بین یوگا و عرفان اسلامی چه ارتباطی وجود دارد؟

یکی از مکاتبی که بعد از پیروزی انقلاب در ایران مطرح شد و آرام آرام به عنوان عرفان مطرح شد، آیین یوگا است. رهبران یوگا در ایران ادعا می‌کنند که یوگا با عرفان اسلامی چنان به هم آمیخته است که تفکیک آن ها از هم مشکل است(یوگا سوتره­های پتنجلی، سوامی ساتیاندا، ترجمه موسوی نسب ص9).

به همین دلیل بعضی تصور می‌کنند که تمام مبانی یوگا، اسلامی است و با پیوستن به یوگا هیچ کدام از عقاید اسلامی آن‌ها تضعیف نمی‌‌شود. غافل از ‌این‌که بسیاری از آموزه‌های اسلامی در کتاب‌های یوگا، تبیین‌های غیردینی یافته‌اند؛ به‌ گونه‌ای که این تفسیرها با مبانی دینی فاصله زیادی دارند. در این نوشتار پاره‌ای از این مفاهیم را با مفاهیم اسلامی مقایسه می‌کنیم و قضاوت را به عهده خوانندگان می‌گذاریم.
مفاهیم مثبت در یوگا
در یوگا مانند پاره‌ای از مکاتب دیگر، پیروان یوگا را به بعضی از امور مثبت تشویق می‌کنند. این امور مثبت که بیشتر در حوزۀ اخلاق فردی است، مخصوص یوگی‌ها نیست. مراد از اخلاق فردی اموری مانند راستگویی، دوری از اعتیاد، اجتناب از آزردن دیگران و دستوراتی از این قبیل است.

درست است که در یوگا هم بر دوری از امور منفی توصیه می‌شود و بر نامطلوب بودن دزدی، مواد مخدر، الکل و امثال آن تأکید می‌گردد؛ اما باید دید که آیا نجات‌بخش بودن یک آیین به این است که انسان را فقط به دوری از دزدی و الکل دعوت کند؟ آیا آیین کامل و متعالی آیینی است که انسان کامل را شخصی دور از موادمخدر و مسکرات تعریف کند؟ آیا شکوفا شدن ابعاد مختلف روح انسان با چنین دستوراتی به سامان می‌رسد؟ برای رسیدن به قله‌های شهود و معرفت، آیا دوری از دزدی و مسکرات کافی است؟ نامطلوب بودن مواد مخدر و سرقت برای هرکسی که از قوّه عقل بهره‌مند باشد، هم قابل تشخیص است.

اصولاً این نوع دستورها در بسیاری از مکاتب کهن یافت می‌شوند و منحصر به یوگا نیست. اگر قرار باشد هر مکتبی که این‌گونه بیندیشد، نامزد کرسی (عرفان) شود و پرچم‌دار (معنویت) گردد، بسیاری از مکاتب، هم چون NA[1] در این مسیر از یوگا جلوترند. نه تنها در روش هایی مانند ان.ای، بلکه در مکاتب ضد توحیدی که خدا هم در آن ها جایگاهی ندارد(مانند بودیسم) هم چنین دستوراتی وجود دارد.

مطلب مهم‌تر این که چنین دستوراتی به صورت کامل‌تری در ادیان توحیدی به خصوص در دین اسلام، به صورتی گسترده وارد شده است. به گونه‌ای که حتی دستوراتی برای احترام به حقوق حیوانات، وارد شده است.

پیامبر اسلام(ص) در جمله‌ای(که در منابع اهل سنت نیز نقل شده است) فرمودند: (کوه احد کوهی است که ما او را دوست داریم و او هم ما را دوست دارد.)[2] چنین جملاتی نشان‌گر این است که جماداتی همانند کوه هم، در نگرش توحیدی برخوردار از حقوق و مسئولیت‌های الهی‌اند؛ به گونه‌ای که روابط با پدیده‌های طبیعی نیز در اسلام مورد توجه قرار گرفته است.

بنابراین اگر قرار باشد وجود چنین دستوراتی، نقطه قوت به حساب آید و امتیازی به آن تعلق گیرد، بهتر است به مکاتبی تعلق گیرد که چنین دستوراتی را به صورت جامع در خود جا داده و پشتوانۀ اجرایی نیز برای عمل به آنها در میان انسان‌ها تعبیه کرده اند. این پشتوانۀ اجرایی همان باور به توحید است که پشتوانه تمامی امور اخلاقی است.

یوگا و پیامبران الهی
جایگاه پیامبران الهی در ادیان توحیدی، جایگاهی بس رفیع و برجسته است. اگر چه در بعضی از ادیان ابراهیمی مانند مسیحیت و یهودیت، چهره پیامبران الهی به علت تحریف در متون مقدس این ادیان، اندکی غبار گرفته و در مواردی گناهانی را به پیامبران الهی نسبت داده‌اند و از این حیث با دین مقدس اسلام قابل مقایسه نیستند؛ اما به هر نحو پذیرش ماموریت الهی که از طرف رسولان الهی برای بشر آمده‌اند، نشانگر اصل مهمی به نام رسالت در ادیان الهی است.

در بعضی از مکاتب، از پیامبران الهی نام برده شده و از آن‌ها تمجید می‌شود. این تمجید نه از باب پذیرفتن رسالت برای این افراد است، بلکه از باب افرادی که رفتارهای انسانی داشته‌اند، در مورد آن‌ها شده است.

اما پاره‌ای از مکاتب اساسا برای کانال نبوت شأنی در نظر نگرفته‌اند و بشر را از میراث پیامبران محروم کرده‌اند که یوگا از همین قبیل است. در یوگا به جای تأکید بر جایگاه رسالت و نبوّت، بر (گورو) و تقدّس او(گورو همان قطب در یوگا است) تأکید می‌شود. حتی در پاره‌ای از کتاب‌های یوگا صریحا، از گوروها به عنوان کسانی که از جانب خدا فرستاده شده‌اند، نام برده می‌شود:
(برای رسیدن به انسانی که برخوردار از انرژی روحانی است، پیدا کردن گوروی مناسب یا معلمی که از جانب خداوند فرستاده شده‌باشد، بسیار مهم است.)[3]

جای دیگر گفته می‌شود: گورو معلم روحانی است که خود به درجه وحدت با ذات الهی نائل شده است.[4] و نقش گورو تا حد یک پیامبر الهی در یوگا بالا می‌رود: (هیچ موجودی بدون رسالت پا به جهان نمی‌گذارد و رسالت انسان، رسیدن به درجه روشن‌بینی است و گورو کسی است که به درجه وحدت با ذات خداوند نایل شده است و می‌تواند دیگران را برای روشن‌بینی، دستگیری نماید.)[5]

قابل ذکر این که اگر چه تعریف گورو به ظاهر با پیامبری هم سازگار است، اما در یوگا هیچ تأکیدی بر این که گورو باید از جانب خداوند ارسال شده باشد نمی‌شود؛ معنای این کلام این است که در یوگا راه سعادت از دین نمی‌گذرد و انسان می‌تواند از راه‌های دیگر هم تکامل و سعادت را به دست آورد. به همین دلیل است که کتاب‌های مقدسِ ادیان توحیدی، در یوگا مورد توجه نیست و دستورات عملی که در شرایع وحیانی آمده‌اند، در زندگی افراد سهمی ندارند.

در یوگا، کتاب‌های کهن یوگا تبدیل به کتاب مقدس آسمانی می‌شوند و مطالعه این کتاب‌ها به عنوان عبادت و نیایش معنوی توصیه می‌گردد؛ به گونه‌ای که مطالعه‌ کتاب (سُوادهیایا) عبادتی روحی و اثر بخش معرفی می‌گردد.[6]همین طور به جای نمادهای دینی، خدایی به نام شیوا، نه فقط نامش، که مجسمه‌اش تبلیغ می‌شود. پدر یوگای ایران می‌گوید: (در اتاق مدی‌تیشن شخصیِ خود، تصویری از لُرد شیوا یا دیگر جلوه‌های خدایان را قرار دهید.)[7]

همین‌طور در یوگا اماکن مقدس مانند مسجد و حسینیه، نه از آن روی که مکان عبادت الهی و مکان رشد معنوی و محل کسب رضای خداست، توصیه می‌شود و رفتن به مسجد نه از این جهت که انسان را به قرب خدا می‌رساند، سفارش می‌گردد؛ بلکه به این دلیل که انسان به ارتعاشات خالص نیازمند است و‌ چنین ارتعاشاتی در مساجد و مکان‌های مقدس وجود دارند،[8] رفتن به مسجد در کانون توجه قرار می‌گیرد.

با چنین نگاهی بین کلیسا و مسجد فرقی نیست و اگر ارتعاشات در بت‌خانه هم پیدا شود(چون میزانی از ارتعاشات در بتکده هم یافت می‌شود) رفتن به آن‌جا جایز است.

دلیل این‌که انسان‌ها مجذوب معابد می‌شوند این است که معابد(مکان‌های مقدس مدی‌تیشن) از ارتعاشات خالص اشباع شده‌اند و این اماکن، سرور، آرامش و قدرت را به انسان بر می‌گردانند.[9]

یوگا و اوراد مقدس
اذکار و اوراد مقدسی که در متون اخلاقی اسلام وارد شده، با همین تأویل‌ها در یوگا دست ‌به ‌گریبان است. در کتاب‌های یوگا صریحاً ادعا شده (ذکرها در اسلام به عنوان مدی‌تیشن توصیه شده‌اند.)[10] حتی ذکر و وِرْد به عنوان یکی از راه‌کارهای ریلکس(آرامش) زبانی تفسیر شده است.[11]

از آن رو که ذکرها در یوگا فقط با هدف سامان دادن به پراکندگی‌های ذهنی و آرامش روانی مورد توجه قرار گرفته‌اند، این انتظار از یوگا واقع بینانه نیست که این ذکرها از پشتوانه معرفتی عمیق برخاسته باشد و به انسان تعالی معنوی بدهد، چرا که تکرار الفاظ و عبارات در یوگا مهم هستند، نه معانی و مصادیق. به همین علت چندان مهم نیست که ذکری معنادار است یا نیست، برای تسبیح خداوند یکتا است و یا در ستایش شیوا و کالی و دیگر الهه‌های هندی است؛ با همین نگاه است که ذکر اُم ناماشیوایا (Om Namahshivaua) که از نظر مذهبی به معنای ستایش شیوا است(سر تعظیم بر شیوا فرود می‌آورم) در یوگا سفارش و برای آن اثر روانی و روحی شمرده می‌شود؛[12]چون در یوگا، ذکر و مانترا با قصد متعادل کردن هیجانات ذهنی و ساختار ذهن و ایجاد تعادل در ورودی وخروجی‌های ذهن به‌کارگیری می‌شوند، نه با انگیزه پیوند با عالم معنا.

عبادت و پرستش که در اسلام مخصوص خداوند است، میان یوگی‌ها برای خدایان هندی و مجسمه شیوا و شاکتی هم مجاز شمرده می‌شود، با این ادعا که این نوع عبادت، بالاخره نیاز به پرستش در انسان را جواب می‌دهد و درنهایت به شناخت و شهود منتهی می‌گردد.

در چنین نگرشی به عبادت، نه تهذیب نفس و زدودن رذایل اخلاقی اهمیتی دارند و نه نظام معرفتی و جهان‌بینی صحیح و قابل دفاع؛ بلکه آن‌چه مهم است وجود گونه‌ای از نیایش و پرستش در زندگی انسان است که با پرستش شیوا و کالی و تقدس لینگا هم حاصل می‌شود.

چنین پرستشی برای یک دزد همان قدر تأثیر دارد که برای یک یوگی؛ افراد پول‌پرست و مادی‌گرا لاکشیمی را پرستش می‌کنند. دزدان معمولاً کالی را، به علّت جنبه‌ ارعاب آمیزش پرستش می‌کنند، اما سُوامی‌ها تمایل به پرستش شیوا دارند. ما به دنبال وجود خاصی در وداها یا تجلی از شیوا و شاکتی هستیم تا به شناخت برسیم.[13]

در بعضی از منابع یوگا، از ستاره‌ها و سیّاراتی که حاکم بر سرنوشت انسانند، نام برده شده و اذکار خاصی هم برای جلب رضایت سیاره‌ها پیشنهاد گردیده است.[14] هم‌چنین کالی، شیوا، راما و دیگر خدایان هندو جلوه‌های الهی خوانده شده و تقدیس گشته‌اند.[15] کالی که یکی از خدایان شرور هندی است، در کتاب جاپا یوگا جلوه‌ای از ذات خداوند خوانده شده و آمده است که ذکر ماهاکالی از آن‌رو که اثرات ویژه‌ای بر روح انسان دارد، فقط تعداد خاصی از افراد می‌توانند این ذکر را تکرار کنند.[16]

تناسخ در یوگا
از آن‌جا‌ که با پذیرش تناسخ جایی برای پرداختن به جهان برزخ و قیامت وجود ندارد، عذاب‌های پس از مرگ در یوگا به صورت رنج‌های این‌جهانی تصویر می‌شود و انجام کار خیر برای مرده، در ارسال انرژی مثبت خلاصه می‌گردد؛ آن هم نه انرژی که نفعی برای مرده داشته باشد، بلکه کار خیر، یعنی فردی که قصد دارد کار خیر انجام دهد، خودش حال خوب و درونی آرام داشته باشد؛ بدون این که به عمل خارجی نیاز باشد. حتی بدون این‌که به دعا نیازی باشد!

یکی از صاحب نظران یوگا در ایران، در جواب این سوال: (وقتی فرد با سرطان یا بیماری به رحمت خدا می‌پیوندد، آیا راهی وجود دارد که در انتقال از این دنیا به دنیای دیگر به او کمک کنیم؟)[17] می‌گوید: (سعی کنید برای متوّفی ارتعاشات مثبت بفرستید. برای انتقال انرژی خود به فردی که در رنج است، اوّلین چیز این است که خود ذهنی متعادل و آرام داشته باشید. شما نمی‌توانید انرژی مثبت برایش ساطع کنید، اگر خود نگرانید! پس اگر می‌خواهید به فردی که بیمار یا نزدیک به مرگ است کمک نمایید، ابتدا باید خود را در آرامش نگه دارید و ذهن را پاک و روشن سازید و انرژی خود را زیاد کنید).[18]

خلاصه این که یوگا هم اکنون نه تنها به عنوان بدیل ادیان الهی خود را مطرح می‌کندnput. Book [book] The title of the node's book parent. [book-raw] The title of the node's book parent. Warning: Token value contains raw user input. [book_id] The id of the node's book parent. [bookpath] The titles of all parents in the node's book hierarchy. [bookpath-raw] The titles of all parents in the node's book hierarchy. Warning: Token value contains raw user input. Global [current-page-number] The page number of the current page when viewing paged lists. [current-page-path] The URL alias of the current page. [current-page-path-raw] The URL alias of the current page. Warning: Token value contains raw user input. [current-page-title] The title of the current page. [current-page-url] The URL of the current page. [metatags-global-keywords-1] The global keywords. [metatags-global-keywords-1-raw] The raw global keywords. Warning: Token value contains raw user input. [metatags-global-keywords-2] The global keywords. [metatags-global-keywords-2-raw] The raw global keywords. Warning: Token value contains raw user input. [random-alpha-1] Randomly generated single-digit letter. [random-alpha-10] Randomly generated ten-digit letters. [random-alpha-3] Randomly generated three-digit letters. [random-num-1] A randomly generated single-digit number. [random-num-10] A randomly generated ten-digit number. [random-num-3] A randomly generated three-digit number. [random-sha1] A randomly generated SHA1 hash. [site-date-d] The current day (one or two digits without leading zeros) [site-date-date] The current date (numeric representation of the day of the week) [site-date-day] The current day (full word) [site-date-dd] The current day (two digits with leading zeros) [site-date-ddd] The current day (abbreviation) [site-date-m] The current month (one or two digits without leading zeros) [site-date-mm] The current month (two digits with leading zeros) [site-date-mon] The current month (abbreviated) [site-date-month] The current month (full word) [site-date-raw] The current in UNIX timestamp format (1413664611) [site-date-since] The current in 'time-since' format. (44 سال 43 هفته) [site-date-small] The current date in 'small' format. (07/26/1393 - 13:06) [site-date-timestamp] The current timestamp in seconds past January 1, 1970. [site-date-ww] The current week (two digits with leading zeros) [site-date-yy] The current year (two digit) [site-date-yyyy] The current year (four digit) [site-mail] The administrative email address for the site. [site-mission] The optional 'mission' of the site. [site-name] The name of the site. [site-slogan] The slogan of the site. [site-url] The URL of the site's front page. [user-id] The user ID of the currently logged in user. [user-mail] The email address of the currently logged in user. [user-name] The name of the currently logged in user. Node [author-mail] The email address of the author of the node. [author-mail-raw] The email address of the author of the node. Warning: Token value contains raw user input. [author-name] The login name of the author of the node. [author-name-raw] The login name of the author of the node. Warning: Token value contains raw user input. [author-uid] The unique ID of the author of the node. [bookpathalias] The URL alias of the parent book of the node. [bookpathalias-raw] The URL alias of the parent book of the node. Warning: Token value contains raw user input. [d] Node creation day (one or two digits without leading zeros) [date] Node creation date (numeric representation of the day of the week) [day] Node creation day (full word) [dd] Node creation day (two digits with leading zeros) [ddd] Node creation day (abbreviation) [language] The language the node is written in. [log] The explanation of the most recent changes made to the node. [log-raw] The explanation of the most recent changes made to the node. Warning: Token value contains raw user input. [m] Node creation month (one or two digits without leading zeros) [menu] The name of the menu the node belongs to. [menu-link-mlid] The unique ID of the node's menu link. [menu-link-parent-path] The URL alias of the parent menu link of the node. [menu-link-parent-path-raw] The URL alias of the parent menu link of the node. Warning: Token value contains raw user input. [menu-link-plid] The unique ID of the node's menu link parent. [menu-link-title] The text used in the menu as link text for this item. [menu-link-title-raw] The unfiltered text used in the menu as link text for this item. Warning: Token value contains raw user input. [menu-raw] The name of the menu the node belongs to. Warning: Token value contains raw user input. [menupath] The menu path (as reflected in the breadcrumb), not including Home or [menu]. Separated by /. [menupath-raw] The unfiltered menu path (as reflected in the breadcrumb), not including Home or [menu]. Separated by /. Warning: Token value contains raw user input. [metatags-description] The node description generated from the node body, or the node teaser. [metatags-description-raw] The node description generated from the node body, or the node teaser. WARNING - raw user input. [metatags-taxonomy-keywords] The node keywords generated from the taxonomy terms associated with the node. [metatags-taxonomy-keywords-raw] The node keywords generated from the taxonomy terms associated with the node. WARNING - raw user input. [mm] Node creation month (two digits with leading zeros) [mod-d] Node modification day (one or two digits without leading zeros) [mod-date] Node modification date (numeric representation of the day of the week) [mod-day] Node modification day (full word) [mod-dd] Node modification day (two digits with leading zeros) [mod-ddd] Node modification day (abbreviation) [mod-m] Node modification month (one or two digits without leading zeros) [mod-mm] Node modification month (two digits with leading zeros) [mod-mon] Node modification month (abbreviated) [mod-month] Node modification month (full word) [mod-raw] Node modification in UNIX timestamp format (1413664611) [mod-since] Node modification in 'time-since' format. (44 سال 43 هفته) [mod-small] Node modification date in 'small' format. (07/26/1393 - 13:06) [mod-ww] Node modification week (two digits with leading zeros) [mod-yy] Node modification year (two digit) [mod-yyyy] Node modification year (four digit) [mon] Node creation month (abbreviated) [month] Node creation month (full word) [nid] The unique ID of the content item, or "node". [node-path] The URL alias of the node. [node-path-raw] The URL alias of the node. Warning: Token value contains raw user input. [node-url] The URL of the node. [node_comment_count] The number of comments posted on a node. [raw] Node creation in UNIX timestamp format (1413664611) [save-lineage-termpath] Only use when you have enabled the "save lineage" setting of Hierarchical Select. Will show the term's parent terms separated by /. [save-lineage-termpath-raw] As [save-linage-termpath]. WARNING - raw user input. [save-lineage-termpath-raw:vid] Only has output when terms are present for the vocabulary with the specified vid. As [save-linage-termpath]. WARNING - raw user input. [save-lineage-termpath:vid] Only has output when terms are present for the vocabulary with the specified vid. Only use when you have enabled the "save lineage" setting of Hierarchical Select. Will show the term's parent terms separated by /. [since] Node creation in 'time-since' format. (44 سال 43 هفته) [small] Node creation date in 'small' format. (07/26/1393 - 13:06) [term] Name of top taxonomy term [term-id] ID of top taxonomy term [term-raw] Unfiltered name of top taxonomy term. Warning: Token value contains raw user input. [termalias] The URL alias of the taxonomy term. [termalias-raw] The URL alias of the taxonomy term. Warning: Token value contains raw user input. [termpath] As [term], but including its supercategories separated by /. [termpath-raw] As [term-raw], but including its supercategories separated by /. Warning: Token value contains raw user input. [title] The title of the node. [title-raw] The title of the node. Warning: Token value contains raw user input. [type] The type of the node. [type-name] The human-readable name of the node type. [unread_comment_count] The number of comments posted on a node since the reader last viewed it. [vocab] Name of top term's vocabulary [vocab-id] ID of top term's vocabulary [vocab-raw] Unfiltered name of top term's vocabulary. Warning: Token value contains raw user input. [weblinks-click-count] How many times the Web Link has been clicked. [weblinks-last-checked] The date/time when the Web Link was last checked. [weblinks-last-click] When the Web Link was last clicked on. [weblinks-last-status] The status of the Web Link when it was last checked. [weblinks-title] The title of the Web Link. [weblinks-title-raw] Unfiltered title of the Web Link. WARNING - raw user input. [weblinks-url] The URL of the Web Link. [weblinks-url-raw] Unfiltered URL of the Web Link. WARNING - raw user input. [weight] The weight of the node. [ww] Node creation week (two digits with leading zeros) [yy] Node creation year (two digit) [yyyy] Node creation year (four digit)


اطلاعات نسخه جدید
پیغام ثبت: