راهکارهایی بفرمایید که خلاق باشیم و توان بروز خلاقیت خود را بصورت گسترده داشته باشیم؟
بدون تردید عوامل محیطی، ارثی و فرهنگی همه در پیدایش استعداد و رشد خلاقیت تأثیر دارند. آزمایشهایی که در مبحث وراثت ذکر شد نشان می دهد که نویسندگان بزرگ، ریاضی دانهای معروف و مخترعین اغلب در دوران کودکی آثار نبوغ و خلاقیت از خود ظاهر ساخته اند. اثر وراثت در پیدایش نیروی ابتکار قابل انکار نیست. افراد بیشماری در محیط های مساعد پرورش یافته اند ولی همه آنها موجب فکر و اندیشه تازه نشدند. با اینکه عامل ارثی پیدایش استعداد خلاقیت را در افراد ممکن می سازد مع ذلک بروز و رشد این استعداد تحت تأثیر عوامل محیطی قرار دارد. در اجتماعاتی که فرد بدون توجه به وضع مالی، موقعیت اجتماعی و عقیده، حق استفاده از فرصت های تربیتی را دارد و می تواند طبق استعداد و امکانات خود پیشرفت کند معمولاً افراد مبتکر و خلاق بیشتر دیده می شود.
بنابراین محیط مساعد چه در زمینه جغرافیایی و چه از لحاظ اجتماعی و فرهنگی، در رشد و پرورش قوه ابتکار تأثیر فراوان دارد. عوامل محیطی نه تنها سبب پرورش استعدادهای مختلف افراد می شود بلکه موجباتی برای تحریک و تشویق افراد به خلق اندیشه های تازه فراهم می سازد. در اجتماعاتی که رشد فردی و رفاه اجتماعی از طریق روش علمی در یک وضع رضایت آمیز، توافق و سازگاری پیدا کرده اند معمولاً مجال پرورش افکار و خلق اندیشه های تازه بیشتر فراهم می شود.
*** همه روان شناسان پرورشی و متخصصان آموزشی معتقدند که توانایی های آفریننده و شیوه های فکری واگرا را می توان به افراد آموزش داد ما اینجا به طور خلاصه به چند اصل کلی برای پرورش خلاقیت اشاره می کنیم :
1. تجارب خود را به موقعیت های خاص محدود نکنید
سؤالاتی بپرسید که با چرا و چگونه آغاز می شوند، نه کجا و چه کسی و چه وقت. سؤال هایی طرح کنید که دارای جواب های متعدد باشند. سؤال هایی که تنها یک جواب دارند منجر به تفکر همگرا می شوند. سؤال هایی که جواب های متعددی را در یادگیرنده بر می انگیزانند، باعث تفکر واگرا و آفرینندگی است.
2. برای طرح سؤال ها و اندیشه های غیر معمول و بدیع ارزش قائل شوید
از سؤال های غیر معمول که از سوی دیگران طرح می شوند و شما از عهده جواب آنها بر نمی آیید نهراسید. به آنها کمک کنید و با همکاری یکدیگر به جستجو برای یافتن جواب این سؤالات بپردازید.
3. فرصت هایی برای خود آموزی و یادگیری اکتشافی قرار دهید.
4. رفتارهای آفریننده دیگران را برای خود سر مشق قرار دهید.
5. از روش ها و فنون ویژه بالا بردن سطح آفرینندگی استفاده کنید. معروف ترین این روش ها روش بارش مغزی است. در این روش هر چه راه حل برای مسأله به ذهنتان می رسد بگویید. برای دادن راه حل ها و اظهار نظرهای مختلف خود را محدود نکنید.
6. روش آموزش دیگری که منجر به بالا بردن سطح فعالیت های خلاق یادگیرندگان می شود، آموزش مهارت های پژوهشی (Research Skill) است. آموزش مهارت های پژوهشی به طرح و آزمودن فرضیه از سوی یادگیرندگان کمک می کنند. روش های درست طرح فرضیه و آزمون فرضیه به وسیله کودکان منجر به ایجاد طرز تفکر آفریننده در آنها می شود.
7. علاوه بر روش های فوق، روش مطالعه آفریننده (Creative Study) نیز روش موثری در آموزش خلاقیت است. تورنس و هارمون (1961) نشان داده اند که می توان به کودکان آموزش داد تا مطالب را به طور آفریننده بخوانند. آنها در این باره راهنمایی های زیر را در اختیار دانش آموزان قرار داده اند :
- وقتی که به خواندن مطالب یک کتاب می پردازید به مورد استفاده های مختلف اطلاعاتی که در آن کتاب به آنها بر می خورید بیندیشید. خیلی اهمیت دارد به راه هایی که می توانید اطلاعات خوانده شده را در زندگی شخصی و حرفه ای خود به کار ببندید فکر کنید.
- تنها به این سوال اکتفا نکنید که مولف چه می گوید؛ از خود بپرسید که چگونه می توانم آنچه را که نویسنده نوشته است، مورد استفاده قرار دهم. تنها به یک مورد اکتفا نکنید تا آنجا که می توانید موارد استفاده های بیشتری را بیابید و بعضی از آنها را برای مصارف آینده خود یادداشت کنید. ممکن است مدتی وقت لازم باشد تا این نوع مطالعه کردن را بیاموزید. با این حال مأیوس نشوید، بعد از دو سه روز خواهید دید که می توانید این روش مطالعه را به راحتی به کار ببندید.
*** منابعی جهت مراجعه و مطالعه :
1. روان‌ش‌ن‌اس‌ی خلاقیت/ م‌اک‌س‌ول م‌ال‌ت‌ز؛ ترجمه م‌ه‌دی ق‌راچ‌ه‌داغ‌ی
2. خلاقیت و م‌وف‌ق‌ی‌ت/ م‌ح‌س‌ن کاظمی
3. رازهای خلاقیت/ نویسنده شهربانو قهاری
4. آموزش خلاقیت/مولفان حسین قمری‌گیوی،مسلم عباسی
5. رموز خلاقیت/ گردآوری حسن ترک‌لاله‌باغ
6. راه خلاقیت /عبدالرضا کردی
7. پرورش خلاقیت/گروه مولفان فاطمه مرصوص... [و دیگران] ؛ تصویرگر فاطمه هلیسایی
8. شکوفاسازی خلاقیت/ گردآورندگان رابرت فیشر، مری ویلیامز ؛ مترجم ناتالی چوبینه
9. مدیریت خلاقیت / مولف پرمود باترا ، [ ویجی بترا ] ؛ طراحی و ترجمه آرش نصیرزاده
10. درب‌اره خلاقیت/ دی‌وی‌د ب‌وه‌م؛ ترجمه م‌ح‌م‌دع‌ل‌ی ح‌س‌ی‌ن‌ن‌ژاد
11. خلاقیت/ ب‌رون‌و م‌ون‌اری؛ ترجمه حسن ث‌اب‌ت‌ی، پ‌ای‌ن‌ده ش‌اه‌ن‌ده
12. خلاقیت چ‌ی‌س‌ت؟/ ن‌گ‌ارن‌ده ام‌ی‌رج‌ع‌ف‌ر واح‌دی‌پ‌ور
13. مدیریت خلاقیت/ ن‌وش‌ت‌ه‌ی م‌ای‌ک‌ل سیرت و ج‌ی‌ن لام‌ی‌م‌ان؛ ت‌رج‌م‌ه‌ی م‌ح‌م‌دت‌ق‌ی ف‌رام‌رزی
14. پرورش خلاقیت/ مولف م‌ری‌م ن‌وذرآدان
15. آینده خلاقیت و خلاقیت آینده/ ج‌ورج ل‌ن‌د، ب‌ت ج‌ارم‌ن؛ ترجمه حسن ق‌اس‌م‌زاده
16. هوش، دقت و خلاقیت/مولفان گروه کودک و نوجوان گاج
نویسنده : حامد محقق زاده
