مساقات
واگذاری نخلهایادرختان انگوربه دیگری به منظوراصلاح،آبیاری وآبادسازی. [۱]
اگر زمین را به دیگری واگذار کنند که در آن درخت بکارد و آنچه عمل می آید مال هر دو باشد در صورتی که تمام جهات را روشن کنند معامله صحیح است، هر چند مساقات نامیده نمی شود.
عنوان مسئله:
اگر زمین را به دیگری واگذار کنند که در آن درخت بکارد و آنچه عمل می آید مال هر دو باشد در صورتی که تمام جهات را روشن کنند معامله صحیح است، هر چند مساقات نامیده نمی شود.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- در صورتی که ثمن معامله بسیار ناچیز باشد، آیا معامله صحیح است؟
- کسی دو خروار زمین را به پسرش واگذار کرده که هر سال، ده درصد از درآمد را خرج عزاداری اباعبدالله (علیه السلام) نماید، آیا تمامی زمین وقف می باشد یا خیر؟ و در صورتی که متولی کوتاهی نماید وظیفه چیست؟
- آیا معامله زمین و یا باغ بدون رؤیت خریدار صحیح است؟
- کسی مال را به دیگری می دهد ولی پس از چند سال درخواست استرداد مال خود را می نماید و لکن گیرنده ادعای خرید نموده و دهنده ادعای بطلان معامله را می نماید آیا معامله صحیح است؟
- دو نفر به صورت مشاع، مالک هزار متر زمین هستند. اگر قبل از توافق بر تقسیم، یکی از آن دو، دویست متر از آن زمین را با حدود معین به شخصی بفروشد، آیا معامله ی مذکور صحیح است؟
- شخصی 70 متر زمین را که جنب مسجد بوده، به هیاًت امناء واگذار می کند که هر آنچه صلاح می دانند اقدام نماید هیأت امناء دو طبقه ایجاد کرده و طبقه پایین را به صورت حسینیه و طبقه بالا را مسجد قرار می دهند آیا قرار دادن طبقه بالا مسجد و پایین به عنوان حسینیه صحیح است؟
- در صورتی که در شهری خرید و فروش مثلاً بر اساس(مَن) انجام می گیرد و خریدار نیز می داند، اما از مقدار آن(مَن) که چند کیلو است بی اطلاع است، آیا معامله صحیح است؟
- اگر در معامله، طرفین شرط کنند در صورتی که هر یک، معامله را فسخ نمایند باید مبلغ معینی را به طرف مقابل بپردازند، آیا این شرط صحیح است و اگر یکی از آن دو در مبیع تصرفاتی نموده باشد آیا تصرف وی باعث اسقاط حق فسخ می شود؟
- زمینی را از مالکی که اسناد مالکیت داشت خریدم و پول آن را تماماً پرداختم. سپس شخص کشاورزی مدعی شد که بر روی این زمین زحمت کشیده است. برای جلبِ رضایت این شخص مبلغی هم به او دادم، لکن بعد از چند سال این شخص کشاورز نسبت به معامله اظهار پشیمانی کرد و مدعی شد که خودش مالک این زمین بوده است; در حالی که مدارک و اسناد گفته ی او را تأیید نمی کند. آیا خرید زمین از فردی که مدارک مالکیت در اختیار او بوده، صحیح است؟ آیا این شخص کشاورز دارای حق یا سهمی از این زمین است؟
- مبلغی پول جهت خرید و فروش زمین به شخصی داده ام تا هر ماه مبلغی به عنوان سود علی الحساب به من بدهد و برای تضمین برگشت اصل پول و سود آن، وکالت بلاعزلِ ملکی را از ایشان گرفته ام تا چنانچه طی مدت توافق طرفین، اصل و سود را نپردازد املاک را به تملیک خود درآورم، آیا این شکل معامله صحیح است؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] در مورد درختانی که احتیاج به آبیاری ندارند و از آب باران یا رطوبت زمین استفاده میکنند، آیا معامله مساقات صحیح است؟
- [آیت الله علوی گرگانی] شخصی در زمین کس دیگری درخت دارد آن درخت را قطع میکنند ولی از ریشه آن درخت نهالی میروید و درخت میشود حال آن درخت از ریشه روئیده مال صاحب اصلی درخت میباشد یا صاحب زمین؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] دو نفر زمینی را معامله می کنند به این عنوان که مالک، زمین خود را به دیگری واگذار می کند برای درختکاری و دیگری هم درخت می کارد قرارشان بر این بود که بعد از بزرگ شدن درختان، زمین را با درختان نصف کنند ، به همین شکل با رضایت طرفین عمل نمودند ولی تعیین نکردند که این طرف مال تو و آن طرف مال من باشد، آیا این مسأله ضرری به مغارسه می زند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] دو نفر زمینی را معامله می کنند به این عنوان که مالک، زمین خود را به دیگری واگذار می کند برای درختکاری و دیگری هم درخت می کارد قرارشان بر این بود که بعد از بزرگ شدن درختان، زمین را با درختان نصف کنند اما بعد از رحلت طرفین، ورثه درختها را قطع نموده اند، بعد از مدّتی ورثه مالک زمین، بر علیه ورثه مالک درخت شکایت می کنند و می گویند این زمین مال ماست و به زور زمین را از آنها گرفته است آیا این کار جایز است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] دو نفر زمینی را معامله می کنند به این عنوان که مالک، زمین خود را به دیگری واگذار می کند برای درختکاری و دیگری هم درخت می کارد قرارشان بر این بود که بعد از بزرگ شدن درختان، زمین را با درختان نصف کنند اما بعد از رحلت طرفین، ورثه درختها را قطع نموده اند، بعد از مدّتی ورثه مالک زمین، بر علیه ورثه مالک درخت شکایت می کنند و می گویند این زمین مال ماست و به زور زمین را از آنها گرفته است آیا این کار جایز است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا غاصب یا مالک می توانند طرف دیگر را مجبور به اجاره یا معامله زمین یا درخت نمایند؟
- [آیت الله علوی گرگانی] چند برادر در یک خانه زندگی میکنند مال و ملکشان مشاع میباشد یکی از برادران در زمین مشاع درختی غرس میکند و پسر در زمین پدر بدون اجازه یا با اجازه پدر درخت غرس میکند، یا زارع و دهقان و یا کارگر و یا خادم کسی در زمین صاحب زمین درخت مینشاند آیا شرعاآن درختان مال کدام یک از آنها میباشد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر زارع و دهقان و یا کارگر و خادم کسی در زمین صاحب زمین درخت می نشاند، شرعاً این درختان مال کدام یک از آنهاست؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی زمین همسر خود را بدون رضایت همسر خود فروخته است و همسر او چیزی نگفته است و مشتری سالها در زمین تصرف کرده و درخت کاشته است. اکنون ورثه زن ادعای فسخ معامله را دارند، آیا می توانند معامله را فسخ کنند. و در صورت فسخ، حکم اشجار و زراعت زمین مذکور چیست؟ و آیا می توانند اجاره چندین ساله زمین را بگیرند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] پسری در زمین پدر بدون اجازه و یا با اجازه پدر درخت می نشاند، شرعاً این درختان مال کدام یک از آنهاست؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- در معامله مساقات لازم نیست صیغه بخوانند بلکه اگر صاحب درخت به قصد مساقات آن را واگذار کند و کسی که کار می کند به همین قصد تحویل بگیرد معامله صحیح است. شرایط مُساقات
- معامله مساقات در درخت هائی که مثل بید و چنار میوه نمی دهد صحیح نیست ولی در مثل درخت حنا که از برگ آن استفاده می کنند یا درختی که از گل آن استفاده می کنند اشکال ندارد.
- معامله مساقات با مرگ صاحب باغ به هم نمی خورد و ورثه او به جای او هستند، اما اگر کسی که تربیت درخت ها به او واگذار شده بمیرد در صورتی که شرطی کرده باشند خودش باغداری کند معامله به هم می خورد، در این مورد باید بسان (مزارعه) عمل نمود آنجا که زارع بمیرد و تفصیل آن در مسأله 1878 گذشت، ولی اگر چنین شرطی نکرده باشند ورثه او جانشین او می شوند.
- مُساقات چند شرط دارد: 1 مالک و کسی که تربیت درخت ها را به عهده می گیرد، باید مکلف و عاقل باشند. 2 کسی آنها را مجبور نکرده باشد و نیز باید سفیه و حاکم شرع آنان را از تصرف در مال خودشان منع نکرده باشد. 3 مدت مساقات باید معلوم باشد و اگر اول آن را معین کنند و آخر آن را موقعی قرار دهند که میوه آن سال به دست می آید صحیح است. 4 باید سهم هر کدام نصف یا ثلث حاصل و مانند اینها باشد و اگر قرار بگذارند که مثلاً صد من از میوه ها مال مالک و بقیه مال کسی باشد که کار می کند، معامله باطل است. 5 باید قرار معامله مساقات را پیش از ظاهر شدن میوه بگذارند و اگر بعد از ظاهر شدن میوه و پیش از رسیدن آن قرار بگذارند، پس اگر کاری مانند آبیاری و شیمیایی که برای تربیت درخت لازم است باقی مانده باشد، معامله صحیح است و اگر قرارداد برای چیدن میوه و نگهداری آن داشته باشد صحیح است ولی مساقات نیست. احکام مساقات
- در مورد بوته خربزه و خیار و مانند آن اگر قرارداد روشنی بگذارند و تعداد چیدن و سهم هر کدام را مشخص کنند صحیح است. هر چند مساقات نامیده نمی شود.
- هر گاه کسی درختهای میوه خود را به دیگری واگذار کند که در قبال دریافت سهمی از میوه باغ، در مقابل رسیدگی و آبیاری. این معامله را مساقات می گویند.
- اگر در زمینی که غصب کرده زراعت کند، یا درخت بنشاند، زراعت و درخت و میوه آن مال خود اوست. و چنانچه صاحب زمین راضی نباشد که زراعت و درخت در زمین بماند، کسی که غصب کرده باید فوراً زراعت یا درخت خود را اگرچه ضرر نماید از زمین بکند و نیز باید اجاره زمین را در مدتی که زراعت و درخت در آن بوده به صاحب زمین بدهد و خرابی هائی را که در زمین پیدا شده، درست کند مثلاً جای درخت ها را پر نماید. و اگر به واسطه اینها قیمت زمین از اولش کمتر شود، باید تفاوت آن را هم بدهد. و نمی تواند صاحب زمین را مجبور کند که زمین را به او بفروشد; یا اجاره دهد. و نیز صاحب زمین نمی تواند او را مجبور کند که درخت یا زراعت را به او بفروشد.
- درختانی که احتیاج به آبیاری ندارند و از آب باران یا رطوبت زمین استفاده می کنند، اگر به کارهای دیگری مانند بیل زدن و کود دادن و سمپاشی که موجب زیاد شدن یا مرغوبیت میوه می شود احتیاج داشته باشد معامله مساقات در آن صحیح است.
- اگر معلوم شود معامله مساقات باطل بوده میوه های باغ مال صاحب باغ است، ولی باید اجرت آبیاری و کارهای دیگر را مطابق معمول به کسی که درختان را سرپرستی کرده بدهد.
- اگر انسان مال کسی را بدون اجازه او بفروشد چنانچه صاحب مال اجازه دهد معامله صحیح است.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مظاهری] اگر زمینی را به دیگری واگذار کند که در آن درخت بکارد و آنچه عمل میآید مال هر دو باشد معامله صحیح است، البته نه با عقد مساقات، بلکه یک عقد مستقلّی است که باید هر دو پایبند به آن باشند.
- [آیت الله مظاهری] در معامله مساقات لازم نیست صیغه بخوانند بلکه اگر صاحب درخت به قصد مساقات آن را واگذار کند و کسی که کار میکند به همین قصد تحویل بگیرد معامله صحیح است.
- [آیت الله نوری همدانی] در معاملة مساقات لازم نیست صیغه بخوانند ، بلکه اگر صاحب درخت به قصد مساقات آن را واگذار کند و کسی که کار می کند به همین قصد تحویل بگیرد ، معامله صحیح است .
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . در معامله مساقات لازم نیست صیغه بخوانند بلکه اگر صاحب درخت به قصد مساقات آن را واگذار کند و کسی که کار می کند به همین قصد مشغول کار شود، معامله صحیح است.
- [آیت الله وحید خراسانی] در معامله مساقات لازم نیست صیغه بخوانند بلکه اگر صاحب درخت به قصد مساقات ان را واگذار کند و کسی که کار می کند به همین قصد تحویل بگیرد معامله صحیح است
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] در معامله مساقات لازم نیست صیغه بخوانند بلکه اگر صاحب درخت به قصد مساقات آن را واگذار کند و کسی که کار می کند به همین قصد مشغول کار شود معامله صحیح است.
- [آیت الله اردبیلی] در معامله مساقات لازم نیست صیغه بخوانند، بلکه اگر صاحب درخت به قصد مساقات آن را واگذار کند و کسی هم که کار میکند به همین قصد تحویل بگیرد، معامله صحیح است.
- [امام خمینی] در معامله مساقات لازم نیست صیغه بخوانند بلکه اگر صاحب درخت به قصد مساقات آن را واگذار کند و کسی که کار میکند به همین قصد تحویل بگیرد معامله صحیح است.
- [آیت الله بهجت] در معامله مساقات لازم نیست صیغه بخوانند، بلکه اگر صاحب درخت به قصد مساقات، آن را واگذار کند و کسی که کار میکند به همین قصد تحویل بگیرد، معامله صحیح است.
- [آیت الله علوی گرگانی] در معامله مساقات لازم نیست صیغه بخوانند بلکه اگر صاحب درخت به قصد مساقات آن را واگذار کند و کسی که کار میکند به همین قصد مشغول کار شود، معامله صحیح است.