فایده
بهره و نتيجه‌ای كه انسان از مال يا عمل بدست آورد.
حکمت کیفیت وضو چیست؟ شستشوی ناقص سر و پا در وضو چه فائده ای می تواند داشته باشد؟
حکمت کیفیت وضو چیست؟ شستشوی ناقص سر و پا در وضو چه فائده ای می تواند داشته باشد؟ پاسخ این پرسش در ضمن نکاتی ارائه می گردد: نکته اول: اگر منظور از فائده، فقط فائده بهداشتی است، تاکید می کنیم که وضو فقط برای فوائد بهداشتی نیست. این عبادت الهی مجموعه ای از حکمت های مادی و معنوی، بهداشتی، اعتقادی، فرهنگی، اخلاقی، عبادی، دنیوی و اخروی را در بر دارد. نکته دوم: عبادات همگی ظاهری دارند و باطنی. ظاهر عبادات خود نشانه ای بر اسرار و لطائف باطنی آن است. سر تاثیرات تربیتی و تعالی بخشی این عبادات توجه به این اسرار است. پیامبر مکرم اسلام در پاسخ شخصی که از اسرار و حکمت های اجزاء وضو سئوال می کرد چنین فرمودند: (وضو گرفتن، یعنی شستن صورت و دست ها و مسح سر و پاها؛ شستن صورت، یعنی خدایا هر گناهی که با این صورت انجام دادم آن را شستشو می کنم که با صورت پاک به جانب تو عبادت کنم. و با پیشانی پاک سر بر خاک بگذارم. شستن دستها در وضو یعنی خدایا از گناه دست شستم و گناهانی را که با دستم مرتکب شده ام، با شستن دست، آن را تطهیر می کنم. مسح سر در وضو یعنی خدایا از هر خیال و باطل و هوس خام که در سر پروراندم، سرم را تطهیر می کنم و آن خیال های باطل را از سر به دور می افکنم. مسح پا یعنی خدایا من از جای بد رفتن پا می کشم و این پا را از هر گناهی که با آن انجام داده ام تطهیر می کنم. اگر کسی بخواهد نام مبارک حق تعالی را بر زبان آورد، باید دهان را تطهیر کند. مگر می شود با دهان ناشسته انسان نام خدا را ببرد؟ باید دهان را با آب مضمه کند و بشوید). نکته سوم: در جنبه بهداشتی وضو هم باید توجه داشت که مسح سر و پا اگر چه به ظاهر تاثیر بهداشتی چندانی نداشته باشد، لکن با توجه به اینکه محل مسح بایستی بدون مانع باشد، مستلزم رعایت بهداشت ظاهری نیز هست، ضمن اینکه این حکم تعبدی زمینه ساز حرج و سختی برای شخص نیز نخواهد بود. علاوه بر این وجوب مسح این اثر بهداشتی را نیز خواهد داشت که سر و پا ها که عموما پوشیده می شوند بایستی حداقل روزی سه مرتبه، برای وضو در معرض هوا قرار گیرد و این امر آثار بهداشتی فراوانی را در پی دارد. با پیشرفت دانش بشری نتاج جالبی در خصوص شستن و مسح این چند عضو خاص به دست آمده است که به یکی از موارد آن اشاره می نمائیم. امروزه، دانش نوروفیزیولوژی (Neurophysiology) و شاخه های مختلف این علم از جمله نوروسایکولوژی (Neuropsycholugy) که به بررسی کارکرد سیستم عصبی می پردازد، به پیشرفت های چشمگیری نایل آمده است. از دیدگاه علم فیزیولوژی، مغز یک سیستم رایانه ای فوق العاده پیشرفته است و مانند رایانه دارای مسیرهای ورودی (راه های حسی)، بخش ذخیره اطلاعات حافظه، بخش تحلیل اطلاعات و نتیجه گیری (تفکر) و مسیرهای خروجی (راه های حرکتی) می باشد. اطلاعات دیداری، شنیداری، چشایی، لامسه و غیره از طریق راه های حسی وارد مغز شده در حافظه ذخیره می شوند و یامورد تحلیل قرار می گیرند آنگاه فرامین خروجی از طریق راه های حرکتی به اعضا منتقل می گردند و اعضا را وادار به عمل می سازند. دسته ای از حواس هستند که در سرتاسر بدن وجود دارند و به عضو خاصی اختصاص ندارند، به اینها اصطلاحاً (حواس پیگری) گفته می شود. مانند لامسه، درد، حس سرما و گرما، حس فشار، حس ارتعاش و امثال آنها. برای این که این حواس ادراک شوند باید به منطقه ویژه ای از قشر خاکستری مغز به نام (قشر حسی) مخابره شوند. حس هربخشی از بدن به قسمت خاصی از قشر حسی ارسال می شود. به عبارت دیگر هرقسمت از قشر حسی به بخش معینی از بدن مرتبط است. پس در قشر حسی بخش های متناظری با اعضا بدن وجود دارند و اگر نقشه آنها را طراحی کنیم دقیقاً شکل یک آدمک بدست می آید که آنرا (آدمک حسی) یا (Sensoy homonculus) نامیده اند. صورت و دست های این آدمک حسی بسیار بزرگ است، در حالی که تنه، ران ها و ساق پاهای آن بسیار کوچک هستند. همچنین کف پای آدمک نیز بزرگ است. در آدمک حسی، اعضایی که بزرگتر هستند، حساسیت بیشتری دارند. به همین جهت است که حساسیت دست و صورت انسان، بیش از پا و تنه است. در صورت و دست تعداد گیرنده های حسی فراوان تر است و این اعضا گرچه نسبت به کل بدن کوچک هستند؛ اما پیامهای عصبی زیادی به قشر مغز مخابره می کنند. لذا دقت حسی این بخش ها بالاتر می باشد و تصویر آنها در آدمک حسی بزرگ است. اگر ما، به نقشه دقیق آدمک حسی توجه کنیم، به راحتی درمی یابیم که اعضا بزرگ آدمک حسی تقریباً همان اعضایی هستند که در هنگام وضو گرفتن، مرطوب می شوند و عبارتند از صورت، دستها و پاها (از مچ تا انگشتان). با توجه به نقشه آدمک حسی، روشن است که وقتی در جریان وضو، داخل دهان، صورت، ساعدها، کف دست ها، جلوی سرو روی پاهای آدمک حسی، تحریک شوند، قسمت اعظم قشر حسی، تحریک می شود و هوشیاری به سطح بالایی می رسد، در حالی که فقط چیزی، حدود 20درصد از سطح بدن مرطوب شده است. اگر شخص به عوض وضو گرفتن تمامی بدن خود (یعنی 5 برابر مساحت وضو) را می شست، چیز زیادی بر تحریک ناشی از وضو، افزوده نمی شد؛ به عبارت دیگر، اگر برنامه وضو به گونه فعلی نبود ومناطق دیگری از بدن شسته می شدند، چنین اثری بدست نمی آمد. پس وضو، با مرطوب کردن 20درصد از سطح بدن، تقریباً کارمرطوب کردن تمام بدن را انجام می دهد و این موضوع واقعاً یک معجزه است. در حقیقت، شرع مقدس خواسته است، با سهل ترین عمل و کمترین زحمت، بیشترین اثر حاصل آید که همانا نشاط و توجه کافی برای بجا آوردن نماز است. اما بهترین شیوه تحریک حسی، به منظور تولید نشاط، استفاده از آب است؛ زیرا هم بی خطر بوده و هم بهداشتی است و به علاوه، از لحاظ روانی هم خوشایند است .
حکمت کیفیت وضو چیست؟ شستشوی ناقص سر و پا در وضو چه فائده ای می تواند داشته باشد؟ پاسخ این پرسش در ضمن نکاتی ارائه می گردد: نکته اول: اگر منظور از فائده، فقط فائده بهداشتی است، تاکید می کنیم که وضو فقط برای فوائد بهداشتی نیست. این عبادت الهی مجموعه ای از حکمت های مادی و معنوی، بهداشتی، اعتقادی، فرهنگی، اخلاقی، عبادی، دنیوی و اخروی را در بر دارد. نکته دوم: عبادات همگی ظاهری دارند و باطنی. ظاهر عبادات خود نشانه ای بر اسرار و لطائف باطنی آن است. سر تاثیرات تربیتی و تعالی بخشی این عبادات توجه به این اسرار است. پیامبر مکرم اسلام در پاسخ شخصی که از اسرار و حکمت های اجزاء وضو سئوال می کرد چنین فرمودند: (وضو گرفتن، یعنی شستن صورت و دست ها و مسح سر و پاها؛ شستن صورت، یعنی خدایا هر گناهی که با این صورت انجام دادم آن را شستشو می کنم که با صورت پاک به جانب تو عبادت کنم. و با پیشانی پاک سر بر خاک بگذارم. شستن دستها در وضو یعنی خدایا از گناه دست شستم و گناهانی را که با دستم مرتکب شده ام، با شستن دست، آن را تطهیر می کنم. مسح سر در وضو یعنی خدایا از هر خیال و باطل و هوس خام که در سر پروراندم، سرم را تطهیر می کنم و آن خیال های باطل را از سر به دور می افکنم. مسح پا یعنی خدایا من از جای بد رفتن پا می کشم و این پا را از هر گناهی که با آن انجام داده ام تطهیر می کنم. اگر کسی بخواهد نام مبارک حق تعالی را بر زبان آورد، باید دهان را تطهیر کند. مگر می شود با دهان ناشسته انسان نام خدا را ببرد؟ باید دهان را با آب مضمه کند و بشوید). نکته سوم: در جنبه بهداشتی وضو هم باید توجه داشت که مسح سر و پا اگر چه به ظاهر تاثیر بهداشتی چندانی نداشته باشد، لکن با توجه به اینکه محل مسح بایستی بدون مانع باشد، مستلزم رعایت بهداشت ظاهری نیز هست، ضمن اینکه این حکم تعبدی زمینه ساز حرج و سختی برای شخص نیز نخواهد بود. علاوه بر این وجوب مسح این اثر بهداشتی را نیز خواهد داشت که سر و پا ها که عموما پوشیده می شوند بایستی حداقل روزی سه مرتبه، برای وضو در معرض هوا قرار گیرد و این امر آثار بهداشتی فراوانی را در پی دارد. با پیشرفت دانش بشری نتاج جالبی در خصوص شستن و مسح این چند عضو خاص به دست آمده است که به یکی از موارد آن اشاره می نمائیم. امروزه، دانش نوروفیزیولوژی (Neurophysiology) و شاخه های مختلف این علم از جمله نوروسایکولوژی (Neuropsycholugy) که به بررسی کارکرد سیستم عصبی می پردازد، به پیشرفت های چشمگیری نایل آمده است. از دیدگاه علم فیزیولوژی، مغز یک سیستم رایانه ای فوق العاده پیشرفته است و مانند رایانه دارای مسیرهای ورودی (راه های حسی)، بخش ذخیره اطلاعات حافظه، بخش تحلیل اطلاعات و نتیجه گیری (تفکر) و مسیرهای خروجی (راه های حرکتی) می باشد. اطلاعات دیداری، شنیداری، چشایی، لامسه و غیره از طریق راه های حسی وارد مغز شده در حافظه ذخیره می شوند و یامورد تحلیل قرار می گیرند آنگاه فرامین خروجی از طریق راه های حرکتی به اعضا منتقل می گردند و اعضا را وادار به عمل می سازند. دسته ای از حواس هستند که در سرتاسر بدن وجود دارند و به عضو خاصی اختصاص ندارند، به اینها اصطلاحاً (حواس پیگری) گفته می شود. مانند لامسه، درد، حس سرما و گرما، حس فشار، حس ارتعاش و امثال آنها. برای این که این حواس ادراک شوند باید به منطقه ویژه ای از قشر خاکستری مغز به نام (قشر حسی) مخابره شوند. حس هربخشی از بدن به قسمت خاصی از قشر حسی ارسال می شود. به عبارت دیگر هرقسمت از قشر حسی به بخش معینی از بدن مرتبط است. پس در قشر حسی بخش های متناظری با اعضا بدن وجود دارند و اگر نقشه آنها را طراحی کنیم دقیقاً شکل یک آدمک بدست می آید که آنرا (آدمک حسی) یا (Sensoy homonculus) نامیده اند. صورت و دست های این آدمک حسی بسیار بزرگ است، در حالی که تنه، ران ها و ساق پاهای آن بسیار کوچک هستند. همچنین کف پای آدمک نیز بزرگ است. در آدمک حسی، اعضایی که بزرگتر هستند، حساسیت بیشتری دارند. به همین جهت است که حساسیت دست و صورت انسان، بیش از پا و تنه است. در صورت و دست تعداد گیرنده های حسی فراوان تر است و این اعضا گرچه نسبت به کل بدن کوچک هستند؛ اما پیامهای عصبی زیادی به قشر مغز مخابره می کنند. لذا دقت حسی این بخش ها بالاتر می باشد و تصویر آنها در آدمک حسی بزرگ است. اگر ما، به نقشه دقیق آدمک حسی توجه کنیم، به راحتی درمی یابیم که اعضا بزرگ آدمک حسی تقریباً همان اعضایی هستند که در هنگام وضو گرفتن، مرطوب می شوند و عبارتند از صورت، دستها و پاها (از مچ تا انگشتان). با توجه به نقشه آدمک حسی، روشن است که وقتی در جریان وضو، داخل دهان، صورت، ساعدها، کف دست ها، جلوی سرو روی پاهای آدمک حسی، تحریک شوند، قسمت اعظم قشر حسی، تحریک می شود و هوشیاری به سطح بالایی می رسد، در حالی که فقط چیزی، حدود 20درصد از سطح بدن مرطوب شده است. اگر شخص به عوض وضو گرفتن تمامی بدن خود (یعنی 5 برابر مساحت وضو) را می شست، چیز زیادی بر تحریک ناشی از وضو، افزوده نمی شد؛ به عبارت دیگر، اگر برنامه وضو به گونه فعلی نبود ومناطق دیگری از بدن شسته می شدند، چنین اثری بدست نمی آمد. پس وضو، با مرطوب کردن 20درصد از سطح بدن، تقریباً کارمرطوب کردن تمام بدن را انجام می دهد و این موضوع واقعاً یک معجزه است. در حقیقت، شرع مقدس خواسته است، با سهل ترین عمل و کمترین زحمت، بیشترین اثر حاصل آید که همانا نشاط و توجه کافی برای بجا آوردن نماز است. اما بهترین شیوه تحریک حسی، به منظور تولید نشاط، استفاده از آب است؛ زیرا هم بی خطر بوده و هم بهداشتی است و به علاوه، از لحاظ روانی هم خوشایند است .
پاسخ:
حکمت کیفیت وضو چیست؟ شستشوی ناقص سر و پا در وضو چه فائده ای می تواند داشته باشد؟
پاسخ این پرسش در ضمن نکاتی ارائه می گردد:
نکته اول: اگر منظور از فائده، فقط فائده بهداشتی است، تاکید می کنیم که وضو فقط برای فوائد بهداشتی نیست. این عبادت الهی مجموعه ای از حکمت های مادی و معنوی، بهداشتی، اعتقادی، فرهنگی، اخلاقی، عبادی، دنیوی و اخروی را در بر دارد.
نکته دوم: عبادات همگی ظاهری دارند و باطنی. ظاهر عبادات خود نشانه ای بر اسرار و لطائف باطنی آن است. سر تاثیرات تربیتی و تعالی بخشی این عبادات توجه به این اسرار است.
پیامبر مکرم اسلام در پاسخ شخصی که از اسرار و حکمت های اجزاء وضو سئوال می کرد چنین فرمودند: (وضو گرفتن، یعنی شستن صورت و دست ها و مسح سر و پاها؛ شستن صورت، یعنی خدایا هر گناهی که با این صورت انجام دادم آن را شستشو می کنم که با صورت پاک به جانب تو عبادت کنم. و با پیشانی پاک سر بر خاک بگذارم. شستن دستها در وضو یعنی خدایا از گناه دست شستم و گناهانی را که با دستم مرتکب شده ام، با شستن دست، آن را تطهیر می کنم. مسح سر در وضو یعنی خدایا از هر خیال و باطل و هوس خام که در سر پروراندم، سرم را تطهیر می کنم و آن خیال های باطل را از سر به دور می افکنم. مسح پا یعنی خدایا من از جای بد رفتن پا می کشم و این پا را از هر گناهی که با آن انجام داده ام تطهیر می کنم. اگر کسی بخواهد نام مبارک حق تعالی را بر زبان آورد، باید دهان را تطهیر کند. مگر می شود با دهان ناشسته انسان نام خدا را ببرد؟ باید دهان را با آب مضمه کند و بشوید).
نکته سوم: در جنبه بهداشتی وضو هم باید توجه داشت که مسح سر و پا اگر چه به ظاهر تاثیر بهداشتی چندانی نداشته باشد، لکن با توجه به اینکه محل مسح بایستی بدون مانع باشد، مستلزم رعایت بهداشت ظاهری نیز هست، ضمن اینکه این حکم تعبدی زمینه ساز حرج و سختی برای شخص نیز نخواهد بود. علاوه بر این وجوب مسح این اثر بهداشتی را نیز خواهد داشت که سر و پا ها که عموما پوشیده می شوند بایستی حداقل روزی سه مرتبه، برای وضو در معرض هوا قرار گیرد و این امر آثار بهداشتی فراوانی را در پی دارد.
با پیشرفت دانش بشری نتاج جالبی در خصوص شستن و مسح این چند عضو خاص به دست آمده است که به یکی از موارد آن اشاره می نمائیم. امروزه، دانش نوروفیزیولوژی (Neurophysiology) و شاخه های مختلف این علم از جمله نوروسایکولوژی (Neuropsycholugy) که به بررسی کارکرد سیستم عصبی می پردازد، به پیشرفت های چشمگیری نایل آمده است. از دیدگاه علم فیزیولوژی، مغز یک سیستم رایانه ای فوق العاده پیشرفته است و مانند رایانه دارای مسیرهای ورودی (راه های حسی)، بخش ذخیره اطلاعات حافظه، بخش تحلیل اطلاعات و نتیجه گیری (تفکر) و مسیرهای خروجی (راه های حرکتی) می باشد. اطلاعات دیداری، شنیداری، چشایی، لامسه و غیره از طریق راه های حسی وارد مغز شده در حافظه ذخیره می شوند و یامورد تحلیل قرار می گیرند آنگاه فرامین خروجی از طریق راه های حرکتی به اعضا منتقل می گردند و اعضا را وادار به عمل می سازند. دسته ای از حواس هستند که در سرتاسر بدن وجود دارند و به عضو خاصی اختصاص ندارند، به اینها اصطلاحاً (حواس پیگری) گفته می شود. مانند لامسه، درد، حس سرما و گرما، حس فشار، حس ارتعاش و امثال آنها. برای این که این حواس ادراک شوند باید به منطقه ویژه ای از قشر خاکستری مغز به نام (قشر حسی) مخابره شوند. حس هربخشی از بدن به قسمت خاصی از قشر حسی ارسال می شود. به عبارت دیگر هرقسمت از قشر حسی به بخش معینی از بدن مرتبط است. پس در قشر حسی بخش های متناظری با اعضا بدن وجود دارند و اگر نقشه آنها را طراحی کنیم دقیقاً شکل یک آدمک بدست می آید که آنرا (آدمک حسی) یا (Sensoy homonculus) نامیده اند. صورت و دست های این آدمک حسی بسیار بزرگ است، در حالی که تنه، ران ها و ساق پاهای آن بسیار کوچک هستند. همچنین کف پای آدمک نیز بزرگ است. در آدمک حسی، اعضایی که بزرگتر هستند، حساسیت بیشتری دارند. به همین جهت است که حساسیت دست و صورت انسان، بیش از پا و تنه است. در صورت و دست تعداد گیرنده های حسی فراوان تر است و این اعضا گرچه نسبت به کل بدن کوچک هستند؛ اما پیامهای عصبی زیادی به قشر مغز مخابره می کنند. لذا دقت حسی این بخش ها بالاتر می باشد و تصویر آنها در آدمک حسی بزرگ است. اگر ما، به نقشه دقیق آدمک حسی توجه کنیم، به راحتی درمی یابیم که اعضا بزرگ آدمک حسی تقریباً همان اعضایی هستند که در هنگام وضو گرفتن، مرطوب می شوند و عبارتند از صورت، دستها و پاها (از مچ تا انگشتان). با توجه به نقشه آدمک حسی، روشن است که وقتی در جریان وضو، داخل دهان، صورت، ساعدها، کف دست ها، جلوی سرو روی پاهای آدمک حسی، تحریک شوند، قسمت اعظم قشر حسی، تحریک می شود و هوشیاری به سطح بالایی می رسد، در حالی که فقط چیزی، حدود 20درصد از سطح بدن مرطوب شده است. اگر شخص به عوض وضو گرفتن تمامی بدن خود (یعنی 5 برابر مساحت وضو) را می شست، چیز زیادی بر تحریک ناشی از وضو، افزوده نمی شد؛ به عبارت دیگر، اگر برنامه وضو به گونه فعلی نبود ومناطق دیگری از بدن شسته می شدند، چنین اثری بدست نمی آمد. پس وضو، با مرطوب کردن 20درصد از سطح بدن، تقریباً کارمرطوب کردن تمام بدن را انجام می دهد و این موضوع واقعاً یک معجزه است. در حقیقت، شرع مقدس خواسته است، با سهل ترین عمل و کمترین زحمت، بیشترین اثر حاصل آید که همانا نشاط و توجه کافی برای بجا آوردن نماز است. اما بهترین شیوه تحریک حسی، به منظور تولید نشاط، استفاده از آب است؛ زیرا هم بی خطر بوده و هم بهداشتی است و به علاوه، از لحاظ روانی هم خوشایند است .
- [آیت الله خوئی] کیفیت وضو اختلاف دارد بین ما و اهل سنّت، آنها میکشند دستهایشان را از پائین به بالا، و ما به عکس انجام میدهیم، ما سر و دو پا را مسح میکنیم، و آنها سر و گردن، همهاش را مسح می‌کنند و سپس دو پا را شستشو میدهند، آیا اختلاف دارد دین ما از دین آنها؟
- [آیت الله سبحانی] کیفیت مسح پا چگونه است؟
- [سایر] اگر در مسح پا سر انگشتان پا مسح نشود و کمی از بالاتر کشیده شود، آیا این وضو صحیح است؟
- [آیت الله بهجت] اگر در حال وضو سهوا کسی قبل از مسح سر، مسح پا را کشید، آیا وضو باطل می شود؟
- [سایر] آیا در هنگام مسح، اگر سر یا پا تکان بخورد، وضو باطل می‌شود؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا دو بار مسح سر یا پا، باعث باطل شدن وضو می‌شود یا خیر؟
- [سایر] چرا اهل تسنن پا را می شویند ولی شیعه مسح می کند؟ باوجود این که دستور وضو و کیفیت وضو در قرآن بیان شده است ، پس این همه اختلافی که بین شیعه و سنی وجود دارد به چه دلیل است؟
- [سایر] مصیبتی که شخص در اثر آن می میرد، چه حکمت و فایده ای می تواند داشته باشد؟
- [سایر] حکمت قرارگرفتن ناخن در سر انگشت چیست؟
- [سایر] حکمت قرارگرفتن ناخن در سر انگشت چیست؟
- [آیت الله اردبیلی] بعد از مسح سر باید با رطوبت آب وضو که در دست مانده، روی پاها را از سر انگشتان تا برآمدگی روی پا مسح کند و احتیاط مستحب آن است که تا مفصل پا را مسح نماید.
- [آیت الله بهجت] بعد از مسح سر باید با تری آب وضو که در دست مانده روی پاها را از سر یکی از انگشت ها تا برآمدگی روی پا مسح کند. و احتیاط مستحب این است که تا مَفصل پا مسح نماید.
- [آیت الله نوری همدانی] بعد از مسح سر باید با تری آب وضو که در دست مانده ، روی پاها را از سر یکی از انگشتها تا بر آمدگی روی پا ، مسح کند .
- [آیت الله سبحانی] بعد از مسح سر باید با تری آب وضو که در دست مانده روی پاها را از سر یکی از انگشت ها تا مفصل پا مسح کند.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] بعد از مسح سر باید با تری آب وضو که در دست مانده روی پاها را از سر یکی از انگشتها تا برآمدگی روی پا مسح کند.
- [آیت الله علوی گرگانی] در مسح سر وروی پا باید دست را روی آنها بکشد و اگر دست را نگهدارد و سر یا پا را به آن بکشد وضو باطل است ولی اگر موقعیکه دست را میکشد سر یا پا مختصری حرکت کند اشکال ندارد.
- [آیت الله مظاهری] در مسح سر و روی پا باید دست را روی آنها بکشند و اگر دست را نگه دارد و سر یا پا را به آن بکشد وضو باطل است، ولی اگر موقعی که دست را میکشد سر یا پا مختصری حرکت کند اشکال ندارد.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] در مسح سر و روی پا باید دست را روی آنها بکشد و اگر دست را نگهدارد و سر یا پا را به آن بکشد وضو باطل است؛ ولی اگر موقعی که دست را می کشد سر یا پا مختصری حرکت کند اشکال ندارد..
- [آیت الله نوری همدانی] در مسح سر و روی پا باید دست را روی آنها بکشد و اگر دست را نگهدارد و سر یا پا را به آن بکشد وضو باطل است ، ولی اگر موقعی که دست را می کشد سر یا پا مختصری حرکت کند ، اشکال ندارد .
- [آیت الله شبیری زنجانی] در مسح سر و روی پا، باید دست را روی آنها بکشد و اگر دست را نگهدارد و سر یا پا را به آن بکشد وضو باطل است ولی اگر موقعی که دست را میکشد سر یا پا مختصری حرکت کند، اشکال ندارد.