وظایف اخلاقی مرد در برابر همسرش چیست؟
نخست باید دانست:
آفرینش و ساختار وجودی و زیستی جنس زن برای کارهای عاطفی و سبک و لطیف آفریده شده و کارهایی که به توانایی بالای جسمی نیازمند است، متناسب وجود مرد می‌باشد. از این رو، وظایفی که اسلام برای هر یک از زن و مرد مقرر کرده، بر اساس هماهنگی و تناسب با ساختار وجودی آنهاست. در اینجا به برخی از وظایف مردان که در ایجاد روابط دوستانه و صمیمانه بسیار مؤثر و سازنده است، اشاره می‌شود:
1. تأمین رفاه خانواده
شکی نیست؛ که بر اساس آیات و روایات اسلامی، نظام مطلوب خانواده براساس مشورت و در نهایت با سرپرستی و مدیریت اجرایی مرد سامان‌دهی می‌شود.
خداوند می‌فرماید: (الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَی النِّساءِ)؛ نساء (4)، آیه 34.؛ (مردان، سرپرست زنانند).
مرد از آن جهت که به طور معمول از جنبه اداره زندگی و نیروی جسمی قوی‌تر است، سرپرست خانواده می‌باشد. او در این زمینه دو وظیفه دارد؛ یکی وظیفه شرعی و قانونی به عنوان تأمین نفقه زن و فرزند و فراهم‌سازی شرایط ضروری زندگی و دیگری از نظر اخلاقی و انسانی وظیفه تأمین رفاه و راحتی خانواده را دارد که چیزی فراتر از تأمین نفقه و هزینه زندگی است. از این رو تکالیفی را بر دوش او می‌گذارد. اگر مرد در هزینه کردن حاصل دسترنج خود سخاوت و گشاده رویی به خرج داد، مِهر و شادابی و صفا را در خانواده چند برابر کرده و باعث افزایش محبت و تحکیم بنیان خانواده می‌شود.
این نوع تعامل و رفتار همان نیکی و احسان است؛ که در روایات به آن تأکید شده است.
از رسول اکرم‌صلی الله علیه وآله نقل شده: (بهترین شما کسی است که بهترین برای خانواده‌اش باشد و من برای خانواده ام بهترین هستم) (خَیْرُکُمْ خَیْرُکُمَ لِاَهْلِهِ و أنا خَیْرُکُمْ لِاَهلی).
و نیز آن حضرت می‌فرماید: (از ما نیست کسی که وسعت زندگی بر او داده شود و او بر خانواده‌اش سخت بگیرد) (لَیْسَ مِنَّا مَنْ وُسِّعَ عَلَیْهِ ثُمَّ فَتَّرَ عَلی عِیالِهِ).
و در حدیث دیگری می‌فرماید: (هرکس به بازار رود و هدیه‌ای برای خانواده‌اش بخرد و ببرد، (-(پاداش او)-) مانند کسی است که برای نیازمندان صدقه می‌برد) (مَنْ دَخَلَ السُّوقَ فَاشْتَری تُحْفَةٌ فَحَمَلَها اِلی عِیالِهِ کانَ کَحامِلِ صَدَقَةٍ اِلی قَوْمِ مَحاوِیجِ).
امام رضاعلیه السلام می‌فرماید: (سزاوار است انسان بر خانواده‌اش فراخی و توسعه دهد تا مرگ او را آرزو نکنند). (یَنْبَغی لِلرَّجُلِ اَنْ یُوَسِّعَ عَلی عِیالِهِ لِئَلاَّ یَتَمَنّوا مَوْتَه)
مرد نباید تصور کند؛ که بخل ورزیدن و جمع‌آوری اموال و سخت‌گیری بر زن و فرزند، زهد و ارزش محسوب شده و با این کار از پاداش الهی بهره‌مند می‌شود؛ بلکه بر اساس روایاتی که گذشت این نوع تصور تصوری باطل و ضدارزش است و مرد می‌بایست در زمینه توسعه مالی و رفاهی خانواده بسیار مثبت و با سخاوت و گشاده‌رویی با آنان برخورد کند.
2. تأمین آسایش خانواده
مرد که در بیرون خانه مشغول کار و تلاش است، سزاوار است زمان رفت و آمد خود را تنظیم نموده و بر طبق برنامه عمل نموده و بدون علت، تأخیر در بازگشت به منزل نداشته باشد که باعث نگرانی و اضطراب خانواده نشود.
مرد باید خود را ملزم بداند که بعد از فراغ از کار برای استراحت به کانون گرم خانواده بازگردد و نسبت به آنان بی‌توجهی نشان ندهد.
از امام صادق‌علیه السلام نقل شده که: (بر مرد سزوار نیست در شهری که خانواده‌اش آنجا زندگی می‌کند، جای دیگری به استراحت بپردازد). (هَلکَ بذی المروةَ انْ یبیت الرّجل عن مَنْزِله بالمصر الذی فیه أهلُه)
رسول اکرم‌صلی الله علیه وآله می‌فرماید: (نشستن مرد در کنار خانواده‌اش، نزد خدای بزرگ دوست داشتنی‌تر از اعتکاف (-(و نشستن)-) در این مسجد من است.) (جُلُوسُ الْمَرْءِ عِنْدَ عِیالِهِ اَحَبُّ اِلَی اللَّهِ تَعالی مِن اِعْتِکافٍ فِی مَسْجِدی هذا)
این به جهت تأمین نیروی عاطفی زن است. خانواده هر کس، چشم امیدشان به او است؛ پدر در عین این که پدر و مدیر بوده، همسر است، باید دوست و دلسوز برای خانواده باشد و اگر ثروتی دارد، از آنها است و اگر زحمتی می‌کشد، برای راحتی آنان است. پس باید در خانواده به گونه‌ای عمل کند که همسر و فرزندان، در رفاه و آرامش باشند.
هر گونه خشونت و سخت‌گیری و یا بی‌توجهی به خواست خانواده، ممکن است زندگی را تلخ و محبت را از دل خانواده بیرون ببرد. سخت‌گیری‌های بی‌مورد و بهانه‌گیری‌های نابجا و در تنگنا قرار دادن خانواده شایسته نیست. سخت‌گیری در هزینه زندگی و در فشار اقتصادی قرار دادن خانواده به صلاح نیست یا سخت‌گیری در رفت و آمد ممکن است پیامدهای ناگواری در پی داشته باشد.
پدر خانواده باید در عین نظارت و جدیت در تربیت، از سخت‌گیری‌های بی‌مورد دوری جوید. زمانی که اعضای خانواده همه در کنار هم هستند به قدری لذت بخش است که بعضی خانواده‌ها به طور منظم زمانی را برای بحث و گفت‌وگو در مورد مشکلات یا حتی صحبت در مورد اتفاقات خوشایندی که برایشان رخ داده است، اختصاص می‌دهند.
سپری کردن اوقاتی از روز یا هفته برای دور هم جمع شدن اعضای خانواده به کودکان حس همبستگی می‌دهد، تا جایی که حتی وقتی بزرگ شوند به خانواده خود احساس تعلق و وابستگی دارند. بعضی خانواده‌ها به طور مرتب و به صورت دسته جمعی در مراسم مذهبی شرکت می‌کنند (مثلاً همه با هم به مسجد می‌روند) و بعضی‌ها آخر هفته به پارک می‌روند. یک شام ساده و لذت بخش که همه آن را دوست دارند، انجام چند بازی با حضور همه اعضای خانواده، به سینما رفتن و همین جشن‌های کوچک کودکان را به صرف وقت بیشتر در کنار دیگر اعضای خانواده علاقه مند می‌کند.
3. احترام به زن
زن از نظر اسلام امانت خدا در دست شوهر و از نظر دخالت در امور زندگی شریک مرد و از نظر تربیت فرزندان مادر خانواده است. هر مردی وقتی ازدواج می‌کند، باید همسرش را احترام کند و هرگز او را اذیت و آزار نرساند و ایشان را تحقیر و به استهزاء نگیرد.
خداوند می‌فرماید (وَ عاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ)؛ نساء (4)، آیه 19..
حضرت صادق‌علیه السلام از پدرش نقل کرده که فرمود: (هر کس زن گرفت، باید او را گرامی دارد و به او احترام کند) (مَنْ اِتَّخَذَ اِمْرَأةً فَلْیَکْرِمْها).
حضرت علی‌علیه السلام می‌فرماید: (زنان امانت خدا بر شما هستند. به ایشان زیان نرسانید و برایشان سخت نگیرید. (اِنَّهُنَّ اَمَانَةُ اللَّهِ عِنْدَکُمْ فَلا تُضارّوهنُنَّ وَلا تَعْضِلُهُنَّ) همانگونه که سایر امانت‌های الهی ارزشمند و قابل اکرام و احترام است، زن نیز باید آنگونه که شایسته است مورد احترام شوهر قرار گیرد؛ چه اینکه در قیامت خداوند متعال از امانت‌های خود سؤال می‌کند که با آنها چگونه رفتار کردید. آیا حق امانتداری را به جا آوردید؟!
به همین جهت است که وقتی حضرت، همسر خود حضرت فاطمه‌علیها السلام را به خاک می‌سپارند، می‌فرماید: (امانت خدا از دست من گرفته شد).
4. اظهار محبت به زن
گفته شد که ثبات بنیان خانواده بر پایه مهر و محبت است. هم زن باید به مرد اظهار مودت و دوستی نماید و هم مرد به زن ولی نیاز زن به عشق و علاقه بیشتر است و مرد باید محبت قلبی خود را بیرون بریزد. مرد باید بداند که زن از نظر ساختار زیستی با او تفاوت دارد مرد بنده شهوت است و زن در بند محبت مرد است مرد زنی را دوست دارد که او را پسندیده و انتخاب کرده باشد و زن مردی را دوست دارد که ارزش او را درک کرده باشد و محبت خود را از قبل اعلام کرده باشد. هر کسی می‌تواند با دو زبان سخن بگوید؛ زبان عاطفه و احساس، و زبان عقل و منطق. زبان عاطفی به خاطر ارتباط مستقیمی که با قلب و جان شنونده دارد، تأثیر بسیاری در ایجاد محبت می‌گذارد.
ابراز عشق صریح و صادقانه (جملات عاشقانه) لحظه‌های زندگی را شیرین و لبریز از لذت و هیجان می‌کند.
به قول (مترلینگ): (زندگی وقتی لذت‌بخش است که در آن، لذات کوچک و عشق‌های کوچک وجود داشته باشد و همین چیزهای کوچک است که ما را به زندگی پای‌بند می‌کند) راز تفاهم در زندگی زناشویی، ص99..
واژه‌های عاشقانه و دلنشین، به طور شگفت‌انگیزی می‌تواند آفریننده‌ی لذت‌های کوچک باشد. ابراز محبت با صراحت و در عین صداقت و راستی در حالی که آمیخته با هیجانات روحی است، محبت را تا مرز عشق می‌رساند که شیرینی و لذت آن را باید در عمق دل‌ها جستجو کرد ولی پنهان کردن عشق، محبت را خفه می‌کند و می‌میراند. هیچ‌گاه نباید غرور مرد مانع از ابراز عشق و علاقه به همسرش شود، یا در طول زمان مشکلات زندگی و گاه مشاجرات و درگیری‌ها، باعث ترک ابراز عشق و علاقه شود؛ بلکه باید همواره و در همه حالات زندگی طوری رفتار کند که فضای عاطفی از بین نرود و جایی برای گفتن جملات عاشقانه و البته صادقانه بماند.
نبی‌اکرم‌صلی الله علیه وآله می‌فرماید: (این سخن مرد که به همسرش می‌گوید: واقعاً تو را دوست دارم، هرگز از قلبش خارج نخواهد شد) (قَوْلُ الرَّجلِ لِلْمَرْأَةِ اِنّی اُحِبُّکَ لایَذْهَبُ مِنْ قَلْبِها اَبَداً).
و نیز می‌فرماید: (هر چه ایمان انسان کامل تر باشد به همسرش بیشتر اظهار محبت می‌نماید.) (کُلَّما اَزْدادَ الْعَبْدُ اِیمانً اِزْدادَ حُبًّ لِلنِّساءِ)
امام صادق‌علیه السلام می‌فرماید: (محبت و دوستی زنان یکی از اخلاق پیامبران است). (من اخلاق الانبیاء حب النساء)
(احکام زن و شوهر، سیدمجتبی حسینی، کد: 2/500033)
