بذر
بذر به تخم گیاه فراهم آمده براى کشت، گفته می شود. از آن در باب هاى زکات، مزارعه و غصب به مناسبت، سخن رفته است.
اگر گندم یا بذر دیگری را به طور قرض ربایی بگیرد و با آن زراعت کند، حاصلی که از آن به دست می آید مال قرض دهنده است.
عنوان مسئله:
اگر گندم یا بذر دیگری را به طور قرض ربایی بگیرد و با آن زراعت کند، حاصلی که از آن به دست می آید مال قرض دهنده است.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا قرض دادن به شرط اینکه قرض گیرنده هرماه مبلغی به قرض دهنده بدهد، صحیح است؟
- مالکی مقداری زمین مزروعی خود را بصورت اجاره به دیگری واگذار کرده و مال الاجاره از گندم آن تعیین شده، گندمی که از بابت اجرت به دست می آید، اگر به تنهایی به حد نصاب برسد یا با گندم باقیمانده زمین در دست خود مالک برداشت می شود به نصاب برسد، آیا متعلق زکات می شود؟
- شخصی زمینی را برای زراعت گندم مورد نیاز خانواده خود خریداری کرده است و چیزی از آن را بفروش نمی رساند. آیا این ملک متعلق خمس است؟
- این جانب برای یکی از دوستانم از شخص دیگری مبلغی قرض کرده و در مقابل آن چکی به قرض دهنده داده شد پس از مدتی قرض دهنده گفت من پول نقد می خواهم لذا این جانب چک را به بانک برده و پول آن را دریافت کردم ولی در بین راه پول مذکور به سرقت رفت با وجود اینکه احتیاط کامل کردم; چه کسی ضامن پول به سرقت رفته است؟
- کسی که مبلغ صد هزار تومان به کسی به عنوان قرض الحسنه به مدت یکسال بدهد، مشروط به اینکه سرسال پول فوق را به اضافه پنجاه کیلو گندم بدهد، که طلبکار به ارزش کمتر بخرد، چه حکمی دارد؟
- کسی از دیگری مبلغی اسکناس یا چک به قرض الحسنه می گیرد و پس از دو سال که عین همان اسکناس را پس می دهد در حدود سی درصد قدرت خرید خود را از دست می دهد; حال اگر داین و مدیون در اوّل قرض الحسنه شرط کنند که مدیون در بازپرداخت دین، مبلغی را ادا کند که قدرت خریدی معادل مبلغ فعلی قرض الحسنه داشته باشد، آیا چنین قراردادی شرعاً مجاز و قابل اجرا است؟
- شخصی زمینهای خود را به اولاد خود صلح کرده و در ضمن، شرط کرده که تا زنده است منافع آنها مال خودش باشد و فعلاً خودش نمی تواند زراعت کند، می خواهد آنها را به غیر اجاره دهد و از مال الاجاره استفاده کند، بفرمایید آیا این نوع صلح و سپس اجاره دادن صحیح است؟
- اینجانب زمینی اجاره کرده و در آن گندم کاشته ام و علاوه بر مال الإجاره زمین، مخارجی برای تراکتور و کمباین و اجرت کارگر پرداخته ام وگندم به حدّ نصاب رسیده است، آیا می توانم مخارج انجام شده را از گندم کسر نمایم و پس از آن زکات باقی مانده را بدهم؟
- در بعضی از بلاد مازندران مثل بابلسر و نواحی آن مرسوم است زمینی را جهت زراعت از شخصی اجاره می کنند و مال الاجاره بین آنان معلوم است ولی مدت اجاره را معلوم نمی کنند. چنین اجاره ای صحیح است یا خیر؟
- ملکی در زمان طاغوت قبرستان بوده و شهرداری وقت، تصرفاتی انجام داده است و به افراد واگذار کرده و چند دست گشته و احداث بنا در آن شده و در انقلاب حکم به وقفیت آن شده است، آیا خرید آن، اگرچه مشتری جاهل باشد جایز است؟ و مستحدثات چه حکمی دارند؟ و مال الاجاره را به چه کسی باید پرداخت؟ صاحبان ساختمان و اعیان یا متولی؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله اردبیلی] کسی که جو یا گندم کاشته است، آیا خمس محصول و زراعت را باید بدهد یا خمس بذر را؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا کسی که قرض ربایی گرفته می تواند در آن مال تصرف کند؟ در صورت رضایت صاحب پول چطور؟
- [آیت الله بهجت] کشاورزی از کشاورز دیگر، بیشتر از حد نصاب، گندم قرض می گیرد. آیا این کشاورز باید زکات گندم قرض گرفته را بدهد یا خیر؟ اگر فرد قرض دهنده، زکات آن ها را داده باشد، چه طور؟
- [امام خمینی] اگر به قرض ربایی جدی ملکی را خرید و پس از چند سال از منافع کسب قرض را پرداخت آیا مالک آن ملک می‌شود یا نه؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] قرض دهنده و قرض گیرنده چه شرائطی باید داشته باشند؟
- [آیت الله بهجت] اینجانب هر ساله مقدار مشخصی بذر گندم کشت می کنم، آیا هر سال باید خمس آن را بپردازم؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر بعدا یقین کند بخشی از قرضی که گرفته است مال دیگری است، باید آن را به مالک اصلی برگرداند یا قرض دهنده؟
- [آیت الله خامنه ای] شخصی پولی را برای انجام یک کار اقتصادی قرض گرفت، اگر آن کار برای او سودآور باشد، آیا جایز است مبلغی از سود آن را به قرض دهنده بپردازد؟ و آیا جایز است قرض دهنده آن را مطالبه کند؟
- [آیت الله بهجت] آیا گرفتن قرض ربایی، حتّی در صورت ناچاری و یا مثلاً در مورد کسی که آبرویش در خطر است، حرام است؟
- [آیت الله سبحانی] مبلغی را به عنوان قرض دریافت نمودم و یقین دارم که قرض را پرداخته ام ولی شخص قرض دهنده منکر است وظیفه ام چیست؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر بعد از زراعت بفهمند که مزارعه باطل بوده چنانچه بذر، مال مالک بوده حاصلی که بدست می آید مال او است و اگر بذر مال زارع بوده زراعت هم مال او خواهد بود و در صورت اوّل لازم است مالک اجرة المثل را به زارع بدهد، مگر سهم او کمتر از آن باشد که همان مقدار سهم او را بدهند کافیست، و چنانچه بطلان مزارعه به جهت این بوده که تمام حاصل را برای مالک قرار داده بودند چیزی لازم نیست به زارع بدهند، و همینطور در صورت دوّم لازم است زارع اجرة المثل زمین را به مالک بدهد.
- اگر زمینی را برای زراعت جو یا گندم یا محصول دیگر اجاره دهد و مال الاجاره را از محصول همان زمین قرار دهد اجاره صحیح نیست.
- اگر بذر، مال زارع باشد و بعد از زراعت بفهمند که مزارعه باطل بوده چنانچه مالک و زارع راضی شوند که با اجرت یا بدون اجرت زراعت در زمین باقی بماند اشکال ندارد، و اگر مالک راضی نشود، پیش از رسیدن زراعت هم می تواند زارع را وادار کند که زراعت را بچیند، و زارع نمی تواند او را مجبور کند که اجاره بدهد و زراعت را در زمین باقی بگذارد. و نیز مالک هم نمی تواند زارع را مجبور کند که اجاره بدهد و زراعت را در زمین باقی بگذارد.
- ربا دادن مثل ربا گرفتن حرام است، و کسی که قرض ربایی گرفته چنانچه شرط پرداخت سود را قبول کرده کار حرامی مرتکب شده است ولی به هر حال اصل قرض صحیح است و شرط باطل است.
- اگر نداند مالی را که عاریه کرده غصبی است و در دست او از بین برود، چنانچه صاحب مال عوض آن را از او بگیرد، او هم می تواند آنچه را به صاحب مال داده از عاریه دهنده مطالبه نماید، ولی اگر چیزی را که عاریه کرده طلا و نقره باشد، یا عاریه دهنده با او شرط کرده باشد که اگر آن چیز از بین برود عوضش را بدهد، نمی تواند چیزی را که به صاحب مال می دهد، از عاریه دهنده مطالبه نماید.
- اگر در زمینی که غصب کرده با بذر و نهال خود زراعت کند، یا درخت بنشاند زراعت و درخت و میوه آن مال خود او است و چنانچه صاحب زمین راضی نباشد که زراعت و درخت در زمین بماند، کسی که غصب کرده باید فوراً زراعت یا درخت خود را اگر چه ضرر نماید از زمین بکند، و نیز باید اجاره زمین را در مدّتی که زراعت و درخت در آن بوده به صاحب زمین بدهد و خرابیهایی را که در زمین پیدا شده، درست کند مثلا جای درختها را پُر نماید. و اگر بواسطه اینها قیمت زمین از اولش کمتر شود، باید تفاوت آن را هم بدهد و نمی تواند صاحب زمین را مجبور کند که زمین را به او بفروشد، یا اجاره دهد. و نیز صاحب زمین نمی تواند او را مجبور کند که درخت یا زراعت را به او بفروشد.
- اگر بعد از آنکه زکات گندم و جو و خرما و انگور واجب شد زراعت و درخت را بفروشد، باید فروشنده زکات آنها را بدهد.
- اگر بعد از جمع کردن حاصل و تمام شدن مدّت مزارعه، ریشه زراعت در زمین بماند و سال بعد دو مرتبه حاصل بدهد، چنانچه مالک و زارع از زراعت صرفنظر کرده باشند، بنابر این که اعراض موجب این باشد که از ملکشان خارج بشود حکم مباحات را دارد، اما اگر اعراض نکرده باشند و قرار داد کرده باشند که همه محصول و ریشه آن مشترک باشد باید به نسبت قرارداد اولیه آن را قسمت کنند و اگر قرار دادشان فقط در مورد محصول سال اوّل باشد محصول سال دوّم مال صاحب بذر می باشد.
- رهن گیرنده حق استفاده و تصرف در مال مرهونه را بدون اجازه مالک ندارد و اگر استفاده کند ضامن اجرت آن است و همچنین منافع و نماءات آن مال رهن دهنده می باشد. لذا اگر رهن گیرنده حتی با اجازه رهن دهنده مورد رهن را اجاره دهد باید مال الاجاره را به رهن دهنده بدهد و همین طور اگر بدون اجازه آن را اجاره دهد.
- گرو دهنده و کسی که مال را گرو می گیرد باید مکلّف و عاقل باشند و کسی آنها را مجبور نکرده باشد، و نیز گرو دهنده باید سفیه نباشد یعنی مال خود را در کارهای بیهوده مصرف نکند، بلکه اگر بواسطه ورشکستگی مجتهد جامع الشرائط او را از تصرّف در اموالش جلوگیری کرده باشد نمی تواند مال خود را گرو بگذارد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بروجردی] اگر گندم یا چیزی مانند آن را به طور قرض رِبایی بگیرد و با آن زراعت کند، حاصلی که از آن به دست میآید مال قرض دهنده است.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه گندم یا بذر دیگری را بطور قرض ربایی بگیرد و با آن زراعت کند حاصلی که از آن بدست می آید مال قرض دهنده است نه قرض گیرنده.
- [امام خمینی] اگر گندم یا چیزی مانند آن را به طور قرض ربایی بگیرد و با آن زراعت کند، حاصلی که از آن به دست میآید مالِ قرض گیرنده است.
- [آیت الله سبحانی] اگر گندم، یا چیزی مانند آن را به طور قرض ربائی بگیرد و با آن زراعت کند، حاصلی که از آن به دست می آید مال قرض دهنده است.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر گندم یا چیزی مانند آن را به طور قرض ربایی بگیرد و با آن زراعت کند، حاصلی که از آن به دست میآید مال قرض‌دهنده است.
- [آیت الله نوری همدانی] گندم ، یا چیزی مانند آن را بطور قرض ربائی بگیرد وبا آن زراعت کند ، حاصلی که از آن بدست می آید مال قرض دهند ه است .
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر گندم، یا چیزی مانند آن را به طور قرض ربایی بگیرد و با آن زراعت کند، احتیاط این است که حاصلی که از آن به دست می آید با قرض دهنده مصالحه نمایند، مگر آن که بر حسب صورت دوم مسأله قبل، قرض دهنده راضی به تصرف قرض گیرنده باشد، بی آنکه رضایت او مبنی بر معامله ربایی باشد که در این صورت، حاصل، مال قرض گیرنده است.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر گندم یا چیزی مانند آن را به طور قرض ربائی بگیرد و با آن زراعت کند؛ حاصلی که از آن به دست می آید مالک می شود و می تواند تصرف کند.
- [آیت الله خوئی] اگر گندم یا چیزی مانند آن را به طور قرض ربایی بگیرد و با آن زراعت کند ظاهر این است که حاصل را مالک می‌شود اگرچه اولی این است که در حاصلی که از آن به‌دست میآید تصرف نکند.
- [آیت الله مظاهری] اگر بعد از زراعت بفهمند که مزارعه باطل بوده، چنانچه بذر مال مالک بوده حاصلی هم که به دست میآید مال اوست و باید مزد زارع و مخارجی که کرده به او بدهد، و اگر بذر مال زارع بوده زراعت هم مال اوست و باید اجاره زمین و خرجهایی را که مالک کرده به او بدهد.