اهداف عزاداری شیعیان در ماتم و عزای امامانشان، خصوصاً در عزای حسین ابن علی چیست؟
جواب اجمالی:
در عزاداری شیعیان و در ماتم و عزای ائمه اطهار علیهم السّلام ، بخصوص حسین ابن علی، علیه السّلام اهداف مهمی وجو دارد ، از جمله شناساندن مقام پیشوایان، افزایش عشق و محّبت به اهل بیت علیهم السّلام اثبات حقانیت نهضت حسینی، یاد مصائب اهل بیت، همدردی با رسول الله صلی الله علیه و آله و امیر المؤمنین و فاطمه زهرا علیه السّلام الگو پذیری از جریان عاشورا، تکریم ائمه و ارزشهای والای انسانی، رشد فضائل و کرامتهای انسانی و الهی، و پرورش روحیة شهادت طلبی.
جواب تفصیلی:
در بیان اهداف عزاداری، باید گفت عزاداری که در میان شیعیان به عنوان یک سنّت رایج شده، انگیزه های گوناگونی دارد که به طور اختصار عبارت است از:
1. شناساندن مقام پیشوایان بزرگ اسلام؛ که سراسر زندگی آنان برای جامعة اسلامی الگو و سرمشق است، خواه در مبارزه با طاغوتیان یا مسائل اخلاقی، معنوی و... چرا که در همین مجالس، خطیبان و واعظان به بیان مقام و شخصیت ائمة معصومین و توضیح راه و رسم آنان می پردازند.
2. ایجاد وحدت بین صفوف مختلف پیروان؛ از ملل گوناگون با زبان ها، رنگ ها و نژادهای مختلف. اگر مراسم پرشکوه حج، گرد آورنده ی همهة مسلمانان از فرقه ها و ملل مختلف جهان است، باید گفت مراسم عزاداری سرور شهیدان حضرت حسین بن علی علیه السّلام که در کشورهای مختلف برگزار می شود یکی از بهترین جلوه های اتحاد شیعیان می باشد.
3. افزایش عشق و محبت به اهل بیت؛ که پاداش رسالت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله است چنانکه در قرآن کریم می فرماید: (قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی)[1] بگو من بر رسالت خویش، مزد و اجری جز ابراز علاقه و دوستی به خویشاوندانم نمی خواهم. محبت ورزیدن به ذوی القربی، مصادیق متعددی دارد که یکی از مصادیق بارزش این است که در شادی آنان شاد و در حزن ایشان، اندوهناک باشیم.
4. کمال خواهی و فضیلت طلبی؛ عزاداری ها پیوند قلبی و ارتباط باطنی با حجت های الهی و ائمة معصومین علیهم السّلام را در پی دارد، چرا که شیعیان و محبّین اهلبیت با تمام احساس و عواطف و با همة وجود، در مجالس امام حسین علیه السّلام شرکت، می کنند به گونه ای که بین خود و آن حضرت یک پیوند معنوی برقرار ساخته اند و همین امر به طور محسوس در رفتار و اخلاق ایشان تأثیر گذاشته و آنان را به صراط مستقیم هدایت کرده و کمال جویی و فضیلت را در آن ها ایجاد می کند.
5. دعوت به دین و آگاه شدن از حقایق آن و فراخوانی مردم به صلاح و اصلاح و دوری از انحرافات.
6. اثبات حقانیت نهضت حسینی بر ضد طاغوتیان و آشنا کردن مردم با ویژگیهای قیام امام حسین علیه السّلام ؛ به همین جهت است که امامان معصوم علیهم السّلام پیروان خود را تشویق نموده اند که مراسم عزاداری داشته باشند و برای حسین بن علی گریه کنند تا حقانیت آن حضرت اثبات شود و هدف امام حسین علیه السّلام زنده بماند و مکتبی که او به وجود آورد، باقی بماند.
7. یاد مصیبت اهل بیت علیهم السّلام ؛ که موجب آسان شدن مصائب و سختیهای دوستداران آنان است.
8. همدردی با رسول الله صلی الله علیه و آله و امیرالمؤمنین علیه السّلام و فاطمه زهرا سلام الله علیه و سایر ائمه علیهم السّلام
9. فراموش نشدن خاطره عاشورا، چرا که اگر این عزاداری ها نبود، نسلهای آینده نمی دانستند امام حسین علیه السّلام را یزید بن معاویه ظالمانه به شهادت رسانده است و حقانیّت و ظلم ستیزی به فراموشی سپرده می شود.
10. افشاگری جنایات ستمگران، بویژه بنی امیّه و بنی عباس.
11. الگوپذیری از جریان عاشورا؛ وقتی در بیان واقعة کربلا، ظلم ها و انحرافات و منکرات بیان شود، اذهان شنوندگان و خوانندگان، به وضع جامعة خود معطوف می شود و آن را نیز مورد توجه قرار داده و با خود می گویند که آیا حکومت در عصر ما و جامعة ما، به حکومت در عصر حسین بن علی علیه السّلام شباهتی دارد؟ این امر باعث می شود که با مشاهده و در ک ظلم ها و انحرافات و منکرات، به عکس العملی شبیه عکس العمل مولای خود دست بزنند و با حکومت های جور به مبارزه برخیزند و همین امر بوده که قیام های فراوانی علیه حکومت های فاسد، توسط شیعیان را در طول تاریخ رقم زده است و در آینده نیز این چنین خواهد بود.
لذا استعمارگران و حکومت های فاسد، همیشه در صدد بوده اند که این عزاداری ها و مراسم را به تعطیلی بکشانند و یاد امام حسین علیه السّلام را از خاطره ها محو کنند، ولی نه تنها در کار خود موفق نمی شوند بلکه روز به روز بر شکوه و عظمت عزاداری ها افزوده می شود.
12. تکریم ائمه، و ارزش ها: در مراسم عزاداری، مقام و شخصیت ائمة معصومین علیهم السّلام تکریم شده و به مردم معرفی می شوند و به همة ارزش ها و خوبی هایی که در شخصیت معصومین علیهم السّلام ظهور و بروز داشته است احترام گزارده شده و مورد تمجید قرار می گیرند. همین امر باعث تقویت این خصائص نیک در اخلاق و کردار مردم می گردد.
13. رشد فضائل و کرامتهای انسانی و الهی و پرورش روحیّة شهادت طلبی؛ هر قطره اشک کلامی است که شهادت را چون پیامی به مردم ابلاغ می کند و گریه نشانة آن است که فاجعه ای روی داده و ظلمی صورت گرفته، است عزاداری نه یک روز، نه ده روز، نه یک ماه، بلکه در تمام سال، برای این است که ملتی که در شهادت زندگی می کند باید عزادار باشد و در مجالس عزا با بیان فلسفة شهادت و با یادآوری از شهیدانش، روحیة شهادت طلبی را همچنان تازه نگه دارد. بی شک به خاطر نشر فلسفه شهادت و ایثار و کرامتهای انسانی است که شیعه به بهانه مرگ برادر، عمو، دایی و... جلسه برگزار می کند و یک باره به کربلا گریز می زند و از حسین علیه السّلام سخن می گوید.
14. زنده نگه داشتن اسلام با استفاده از ابزار عزاداری؛ عزاداری اسلام را زنده کرد و اگر امام حسین علیه السّلام قیام نمی کرد، اثری از اسلام باقی نمی ماند. اساس شکل گیری انقلاب اسلامی ایران نیز از نهضت امام حسین علیه السّلام است. امام خمینی (ره) دربارة تجدید و تکرار عزاداری ها می فرماید: (... اصلاً نمی فهمند مکتب سید الشهداء چه بوده و نمی دانند این منبرها، گریه ها و سینه زنی ها حدود 1400 سال است که ما و مکتب را حفظ کرده و تا حالا اسلام را آورده. این عده از جوان ها اینطور نیست که سوء نیت داشته باشند آن ها خیال می کنند که ما باید حرف روز بزنیم، حرف سید الشهداء حرف روز، و همیشه حرف روز است. اصلاً حرف روز را سید الشهداء آورده و دست ما داده است و سیدالشهداء را این گریه ها و مکتب وی را این مصیبت ها و داد و قالها و این سینه زنی ها و این دستجات حفظ کرده است. اگر فقط مقدسی بوده و توی اتاق و توی خانه می نشست و برای خودش هی زیارت عاشورا می خواند و تسبیح می گفت چیزی نمانده بود... همین هاست که این نهضت را پیش برده. اگر سید الشهداء نبود این نهضت را کسی پیش نمی برد.)[2]
بنابراین عزاداری حسین بن علی علیه السّلام یک حرکت است یک موج است، یک مبارزة اجتماعی است. همین عزاداری ها سبب می شود که شور و عاطفه، از شعور و شناخت برخوردار گردد و ایمان را در ذهن جامعه هوادار، زنده نگه دارد و مکتب عاشورا به عنوان یک فکر سازنده و حادثة الهام بخش، همواره تأثیر خود را حفظ کند. خون و شهادت و عزاداری احیای خط رساندن صدای مظلومیت اهلبیت عصمت و طهارت علیهم السّلام به گوش تاریخ است.... هم بر مظلومیت امام گریه می شود و هم در سایة آن، هدف امام حسین علیه السّلام از نهضت و حرکت شناخته می شود، جلسات سخنرانی و موعظه، روضه های خانگی و دسته های عزاداری و هیأت های زنجیر زنی، پوشیدن لباس مشکی و پرچم به دست گرفتن و شربت و آب دادن و تلاش در بر پایی مجالس و عزاداری ها، با آن شورو و عشق و صفای باطن، و هر یک به نوعی سربازگیری جبهة حسینی است و این پیوند قلبی را عمق و غنا می بخشد
سایت اندیشه قم
________________________________________
[1] . شوری، 23.
[2] . قیام عاشورا، در کلام و پیام امام، ص 16.
