استدراج
استدراج: غافلگیر کردن گناهکاران با نعمت است.واژه «استدراج» به معناى فریب دادن و نزدیک کردن تدریجى است. مفهوم کلّى «انجام تدریجى» در این واژه نهفته است.
ما از کجا بدانیم نعمتی که خداوند به ما می دهد واقعا از روی رحمت است نه از روی مسئله استدراج؟
ما از کجا بدانیم نعمتی که خداوند به ما می دهد واقعا از روی رحمت است نه از روی مسئله استدراج؟ آنچه در اینجا مهم و تأثیرگذار است واکنش انسان در برابر نعمت هاست. اگر وفور نعمت باعث غفلت و دور شدن انسان از خداوند و دل سپردگی به متاع دنیا و اعراض از آخرت و یا موجب طغیان و سرکشی انسان گردد، این به گونه ای قرار گرفتن در مسیر استدراج است و تداوم مستمر آن به هلاکت می انجامد. خداوند در قرآن کریم می فرماید: (إِنَّ اْلإِنْسانَ لَیَطْغی أَنْ رَآهُ اسْتَغْنی) (حقا که انسان همین که خود را بی نیاز پندارد سرکشی می کند).(سوره علق، آیه 6 و 7). اگر وفور نعمت موجب شد که انسان در خود احساس بی نیازی، استغناء داشته باشد او در حقیقت با سوء اختیار خود در دام سنت استدراج قرار گرفته است. اما اگر نعمت الهی موجب غفلت و دوری انسان از خداوند نشد بلکه حالت خضوع و کرنش انسان در برابر خداوند افزونتر شد و به انجام کارهای نیک مبادرت ورزید، این نشانه رحمت و مهربانی افزون خداوند است. شاهد بر بیان فوق روایت امام صادق(ع) می باشد. سماعه بن مهران می گوید: از امام صادق(ع) درباره آیه (سنستدرجهم من حیث لا یعلمون) سؤال کردم، حضرت فرمودند: مراد از استدراج در آیه، آن است که بنده خدا گناهی مرتکب می شود و در پی آن، نعمت جدیدی به او عطا گردد که وی را مشغول کرده و از استغفار از گناه، باز دارد.(به نقل از (تفسیر راهنما)، ج 6، ص 360، اکبر هاشمی رفسنجانی، دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم). بنابراین اینکه نعمتی رحمت یا استدراج تلقی شود، منوط به واکنش و عکس العمل انسان در برابر آن نعمت دارد. اگر برخورداری از آن نعمت انسان را از استغفار از گناهان گذشته بازداشت و موجب غفلت و دوری انسان از خداوند شد، این از سنت استدراج است.
ما از کجا بدانیم نعمتی که خداوند به ما می دهد واقعا از روی رحمت است نه از روی مسئله استدراج؟ آنچه در اینجا مهم و تأثیرگذار است واکنش انسان در برابر نعمت هاست. اگر وفور نعمت باعث غفلت و دور شدن انسان از خداوند و دل سپردگی به متاع دنیا و اعراض از آخرت و یا موجب طغیان و سرکشی انسان گردد، این به گونه ای قرار گرفتن در مسیر استدراج است و تداوم مستمر آن به هلاکت می انجامد. خداوند در قرآن کریم می فرماید: (إِنَّ اْلإِنْسانَ لَیَطْغی أَنْ رَآهُ اسْتَغْنی) (حقا که انسان همین که خود را بی نیاز پندارد سرکشی می کند).(سوره علق، آیه 6 و 7). اگر وفور نعمت موجب شد که انسان در خود احساس بی نیازی، استغناء داشته باشد او در حقیقت با سوء اختیار خود در دام سنت استدراج قرار گرفته است. اما اگر نعمت الهی موجب غفلت و دوری انسان از خداوند نشد بلکه حالت خضوع و کرنش انسان در برابر خداوند افزونتر شد و به انجام کارهای نیک مبادرت ورزید، این نشانه رحمت و مهربانی افزون خداوند است. شاهد بر بیان فوق روایت امام صادق(ع) می باشد. سماعه بن مهران می گوید: از امام صادق(ع) درباره آیه (سنستدرجهم من حیث لا یعلمون) سؤال کردم، حضرت فرمودند: مراد از استدراج در آیه، آن است که بنده خدا گناهی مرتکب می شود و در پی آن، نعمت جدیدی به او عطا گردد که وی را مشغول کرده و از استغفار از گناه، باز دارد.(به نقل از (تفسیر راهنما)، ج 6، ص 360، اکبر هاشمی رفسنجانی، دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم). بنابراین اینکه نعمتی رحمت یا استدراج تلقی شود، منوط به واکنش و عکس العمل انسان در برابر آن نعمت دارد. اگر برخورداری از آن نعمت انسان را از استغفار از گناهان گذشته بازداشت و موجب غفلت و دوری انسان از خداوند شد، این از سنت استدراج است.
عنوان سوال:
ما از کجا بدانیم نعمتی که خداوند به ما می دهد واقعا از روی رحمت است نه از روی مسئله استدراج؟
پاسخ:
ما از کجا بدانیم نعمتی که خداوند به ما می دهد واقعا از روی رحمت است نه از روی مسئله استدراج؟
آنچه در اینجا مهم و تأثیرگذار است واکنش انسان در برابر نعمت هاست. اگر وفور نعمت باعث غفلت و دور شدن انسان از خداوند و دل سپردگی به متاع دنیا و اعراض از آخرت و یا موجب طغیان و سرکشی انسان گردد، این به گونه ای قرار گرفتن در مسیر استدراج است و تداوم مستمر آن به هلاکت می انجامد. خداوند در قرآن کریم می فرماید: (إِنَّ اْلإِنْسانَ لَیَطْغی أَنْ رَآهُ اسْتَغْنی) (حقا که انسان همین که خود را بی نیاز پندارد سرکشی می کند).(سوره علق، آیه 6 و 7).
اگر وفور نعمت موجب شد که انسان در خود احساس بی نیازی، استغناء داشته باشد او در حقیقت با سوء اختیار خود در دام سنت استدراج قرار گرفته است. اما اگر نعمت الهی موجب غفلت و دوری انسان از خداوند نشد بلکه حالت خضوع و کرنش انسان در برابر خداوند افزونتر شد و به انجام کارهای نیک مبادرت ورزید، این نشانه رحمت و مهربانی افزون خداوند است.
شاهد بر بیان فوق روایت امام صادق(ع) می باشد. سماعه بن مهران می گوید: از امام صادق(ع) درباره آیه (سنستدرجهم من حیث لا یعلمون) سؤال کردم، حضرت فرمودند: مراد از استدراج در آیه، آن است که بنده خدا گناهی مرتکب می شود و در پی آن، نعمت جدیدی به او عطا گردد که وی را مشغول کرده و از استغفار از گناه، باز دارد.(به نقل از (تفسیر راهنما)، ج 6، ص 360، اکبر هاشمی رفسنجانی، دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم).
بنابراین اینکه نعمتی رحمت یا استدراج تلقی شود، منوط به واکنش و عکس العمل انسان در برابر آن نعمت دارد.
اگر برخورداری از آن نعمت انسان را از استغفار از گناهان گذشته بازداشت و موجب غفلت و دوری انسان از خداوند شد، این از سنت استدراج است.
- [سایر] خداوند متعال وقتی نعمتی به بنده ای می دهد، از وی چه انتظاری دارد؟
- [سایر] استدراج کافران به چه معناست؟
- [سایر] چرا جهنم مظهری از رحمت خداوند است؟
- [سایر] چه کسانی در میان رحمت خدا هستند؟
- [سایر] از کجا بدانیم خداوند، گناهان ما را بخشیده است؟
- [سایر] آیا لعن و دوری از رحمت خدا دارای مراتب است؟
- [سایر] زن سازگار چه نعمتی است؟
- [سایر] بر اساس آیات و روایات کدام دسته از انسان‌ها مورد لطف و رحمت خداوند قرار نمیگیرند؟
- [سایر] چگونه خداوند صاحب فضل و رحمت ، بندگانش را به قهر و کیفر می گیرد ؟
- [سایر] کسانی که گناه می کنند ولی به رحمت خداوند امیدوارند، چگونه اند؟
- [امام خمینی] - ترجمه تشهد و سلام (الحمد لله اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شریک له )، یعنی ستایش،مخصوص پروردگار است و شهادت می دهم که خدایی سزاوار پرستش نیست مگر خدایی که یگانه است و شریک ندارد. (و اشهد ان محمدا عبده و رسوله )، یعنی شهادت می دهم که محمد صلی الله علیه و آله بنده خدا و فرستاده اوست. (اللهم صل علی محمد و آل محمد)، یعنی خدایا رحمت بفرست بر محمد و آل محمد. (و تقبل شفاعته و ارفع درجته ) یعنی قبول کن شفاعت پیغمبر را و درجه آن حضرت را نزد خود بلند کن. (السلام علیک ایها النبی و رحمة الله و برکاته )، یعنی سلام بر تو ای پیغمبر و رحمت و برکات خدا بر تو باد. (السلام علینا و علی عباد الله الصالحین )، یعنی سلام از خداوند عالم بر نمازگزاران و تمام بندگان خوب او. (السلام علیکم و رحمة الله و برکاته ) یعنی سلام و رحمت و برکات خداوند بر شما مؤمنین باد.
- [آیت الله اردبیلی] (اَشْهَدُ أنْ لا إلهَ إلاَّ اللّهُ وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ) یعنی: (شهادت میدهم که هیچ معبودی سزاوار پرستش نیست مگر خدایی که یگانه است و شریک ندارد.) (وَأشْهَدُ أنَّ مُحَمَّدا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ) یعنی: (شهادت میدهم که محمد صلیاللهعلیهوآلهوسلم بنده خدا و فرستاده اوست.) (أللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ) یعنی: (خدایا بر محمد و آل محمد رحمت فرست.) (وَتَقَبَّلْ شَفاعَتَهُ وَارْفَعْ دَرَجَتَهُ) یعنی: (و شفاعت پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلم را قبول کن و مقام آن حضرت را نزد خود بلند فرما.) (اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أیُّهَا النَّبِیُّ وَرَحْمَةُ اللّهِ وَبَرَکاتُهُ) یعنی: (سلام بر تو ای پیامبر و رحمت و برکات خدا بر تو باد.) (اَلسَّلامُ عَلَیْنا وَعَلی عِبادِ اللّهِ الصّالِحینَ) یعنی: (سلام خداوند بر ما نمازگزاران و تمام بندگان نیکوکار او باد.) (اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ وَرَحْمَةُ اللّهِ وَبَرَکاتُهُ) یعنی: (سلام و رحمت و برکات خداوند بر شما باد.)
- [آیت الله مظاهری] گوشتها، مرغها و ماهیهایی که در بازار مسلمانها موجود است اگر شک کنیم که حلال است یا نه، محکوم به حلّیّت است و اگر بدانیم از بلاد کفر آوردهاند و احتمال بدهیم که بررسی کرده‌اند نیز محکوم به حلّیّت است، اگر بدانیم بررسی نکردهاند پاک است ولی خوردن آن حرام است، و چنانچه بدانیم ذبح شرعی نشده است علاوه بر اینکه خوردن آن حرام است نجس هم می‌باشد.
- [آیت الله علوی گرگانی] هرگاه کسی پسری را از روی شهوت ببوسد، حاکم شرع از سی تازیانه تا نودونه تازیانه هرقدر صلاح میداند، به او میزند، وروایت شده است که خداوند عالم دهانهای از آتش بدهان او میزند وملائکه آسمان و زمین و ملائکه رحمت و غضب بر او لعنت میکنند و جهنّم برای او مهیّا خواهد بود ولی اگر توبه کند، توبه او قبول می‌شود.
- [آیت الله بروجردی] هرگاه پسری را از روی شهوت ببوسد، حاکم شرع از سی تا نود هر قدر صلاح میداند تازیانه به او میزند و روایت شده که خداوند عالم دهانهای از آتش به دهان او میزند و ملائکة آسمان و زمین و ملائکة رحمت و غضب بر او لعنت میکنند و جهنم برای او مهیا خواهد بود، ولی اگر توبه کند توبهی او قبول می‌شود.
- [آیت الله مظاهری] کسی که نماز میّت را به جماعت میخواند باید تکبیرها و دعاهای آن را هم بخواند. ______ 1) شهادت میدهم به اینکه نیست خدایی غیر از خداوند متعال و اینکه محمد(ص) پیام آور خداوند است. 2) پروردگارا دورد فرست بر محمد و آل محمد. 3) پروردگارا رحمت آور بر مردان با ایمان و بر زنان با ایمان. 4) خداوندا رحمت آور بر این مرد میت. 5) خداوندا رحمت آور بر این زن میت. 6) شهادت میدهم به اینکه نیست خدایی غیر از خداوند متعال که یکتاست و هیچ شریکی برای او نیست و شهادت میدهم به اینکه محمدصلی الله علیه وآله وسلم بنده خداوند و پیام آور اوست که خداوند او را در حالی که بشارت دهنده و بیم دهنده به حقمیباشد، در پیشاپیش قیامت به پیامبری مبعوث فرموده است. 7) پروردگارا درود فرست بر محمد و آل محمد و برکت آور بر محمد و آل محمد و رحمت آور بر محمد و آل محمد، همانند بهترین درود و برکت و رحمت که بر ابراهیم و آل ابراهیم فرستادی، به درستی که تو ستایش شده بزرگواری. و درود فرست بر همه پیامبران و شهیدان و صدّیقین و همه بندگان صالح خداوند. 8) خداوندا رحمت آور بر مردان با ایمان و زنان با ایمان و بر مردان مسلمان و زنان مسلمان، آنان که زندهاند و آنان که مردهاند، و میان ما و آنان به وسیله نیکیها وابستگی ایجاد فرما، به درستی که تو اجابت کننده همه دعاهایی و به تحقیق که تو بر هر امری قادری. 9) پروردگارا بدرستی که این میّت، بنده تو و فرزند بنده تو و فرزند خادمه توست که اینک بر تو وارد شده است و تو بهترین میزبانی. خداوندا بدرستی که ما به جز نیکی از این میّت چیزی نمیدانیم و تو از ما به او آگاهتری. خداوندا اگر او در زمره نیکوکاران است پس بر نیکی او بیافزا و اگر در شمار گناهکاران است پس از او در گذر و او را ببخش. بار الها او را در بالاترین مقامات در نزد خودت قرار ده و برای بازماندگان او در میان خاکیان، جانشین باش و با او مهربانی کن بحقّ رحمتت ای مهربانترین مهربانان. 10) به پاورقی ( 2 ) مراجعه شود.
- [آیت الله مکارم شیرازی] دیگر از مستحبات بعد از نماز سجده شکر است و آن این است که پیشانی را به قصد شکر بر زمین بگذارد و اگر شکر خداوند را به زبان نیز آورد بهتر است و به قصد رجاء یک مرتبه یا سه مرتبه، یا صد مرتبه (شکْراً لله) بگوید و مستحب است هر وقت نعمتی به انسان برسد یا بلایی از او دفع شود سجده شکر به جا آورد.
- [آیت الله بهجت] با پوست سنجاب و خز نماز خواندن بنابر اظهر اشکال ندارد، بعد از اینکه بدانیم به دستور شرع تذکیه شده است؛ ولی احتیاط، اجتناب از سنجاب است.
- [آیت الله مظاهری] گوشت، پیه و چرمی که در بازار مسلمانان فروخته شود پاک است، همچنین اگر یکی از اینها در دست مسلمان باشد و بدانیم آن مسلمان از کافر گرفته و احتمال بدهیم آن مسلمان رسیدگی کرده است باز هم پاک است، امّا اگر بدانیم رسیدگی نکرده و یقین به مردار بودن آن هم نداشته باشیم پاک است ولی خوردن آن و نماز خواندن با آن جایز نیست. 5 - خون:
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر ملخ را با دست یا به وسیله دیگری زنده بگیرند، خوردن آن حلال است و لازم نیست کسی که آن را میگیرد مسلمان باشد و در موقع گرفتن آن نام خدا را ببرد؛ ولی اگر ملخ مردهای از ممالک غیر اسلامی تهیّه شود یا از بازار اسلامی یا سرزمین اسلامی تهیّه شده ولی بدانیم که بدون تحقیق از ممالک غیر اسلامی وارد شده و معلوم نباشد که آن را زنده گرفته‌اند یا نه، حرام است، چنانچه در مسأله 95 و 96 گذشت.