آیا در عالم خلقت (تصادف) وجود دارد و در صورت وجود آیا با اصل علیت غایی منافات ندارد؟
وقتی ما میگوییم نظام، نظام غایی است یعنی در طبیعت اشیا، حرکت به سوی هدف و غایت و انتخاب وجود دارد، طبیعت مسخر است. برای اینکه طبیعت در مسیر خودش قرار بگیرد، مقدمات و شرایطی از روی تصادف به وجود بیاید مانعی ندارد. اینها با این اصل که طبیعت یک مسیر غایی و [به سوی] هدفی را طی می‌کند منافات ندارد. تازه اینهایی هم که ما به آن میگوییم تصادف، این تصادفها هم نسبی است؛ از یک نظر اینها تصادف است ،از یک نظر کلی تر وبا یک دید کلی تراگر ما نگاه کنیم هیچ چیزی تصادف نیست همان تصادفها هم که ما خیال می‌کنیم تصادف است تصادف نیست. مثلا ببینید، ما تصادف اتومبیل را که تصادف میدانیم، از نظر فکر راننده اتومبیل، از نظر هدفی که راننده اتومبیل دارد و از نظر هدفی که آن عابر دارد تصادف است؛ یعنی وقوع این حادثه جزء هدف این نیست، جزء هدف آن هم نیست. اما از نظر نظام کلی عالم اینها اساسا تصادف نیست. از نظر نظام کلی عالم که اگر یک فکر واردتر و دقیقتری باشد [میبیند]، آن هم جزء نقشه است، آن هم جزء هدف است. تصادف دانستن ناشی از جهل ماست. ما چیزی را وقتی نمیدانیم، [می گوییم] تصادف است.
مجموعه آثار شهید مطهری ج4 - توحید.
