در این راه شما را یاری کنیم.
تصمیم گیری بخش مهمی از زندگی شخصی و شغلی هر یک از ما را تشکیل می دهد. تصمیم گیرندگان افرادی هستند که که مسئولیت قضاوت یا انتخاب بین دو یا چند راه حل و یا پدیده را به عهده دارند. و این قضاوتها و انتخابها چه در زندگی شخصی و چه در محیط کار ، با هر پست و مسئولیت ، گاه می تواند بسیار مهم و حیاتی باشد. همه ما هر روز تصمیم هایی می گیریم که بعضی از آنها بسیار مهم هستند و البته برخی نیز اهمیت کمتری دارند. برخی از این موقعیتهای تصمیم گیری فوری و اضطراری بوده و برای برخی دیگر زمان و فرصت بیشتری وجود دارد. به عنوان مثال برای یک نوجوان تصمیم گیری در مورد اینکه ادامه تحصیل دهد یا نه، آن را کنار گذاشته و به دنبال شغلی باشد، یا تصمیم گیری برای اینکه آیا پیشنهاد دوستش را برای پرداخت نکردن هزینه ساندویچی که مصرف کرده اند قبول کند یا نه! بسیار مهم هستند.
تصمیم گیری شاخص بسیار مهمی برای شناخت رشد عقلی، عاطفی، اجتماعی و روانی افراد می باشد، بنابراین برای افرادی که به چنین رشدی نرسیده اند ، احتمال بیشتری وجود دارد اجازه دهند دیگران برای آنان تصمیم گیری کنند.
افرادی که درست تصمیم می گیرند، یعنی همه جوانب را سنجیده و تلاش می کنند به پیش بینی نتایج احتمالی تصمیم گیری خود دست پیدا کنند، احتمال موفقیت خود را افزایش می دهند و در نتیجه احساس رضایت بیشتری از خود خواهد داشت و مسلما پی آمد چنین احساسی، اعتماد به نفس بیشتر و روحیه شادتر خواهد بود؛ و این حالت نه تنها تصمیم گیرنده را ، بلکه اطرافیانش را نیز به استفاده از چنین فرآیندی تشویق می نماید. بنابراین می توان پیش بینی کرد با بدست آوردن و افزایش مهارت تصمیم گیری، بهداشت روانی فرد و اعضاء خانواده ارتقاء پیدا کند.
برای عده ای از افراد طریقه تصمیم گیری و اعتماد به تصمیم هایی که اتخاذ نموده اند، امری غریزی به شمار می رود. این دسته از افراد به طور خدادادی از توانایی های بالایی در تصمیم گیری برخوردار هستند. در مقابل بعضی از افراد نیز هستند که به هیچ وجه از توانایی تصمیم گیری برخوردار نمی باشند. گاهی از همان ابتدا اینگونه بوده اند و الگو برداری کرده اند گاهی هم بر اثر یک شکست این نوع تصمیم گیری را انتخاب نموده اند. برای این دسته از افراد حتی کوچکترین تصمیم گیری ها کاری بس دشوار و آزار دهنده به شمار می رود. باید دانست که تصمیم گیری رویدادی نیست که در یک لحظه و یا در یک نقطه اتفاق افتد یا یکباره ظهور یابد بلکه تصمیم گیری روندی غیر خطی و چرخشی دارد. گزینه های قابل تصور بر معیارهای در نظر گرفته شده ، اثر می گذارند و بالعکس معیارهای از پیش تعیین شده بر گزینه هایی که مشخص شده است ، تاثیر متقابل دارد. با ذکر این مقدمه به بررسی سوال شما می پردازیم:
انواع تصمیم گیری :
- 1 تصمیم گیری احساسی؛ که تصمیم بر اساس یک احساس خاص (عشق، خشم، کینه، حسادت، کمک و...) گرفته می شود.
- 2 تصمیم گیری اجتنابی؛ تصمیمی که فرد به دلیل نگرانی و ترسی که دارد، سعی می کند تا آنجا که می تواند آن را به تعویق اندازد. این گونه اتخاذ تصمیم، امکان آن را به وجود می آورد که فرد، فرصت های مناسب زندگی خویش را از دست بدهد.
- 3 تصمیم گیری اخلاقی؛ تصمیمی است که فرد، برای انجام آن به دلایل اخلاقی تکیه می کند. مثلاً ادامه دادن به یک زندگی مشترک مملو از تنش و پرتشنج، به دلیل وجود فرزند.
- 4 تصمیم گیری تکانشی؛ این نوع تصمیم گیری، بسیار سریع و بدون توجه به عاقبت کار، یا ارزیابی و توجه به موقعیت ها و شرایط صورت می گیرد. مثلاًفردی، فرد مقابل خود را برای کاری که در نظر دارد ترغیب به عجله می کند و قدرت تفکر در مورد یک عمل درست را از او می گیرد.
- 5 تصمیم گیری مطیعانه؛ سبک تصمیم گیری مطیعانه، می تواند صدمه زیادی به موضوع تصمیم و یا به عنوان مثال، به رشته تحصیلی فرد، وارد کند . در تصمیم گیری مطیعانه، دیگران برای یک یا دو نفر یا موضوعی، تصمیم می گیرند بدون آن که فرد یا افراد یا موضوعی که تصمیم بر روی آن اجرا می شود، نقشی دراین تصمیم گیری داشته باشند . نمونه این تصمیم گیری را می توان در ازدواج های سنتی مشاهده کرد.
- 6 تصمیم گیری عقلانی؛ سالم ترین تصمیم ها، تصمیمی است که براساس تفکر، بررسی و مطالعه، ارزیابی و تحقیق صورت بگیرد . تصمیم گیری عقلانی، براساس واقعیات است و معمولاً خطا و اشتباه در آن به ندرت دیده می شود.
اصول تصمیم گیری عقلانی :
تصمیم گیری عقلانی نیز مانند بقیه مهارت ها، دارای اصول مهارتی است که به ترتیب ذیل است :
- مواجه شدن با یک تصمیم : زمانی است که فرد متوجه می شود باید تصمیم بگیرد. بنابراین روی آن تمرکز کرده و ضمن روشن کردن موضوع تصمیم، اطلاعات مورد نیاز را جمع آوری می نماید.
- حق انتخاب و بررسی مورد تصمیم بر اساس اطلاعات : با راه حل ها واطلاعاتی که فرد به دست آورده، این حق را می یابد تا تصمیمی درست برای رشته تحصیلی، ازدواج یا انجام کار مورد نظرش بگیرد.
- ارزیابی پیامدهای پیش بینی شده حق انتخاب : فرد پیامدهای متفاوت از انتخاب ها را مورد بررسی و ارزیابی قرار می دهد تا معقول ترین آنها را انتخاب کند.
- تعهد به تصمیم : نسبت به تصمیمی که گرفته می شود باید پایبند بود و به آن اعتقاد داشت.
- برنامه ریزی برای انجام تصمیم : حتی تصمیم عقلانی نیز نیاز به برنامه ریزی دقیق دارد.
- اجرا یا انجام تصمیم : در این مرحله، فرد به صورت عملی وارد مراحل برنامه ریزی شده می شود . مثلاً تصمیم به یک رشته تحصیلی که مراحلی همچون ثبت نام، مطالعه، شرکت در آزمون و غیره دارد.
جریان یا بستر تصمیم :
یک تصور غلط رایج آن است که هر تصمیم، مستقل و جدا از سایر تصمیمات اتخاذ شود. بعبارت دیگر، اطلاعات گردآوری می شود، گزینه ها جستجو می گردد و موردی برگزیده می شود بدون آنکه به موارد گذشته توجه شود. ولی در حقیقت هر تصمیم بر محتوا و بستر تصمیمات گذشته استوار است. معمولاً برای توضیح این مطلب از استعاره بستر یا رودخانه تصمیم استفاده می گردد . بستر یا جریان تصمیم گیری، اتخاذ تصمیم جدید را در احاطه خود دارد و بر آن تاثیر می گذارد، ممکن است تصمیمی که در گذشته گرفته شده مقدمه ای برای تصمیم اخیر باشد و بر تصمیم هم اثر امکان پذیری و هم اثر محدود کننده دارد. بسیاری از تصمیمات بعدی بدنبال این تصمیم جریان پیدا می کنند.
با توجه به مطالب بالا به چند نکته مهم اشاره می نماییم :
1. شناخت و آگاهی کامل از قابلیت ها و توانائی های خود داشته باشیم. اجازه ندهید ترس از شکست فضای ذهنی شما را اشغال نماید.مطمئنا در طول زندگی موفقیتهایی داشته اید که می تواند در کنار این شکست شما را در تصمیم گیری تقویت نمایند.
2. داشتن دیدکامل نسبت به استراتژی، اهداف بلند مدت و کوتاه مدت خود.اگر برای خود اهدافی در نظر داشته باشید هنگام تصمیم گیری راحت و سریعتر انتخاب می نمایید زیرا باید فعالیتی را انتخاب نمایید که در مسیر اهداف شما باشد. البته سعی نمایید موضوع را کاملا بررسی نمایید البته تا آنجائی که امکان پذیر است.
3. آگاهی نسبت به وضعیت موجود خود.
4. داشتن تجربه کافی درباره موضوعی که باید در باره آن تصمیم گرفت و یا آگاهی از نظر کارشناسان مربوطه.
5. توان خود را برای تجزیه و تحلیل صحیح مشکلات و مسائل بالا ببرید.
6. ذهنیت باز داشتن و آماده شنیدن نظرات دیگران بودن و دوری از پیش داوری در باره قضایا.
7. مسئولیت پذیر باشید و اتخاذ تصمیم با قاطعیت و بدون تردید یا تزلزل داشته باشید.
8. قبل از اقدام به هر کاری لحظه ای صبر نمایید. مهمترین کار این است که قدری صبر کنید؛ اصلا عجله نکنید. به خودتان وقت بدهید.
9. قبل از تصمیم گیری، به جستجوی اطلاعات لازم در رابطه با موضوع مورد نظر بپردازید.
10. با مطالعه و تحقیق درباره موضوع مورد بررسی اطلاعات خود را در آن باره گسترش بخشید و از ملاک ها و معیارهایی که باید مورد توجه قرار گیرد آگاهی یابید. ناگفته نماند متناسب با اهمیت موضوع تصمیم، باید دامنه تحقیق و مشورت را کاستی یا فزونی بخشید، به گونه ای که از وسواس بیش از حد و احساسات زودگذر در امان باشیم .
11. پس از کسب اطلاعات لازم به سنجش و مقایسه آنها بپردازید و بهترین گزینه را انتخاب نمایید. برای انتخاب بهترین گزینه نیز می توان از مشورت دیگران استفاده کرد. در این مرحله باید اطلاعات بدست آمده را خوب مررور نمایید. دقت کنید با توجه به شناختی که بدست آورده اید، کدام تصمیم با استعداد ها، امکانات و علایق شما سازگار تر است. آیا در نهایت از تصمیم خود ، راضی هستید؟
12. اکنون که تصمیمی آگاهانه و از روی دقت و مشورت گرفته اید، بدون کوچکترین تردید و ترسی مقدمات وارد شدن به مرحله عمل را آماده نمایید. مثلا پرداخت هزینه ثبت نام، انجام مراحل ثبت نام، ....
13. اگر کاری که برای انجام دادن آن تصمیم گیری نموده اید یک هدف بلند مدت می باشد، باید برای رسیدن به آن برنامه ریزی نمود. پس از طراحی برنامه و مشخص کردن زمان و منابع، در مورد برنامه تنظیم شده با افراد آگاه و مطمئن مشورت کنید و در صورت نقص یا اشتباه به اصلاح آن پرداخت.
14. از افرادی که در زمینه های مختلف و در زندگی خود به خوبی تصمیم می گیرند، الگو گیری کنید و حتی با آنان درباره راز موفقیتشان در تصمیم گیری صحبت کنید.
15. حالا وقت عمل کردن می باشد. با توکل بر خداوند متعال و بدون اهمیت دادن به حرف دیگران و با قدرت تمام وارد عمل شوید.
موفق باشید. منتظر مکاتبات بعدی شما هستیم.
نویسنده : محمدصادق آقاجانی