وظایف اخلاقی زن در برابر همسر چیست؟

وظایف اخلاقی زن در برابر همسر چیست؟

1. اظهار محبت به شوهر
شکی نیست؛ محبت و دوستی، گوهر گرانبهایی است؛ که خداوند در نهاد زن و مرد قرار داده است. تنها می‌بایست دو همسر این امر فطری را ابراز نمایند تا رابطه دوستانه و صمیمانه آنان بیش از پیش برقرار گردد. مرد در عرصه اجتماع با افراد گوناگون و سلایق مختلف مواجه می‌شود و بسا اوقات مورد اهانت قرار می‌گیرد. زن می‌تواند با خوشرویی و اظهار محبت به شوهر، از غم و اندوهش بکاهد و با چهره‌ای دل‌انگیز او را مسرور نماید.
حضرت رضاعلیه السلام می‌فرماید: (بدان که زنان گوناگونند؛ بعضی زن‌ها دستاوردی گرانبها و تاوان (رنج‌های آدمی) هستند و این زن کسی است به شوهرش محبت می‌کند و عاشق اوست). (اِعْلَمْ اَنَّ النِّساءَ شَتی‌ فَمِنْهُنَّ الْغَنیمَةُ وَ الْغَرامَةُ وَ هِیَ الْمُتَحَبِّبَةُ لِزَوْجِها وَالْعاشِقَةُ لَهُ)
امام علی‌علیه السلام در باره رفتار حضرت زهراعلیها السلام چنین می‌گوید: (هرگاه به رخسارش نظاره می‌کردم تمام غصّه‌هایم برطرف می‌شد و دردهایم را فراموش می‌کردم). بحارالانوار، ج 43، ص 123.
باید دانست که همه چیز در زیبایی زن خلاصه نمی‌شود. زن هر چقدر هم زیبا باشد ولی اگر رفتارش با شوهر نامناسب و خشن باشد، نمی‌تواند دل او را به دست آورد، در حالی که یک نگاه لبریز از عشق و یک رفتار محبت‌آمیز از سوی زن می‌تواند قلب مرد را تسخیر نماید؛ اگر چه از نظر زیبایی، در رتبه‌های کمتر باشد. مرد هنگامی که با کوله‌باری از سختی‌ها به منزل می‌آید، دادن یک لیوان آب یا شربت به او از سوی همسرش، می‌تواند بسیار آرامش‌بخش و لذت‌بخش باشد.
امام صادق‌علیه السلام می‌فرماید: (هیچ زنی نیست که آب به همسرش بنوشاند، در حالی که این کار از عبادت یک سال که روزهایش روزه باشد و شب‌هایش به عبادت بایستد بهتر است). (ما مِنْ اِمْرَأَةٍ تَسْقی‌ زَوْجَها شَرْبَةً مِنْ ماءٍ اِلاَّ کانَ خَیْراً لَها مِنْ عِبادَةِ سَنَة صِیامِ نَهارِها وَ قِیامِ لَیْلِها)
2. احترام به شوهر
مردی خدمت رسول خداصلی الله علیه وآله آمد و عرض کرد: همسری دارم که هرگاه وارد خانه می‌شوم به استقبالم می‌آید، و چون از خانه بیرون می‌روم بدرقه‌ام می‌کند و زمانی که مرا اندوهگین می‌بیند می‌گوید: اگر برای رزق و روزی (و مخارج زندگی) غصه می‌خوری، بدان که خداوند آن را به عهده گرفته است و اگر برای آخرت خود غصه می‌خوری، خدا اندوهت را زیاد کند (-(و بیشتر به فکر آخرت باشی‌)-). رسول خداصلی الله علیه وآله فرمودند: (برای خدا کارگزارانی (-(در روی زمین‌)-) است و این زن یکی از کارگزاران خداست که پاداش او برابر با نیمی از پاداش شهید است.) (انَّ للَّهِ‌ِ عُمَّالاً وَ هذِهِ مِنْ عُمَّالِهِ لَها نِصْفُ اَجرِ الشَهید)
احترام واقعی زن به شوهر به او نیرو و توانایی می‌دهد و برای تلاش و کوشش آماده‌اش می‌گرداند. سلام ابتدایی به او، جلوی پایش ایستادن، با ادب حرف زدن، گوش دادن به سخنان او و قطع نکردن کلامش و... از جمله این امور است.
زن سعی کند هنگام ورود مرد، خودش در را باز کند و با لب خندان و چهره باز و گشوده به استقبالش برود و هنگام رفتن از منزل او را بدرقه نماید. همین عمل کوچک تأثیر شایسته ای در روح و جان شوهر به جای خواهد گذاشت.
امام صادق‌علیه السلام می‌فرماید: (خوشا به سعادت آن زنی که شوهرش را بزرگ شمارد و به او آزار نرساند و همیشه مطیع همسرش باشد.) (سَعیدَةٌ سَعیدَةٌ اِمْرَأَةٌ تُکْرِمُ زَوْجَها وَلا تُؤْذیهِ وَ تُطیعُهُ فِی جَمیعِ اَحْوالِهِ)
روحیه مردان به گونه‌ای است که در برابر محبت، نرم و دلبسته می‌شود و هرچه در توان دارد و به دست می‌آورد را به پای محبوب خود می‌ریزد و کانون گرم خانواده با محبت هر چه بیشتر شکل می‌گیرد. این‌جاست که به اسرار سفارش بسیار درباره احترام زنان به مردان در روایات اسلامی می‌توان پی برد.
3. رضایت شوهر
شکی نیست که اطاعت زن از شوهر، تنها در دو مورد واجب است:
1. خروج از منزل.
2. آمادگی جنسی.
ولی از نگاه اخلاقی و تربیتی، کسب رضایت شوهر در سایر امور، به شرط آنکه مخالف منطق عقل و موازین اسلامی نباشد، نقش مهم و سازنده‌ای در زندگی موفق و پایدار دارد. زن برای به دست آوردن رضایت و خشنودی خدا لازم نیست نمازهای بسیار و یا طولانی بخواند و یا روزه‌های مستحبی بگیرد؛ بلکه پاداش‌های فراوان را می‌تواند با فراهم سازی رضایت شوهر به دست آورد. از این رو در اسلام از اینکه زنی نمازش را طولانی کند و بدون اجازه روزه‌های مستحبی بگیرد، نهی شده است.
چنانچه بین زن و مرد اختلاف سلیقه پیش آمد، گذشت زن و جلب نظر شوهر رابطه عاطفی و صمیمانه را زیاد می‌گرداند و در ادامه مرد جبران خواهد کرد.
رسول اکرم‌صلی الله علیه وآله می‌فرماید: (اگر (می‌خواستم) دستور دهم کسی در برابر دیگری سجده کند، هر آینه دستور می‌دادم زن شوهرش را سجده کند) (لَوْ اَمَرْتُ اَحَداً اَنْ یَسْجُدَ لِاَحَدٍ لَاَمَرْتُ الْمَرأةَ اَنْ تَسْجُدَ لِزَوْجِها).
و نیز از حضرت آمده: (خوشا به حال زنی که شوهرش از او راضی باشد.) (طُوبی لِاِمْرَأةٍ رَضِیَ عَنْها زَوْجُها)
4. نظافت و آرایش‌
نظافت، نظم، آراستن خانه و آرایش و آماده کردن خود برای شوهر یکی از مسؤولیت‌های اخلاقی زن در برابر اوست. رعایت این امر نیز، باعث ایجاد روابط عاشقانه و صمیمانه و جلب خاطر و رضایت شوهر می‌گردد. چه بسا زن با این کار نقش مهّمی در حفظ عفت شوهر خود و سلامت جامعه ایفا می‌کند. از طرفی با آماده کردن خود برای همسرش، با پوشیدن لباسهای مناسب و نظافت و آرایش اندام، توجه او را جلب نموده؛ و خواسته‌های او را از طریق مشروع تأمین می‌کند و باعث محبّت و علاقه بیشتر شوهر شده و موجب می‌شود که شوهرش از نامحرمان و بیگانگان چشم بپوشد و تنها به او عشق بورزد. لذا رعایت این اصل به عنوان یک مسؤولیت تأکید شده است.
نبی اکرم‌صلی الله علیه وآله می‌فرماید: (بر زن لازم است؛ که خود را با خوشبوترین عطرها خوشبو نماید و به بهترین وجه آرایش کند و بهترین لباسهای خود را بپوشد و بامدادان و شامگاهان خود را برای شوهر آماده کند). (وَ عَلَیْها اَنْ تَتَطیَّبَ بِأَطْیَبِ طیبِها وَ تَلْبِسَ اَحْسَنَ ثِیابِها وَ تَزَیَنَ بِاَحْسَنِ زِینَتِها وَ تَعْرِضَ نَفْسَها عَلَیْهِ غُدُوةً و عَشیّةً)
در روایت دیگر از حضرت آمده: (بر زن روا نیست؛ که به خواب برود جز اینکه خود را برای همسرش آماده نموده باشد). (لا یَحِلُّ اَنْ تَنامَ حَتَّی تَعْرِضَ عَلَی زَوْجِها وَ تَخْلَعَ ثِیابَها)
لازم به تذکر است که خوشبویی و آراستگی اختصاص به زن ندارد، بلکه وظیفه‌ای مشترک است. رعایت این اصل از دو طرف، نقش مهم در حفظ عفت زن و شوهر دارد، چنانکه در روایت آمده: رعایت نکردن این وظیفه از طرف شوهر باعث ضربه زدن به عفت همسرش می‌شود (و لقَد تَرکَ النِّساء العِفَّةَ بِتَرْکِ ازواجِهنَّ التَّهیِّه).
و نیز در روایتی از امام باقرعلیه السلام آمده: (همان‌گونه که مردان دوست دارند زینت و آرایش را در زنانشان ببینند، زنان نیز دوست دارند زینت و آرایش را در مردانشان ببیند). (النِساءُ یُحْبِبْنَ اَنْ یَرینَ الرَّجُلَ فِی مِثْلِ ما یُحبُّ الرَّجُل اَنْ یَری‌ فِیهِ النِّساء مِنَ الزِینَةِ)
از سوی دیگر، زن نباید با آشکار کردن زینت‌ها و آرایش کردن برای غیرشوهر خود، خویش را در معرض تماشای دیگران قرار داده و با پوشیدن لباس‌های نامناسب و محرک که موجب جلب توجه دیگران است از منزل خارج شود. این‌گونه حرکات موجب بی‌مهری شوهر رواج فساد در جامعه می‌گردد.
خداوند می‌فرماید: (وَ لا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلاَّ ما ظَهَرَ مِنْها)؛ نور (24)، آیه 13.؛ (زنان زینت‌های خود را جز آن مقدار که آشکار است (قُرص صورت و دستها تا مچ) برای دیگران آشکار نکنند). و خطاب به زنان پیامبر که شامل همگان است می‌فرماید: (وَ لا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجاهِلِیَّةِ الْأُولی‌)؛ احزاب (33)، آیه 33.؛ (زنان همانند زمان جاهلیت قبل از اسلام در بین مردم آشکار نشوند).
در حدیث آمده: (زنی که برای غیر همسرش آرایش کند، عبادت و نماز او مورد قبول و پذیرش خدای سبحان نیست؛ تا اینکه خود را از آن آلودگی شستشو دهد). (اَیُّما إِمْرَأةِ تَطَیَّبَ لِغَیْرِ زَوْجِها لَمْ یُقْبَلِ اللَّهُ مِنها صَلاةً حَتَّی تَغْتَسِلَ مِنْ طیبِها)
و نیز از نبی اکرم‌صلی الله علیه وآله نقل شده: (هر زنی که خود را خوشبو کند و از منزل خارج شود، تا زمانی که به خانه برگردد، مشمول لعن و نفرین خواهد بود). (اَیُّ اِمْرَأَةِ تَطَیِّبَ وَ خَرَجَتْ مِنْ بَیْتِها لاهِیَ تُلْعَنْ حَتّی تَرْجَعَ اِلی بَیْتِهَا)
5. خانه داری و تهیه غذا
زن با طبخ غذاهای مناسب و خوشمزه، حسن همسرداری خود را اعلام نموده و بذر الفت و محبت را در دل مرد می‌کارد. در حقیقت یک زن کدبانو با زیرکی و ذوق خود در تهیه بهترین غذاها با هزینه کم می‌تواند دل همسر و فرزندان را جلب کند و خود را جزء مجاهدین در راه خدا قلمداد نماید.
امام صادق‌علیه السلام می‌فرمایند: (بهترین زنان شما زنی است که دارای بویی خوش و دست پختی خوب باشد . هنگامی که خرج می‌کند، بجا خرج کند، و هنگامی که خرج نمی‌کند بجا از خرج کردن خودداری ورزد . چنین زنی کارگزاری از کارگزاران خداست و کارگزار خدا نه ناامید می‌شود و نه پشیمان) (خَیْرُ نِساءِکُمْ الطَّیِبَةُ الرّیحُ اَلطَّیِبةُ الطَّبیخُ الَّتی‌ اِذا اَنْفَقَتْ بِمَعرُوفٍ وَ اِنْ اَمْسَکَتْ اَمْسَکَتْ بِمَعروُفٍ فَتِلْکَ عامِلٌ مِنْ عُمّالِ اللَّهِ وَ عامِلُ اَللَّهِ لا یَخیبُ وَلا یَنْدِمُ).
البته در انتخاب نوع غذا نباید سخت‌گیری کرد و حتی از نظر اخلاقی و تربیتی، بهتر است جانب زن را گرفته و نظر او ترجیح داده شود و به شوهر سفارش می‌شود همان غذایی را بخورد که همسرش بدان میل دارد. این امر می‌تواند دلگرمی و امید زن را به ادامه زندگی و ایجاد رابطه عاطفی افزایش دهد.
امام صادق‌علیه السلام می‌فرماید: (مومن کسی است که مطابق میل همسرش غذا می‌خورد و منافق کسی است که خانواده‌اش به میل او غذا می‌خورد) (اَلامُؤمِنُ یَأْکُلُ بِشَهْوِةِ اَهْلِهِ وَالْمُنافِقُ یَأْکُلُ اَهْلُهُ بِشَهْوَتَهِ).
شکی نیست که انجام کارهای خانه جزء وظایف شرعی زن به شمار نمی‌آید. مرد حق ندارد همسرش را به شیردادن، آشپزی و تهیه غذا و مرتب کردن خانه وادار کند، لذا زن این حق را دارد که در برابر آن اجرت دریافت کند. ولی از نگاه اخلاقی، خداوند دوست دارد که زن با کمال میل و اختیار این بار را به دوش بگیرد و با جلب رضایت شوهر، محیط امن و آرام همراه با صلح و دوستی فراهم ساخته و از پاداش الهی بهره‌مند گردد.
6. سپاسگزاری‌
بدیهی است که یکی از وظایف شرعی و قانونی مرد در برابر همسرش تأمین مسکن، خوراک و پوشاک است. و اگر ازاین امر تخلف کند زن می‌تواند نزد حاکم شرع شکایت نماید ولی سزاوار است زن بداند شوهرش حاصل دسترنج خود را برای او و فرزندانش به خانه می‌آورد و دوست دارد از او سپاسگزاری شود چرا که او یک بشر عادی است و از قدردانی خوشش می‌آید. هر گاه مرد اسباب و لوازم زندگی را تهیه نمود، شایسته است زن در برابر آن اظهار شادمانی کند.
امام صادق‌علیه السلام می‌فرماید: (بهترین زنان شما آن زنی است که چون به او چیزی داده شود، سپاسگزاری کند و اگر به او چیزی داده نشود راضی باشد.) (خَیْرُ نِساءِکُمْ الَّتِی اِنْ اُعْطیتِ شَکَرَتْ وَ اِنْ مُنِعَتْ رَضِیَتْ)
و در روایت دیگری می‌فرماید: (هر زنی به شوهرش بگوید من از تو هرگز خیری ندیدم،  (-(ثواب  )-)کارش از بین می‌رود.) (اَیُّما اِمْرَأَةٍ قالَتْ لِزَوْجِها: ما رَأَیْتُ قَطُّ مِنْ وَجْهِکَ خَیْراً فَقَدْ حَبِطَ عَمُلُها)
7. قناعت‌
(تقدیر المعیشه) و یا برنامه‌ریزی اقتصادی یکی از عوامل ثبات و پایداری بنیان خانواده است. قناعت و کم خرج بودن از ویژگی‌های مثبت یک زن می‌باشد و در مقابل، تقاضای زیاد و توقع بالا موجب آزار و رنجش همسر و در صورت عدم توانایی، گاهی انحرافاتی را موجب می‌شود.
اگر زنان، مدیریت امور خانه را بر محور قناعت و پرهیز از خرج‌های غیرلازم و تشریفاتی و تجملاتی تنظیم کنند و از شوهران خود، توقعات بی‌جا و خارج از توان مالی نداشته باشند، از بروز تنش‌های بسیاری جلوگیری خواهند کرد.
سست شدن پایه‌های نهاد خانواده، گاهی در اثر همین مسایل مادی و اقتصادی است و آغاز آن هم چه بسا از امور جزئی و بی‌اهمیت است و سر از بحران در می‌آورد. از متون دینی بدست می‌آید که زن نباید شوهر را به سختی و زحمت بیاندازد.
نبی اکرم‌صلی الله علیه وآله فرمود: (از همه زنان پربرکت تر آن است که خرجش کمتر باشد). (اَعْلَمُ النِّساءِ بَرَکَةً اَقَلِّهِنَّ مَؤُونَةً)
در روایت دیگری از حضرت آمده: (برای زن جایز نیست که شوهرش را به بیش از توانایی‌اش مجبور کند.) (لا یَحِلُّ لِلْمَرْأدِ اَنْ تَتَکَلَّفَ زَوْجَها فَوْقَ طاقِتِهِ)
در زندگی حضرت زهراعلیها السلام می‌خوانیم که هیچ گاه در خانه از شوهر خود تقاضایی نکردند و همواره در سختی‌ها و ناملایمات، صبر و بردباری پیشه کردند و هرگز گله و شکایتی نکردند، حتی گاهی غذایی برای خوردن در خانه علی‌علیه السلام یافت نمی‌شد اما در این شرایط هم از همسر خود چیزی مطالبه نمود تا مبادا باعث شرمندگی همسرش شود.
لباس، زینت، اثاث خانه، مسکن وسیع و امثال آن خواسته‌هایی است که معمولاً هر زنی به خود اجازه می‌دهد که از همسر خویش درخواست نماید. اما زهراعلیها السلام هرگز همسرش را برای تهیه این نوع خواسته‌ها به زحمت نینداخت. حتی وقتی حضرت زهراعلیها السلام در بستر بیماری بود و علی‌علیه السلام با دلی پر از عشق و محبت، از او خواست که اگر خواسته‌ای دارد ابراز کند، زهراعلیها السلام از بیان تقاضای خود امتناع می‌کرد. ر.ک: بحارالانوار، ج 43، ص 113، به نقل از: جلوه‌های رفتاری حضرت زهرا(س)، ص 63.
8. آمادگی جنسی‌
بدیهی است، مهرورزی و رابطه جنسی میان زن و شوهر یکی از عوامل نشاط و استحکام بنیان خانواده است. هم‌چنین تحلیل در آمارها نشان می‌دهد که بیش‌ترین عامل افزایش طلاق در میان خانواده‌ها رعایت نکردن قناعت و مهارت ابراز محبت است. زن در خلوت خود با همسرش باید با ظرافت‌های خاص، آمادگی جنسی خود را نشان دهد. از این رو در اسلام پیش قدمی زن در مسایل جنسی را امری مستحب برشمرده شده است. به طوری که برای زن، علاوه بر آثار دنیوی، پاداش اخروی نیز در بردارد و علاوه بر یک رفتار و هنجار نیک، به عنوان یک عمل دینی و حکم شرعی مورد تأکید قرار گرفته است.
پیامبرصلی الله علیه وآله در بیان ضرورت اعلام آمادگی جنسی زن می‌فرماید: بر زن لازم است که از خوشبوترین عطرها استفاده کند و زیباترین لباس‌ها را بپوشد و خود را به نیکوترین وجه بیاراید و بامدادان و شامگاهان خود را بر شوهر عرضه کند و اعلام آمادگی نماید. (وَ عَلَیْها اَنْ تَتَطیَّبَ بِأَطْیَبِ طیبِها وَ تَلْبِسَ اَحْسَنَ ثِیابِها وَ تَزَیَنَ بِاَحْسَنِ زِینَتِها وَ تَعْرِضَ نَفْسَها عَلَیْهِ غُدُوةً و عَشیّةً و...) از حقوق مردان بر همسرانشان است که زن خود را همواره در حوزه مسائل جنسی آماده نشان دهد مگر در مواردی که دین از آن بازداشته است. البته در همان مواردی که آمیزش ممنوع است می‌توانند نسبت به یکدیگر به روش‌های مختلف ابراز محبت کنند و از یکدیگر لذت ببرند. به گونه‌ای که مرد احساس کمبود نکند. در بسیاری از روایات بر این نکته تأکید شده که زن بایست همواره در حالت آماده باش دایم جنسی باشد.
در روایت است، زنی از پیامبرصلی الله علیه وآله درباره حقوق شوهر پرسید: آن حضرت فرمود: (بر زن است که خود را از شوهرش باز ندارد و بگذارد تا وی از او کام بگیرد حتی اگر بر روی کوهان شتر باشد). (وَلا تَمْنَعُهُ نَفْسُها وَ اِنْ کانَتْ عَلَی ظَهْرِ قَتَبٍ)
این‌گونه آمادگی زن، شوهر را از هرگونه ارضای غریزه جنسی در بیرون از خانه و خانواده دور نگه می‌دارد و کانون گرم خانواده بیش از پیش تداوم پیدا می‌کند.
تأکید آیات و روایات بر خودنمایی و آراستگی زنان برای شوهران از این روست که مردان با مشاهده و دیدن، عواطف و احساسات جنسی‌شان برانگیخته شود. از این رو زن موظف است خود را در حالت آماده باش قرار دهد تا شوهر وی به زنی دیگر گرایش نیابد. اگر این تمایلات جنسی در خانه و به شکل صحیح و محبت آمیز تأمین نشود به اشکال مختلف در جامعه خود را نشان می‌دهد و فساد و تباهی اجتماعی را به دنبال خواهد داشت.
(احکام زن و شوهر، سیدمجتبی حسینی، کد: 3/500033)