ضامن
آن که ضمانت کسی را در اموال کند ضامن (ضمین) [۱] نامیده می شود، همین ضمانت اگر در امور بدنی باشد از آن تعبیر به کفیل و کفالت می‌شود.
اگر آتشی روشن کند و مال کسی آتش بگیرد، در صورتی که مواظبت نکرده باشد ضامن است.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- اگر کسی نقداً پول ندارد ولی ملک یا وسیله ای دارد که اگر بفروشد مستطیع می شود، در چنین صورتی آیا واجب است که آن مال را بفروشد و حج تمتّع به جا آورد؟
- آیا غاصب علاوه بر برگرداندن مال غصبی به صاحب آن وظیفه دیگری هم نسبت به صاحب مال دارد؟
- شخصی مال کسی را سرقت کرده و از بین برده است و صاحب مال فوت شده ولی فرزند دارد، وظیفه اش چیست؟
- اگر کسی غذای غصبی را به میهمان بدهد؛ در صورت جهل میهمان به غصبی بودن غذا، آیا غاصب ضامن است یا میهمان، و آیا این غذا اثر وضعی منفی بر میهمان خواهد داشت؟
- در چه صورتی مخالفت با پدر و مادر جایز است؟
- بنده 50 سال سن دارم و تا کنون حساب خمسی نداشته ام. البته بضاعتی هم نداشته ام. چندین وام گرفته و دارای 3 دانگ خانه و یک خودرو می باشم. الان به لطف خداوند می خواهم دارای سال خمسی شده و تکلیفم را روشن کنم. لطفاً مرا راهنمائی کرده و از این مشکل نجاتم دهید. ضمناً خود و خانواده مقید به انجام کامل مسائل شرعی و واجبات می باشیم ولی در این زمینه کاهلی کرده ام.
- آیا غصب مال هندو یا بت پرست یا کافر جائز است؟
- کدام یک از محرمات اعتکاف مبطل اعتکاف نیز هست؟ و در چه صورتی کفاره واجب می‌شود؟
- تشکیل جلسات مذهبی نظیر قرآن یا هیأت و امثال آن، در مکان غصبی چه صورتی دارد؟
- اگر امانت دار ادّعا کند که امانت را بازگردانده، و صاحب مال منکر باشد، قول کدام یک پذیرفته می شود؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [سایر] اگر خدا وجود دارد؛ چرا هیچ وقت نشانه روشن و مستقیم برای هدایت بندهها نمیدهد؟ چرا برای نسل ما هیچ دریایی را نمیشکافد تا ما هم ببینیم و عبرت بگیریم؛ چرا هیچ آتشی گلستان نمیشود؟
- [سایر] آیا صحت دارد که امام حسین علیه السّلام در روز عاشورا اطراف خیمهها خندق حفر کردند و در آن آتش روشن کردند؟ اگر صحت دارد چرا؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا مؤسسه حمل و نقلی که با دریافت اجرت معیّنی اقدام به حمل و رساندن کالا به مشتری می کند در صورتی که کالا در راه بر اثر سرقت یا آتش سوزی تلف شود و یا خسارت ببیند، ضامن کالاست؟
- [سایر] آیا صحت دارد که امام حسین علیه السّلام در روز عاشورا اطراف خیمهها خندق حفر کردند و در آن آتش روشن کردند؟ اگر صحت دارد چرا؟
- [سایر] آیا صحت دارد که امام حسین علیه السلام در روز عاشورا اطراف خیمهها خندق حفر کردند و در آن آتش روشن کردند؟
- [آیت الله بهجت] اگر کسی ساختمانی را آتش بزند که موجب کشته شدن عده ای نیز بشود اما این فرد فقط قصد آتش زدن را داشته نه کشتن افراد را، آیا ضامن دیه افراد نیز می باشد؟
- [آیت الله بهجت] امانت دار در چه صورتی ضامن است؟ آیا امانت دار، مال مردم را می تواند به دیگران کرایه دهد و یا از آن استفاده دیگری کند؟
- [سایر] در چه صورتی پزشک متخصص، ضامن است؟
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر مال کسی را انسان تلف کند و ضامن شد، آیا قیمت فعلی را ضامن است یا یوم التلف را؟
- [آیت الله بهجت] مؤسساتی مانند پست و حمل و نقل، با دریافت اجرت معینی اقدام به حمل و رساندن کالا به مشترک می کنند، در صورتی که کالا بر اثر سرقت یا آتش سوزی و... تلف شود و یا خسارت ببیند، آیا ضامن کالا می باشند؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- هرگاه مال را از فروشنده بگیرد که آن را ببیند تا اگر پسندید بخرد، در صورتی که آن مال تلف شود، باید عوض آن را به صاحبش بدهد. ولی اگر بگیرد تا مدتی نزد خود نگه دارد که اگر پسندید بخرد، در صورتی که تلف شود چون امانت است ضامن نیست.
- اگر حیوان به جان یا مال یا زراعت کسی خسارت وارد کند، چنانچه صاحب حیوان در نگهداری آن کوتاهی کرده باشد ضامن خسارت است و الّا ضامن نیست.
- اگر انسان به صاحب مال بفهماند که برای نگهداری مال او حاضر نیست چنانچه او مال را بگذارد و برود و این شخص مال را بر ندارد و آن مال تلف شود کسی که امانت را قبول نکرده ضامن نیست.
- امانتدار و کسی که مال را امانت میگذارد باید هر دو رشید باشند پس اگر مال خود را به بچّه یا دیوانه به طور امانت بدهد و آن مال تلف شود بچّه یا دیوانه یا ولیّ آنها ضامن نیست.
- اگر به واسطه باد یا جاروب کردن و مانند اینها غبار برخیزد و بر اثر عدم مواظبت به حلق برسد روزهاش باطل می‌شود و همچنین اگر دود و بخار در اثر عدم مواظبت به حلق برسد روزه را باطل میکند و امّا اگر سهواً یا جهلاً یا بیاختیار غبار و دود و مانند آن به حلق برسد مانعی ندارد.
- اگر عامل زیادهروی یا کوتاهی در حفظ سرمایه کند و یا به شرایط عمل نکند و مال تلف شود، ضامن سرمایه است.
- کسی که امانت را قبول میکند اگر در نگهداری آن کوتاهی نکند و تعدّی یعنی زیاده روی هم ننماید و اتّفاقاً آن مال تلف شود ضامن نیست.
- اگر در جایی که احتمال عبور مردم را میدهد گودالی بکند، در صورتی که کوتاهی کند و باعث افتادن کسی در آن شود ضامن است.
- اگر مالک مالی را به عامل بدهد که با آن کار کند آن مال در دست عامل امانت است و اگر تلف شد عامل ضامن نیست، و اگر شرط ضمان کند معامله صحیح است و شرط، ضمان آور نیست گرچه آن شرط در ضمن عقد دیگری باشد، بنابراین اگر مال تلف شد از مال مالک رفته است و ضمانی بر عامل نیست.
- اگر صاحب مال برای نگهداری مال خود جایی را معیّن کند و به کسی که امانت را قبول کرده بگوید که باید مال را در اینجا حفظ کنی و به جای دیگر نبری، امانتدار حقّ ندارد آن را به جای دیگر ببرد و اگر ببرد و تلف شود ضامن است.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر زمین را به دیگری واگذار کنند که در آن درخت بکارد و آنچه عمل می آید مال هردو باشد در صورتی که تمام جهات را روشن کنند معامله صحیح است، هر چند مساقات نامیده نمی شود.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر چیزی را که اجاره کرده از بین برود، چنانچه در نگهداری آن کوتاهی نکرده و در استفاده بردن از آن هم زیاده روی ننموده ضامن نیست. مثلا پارچه ای را که به خیاط داده از بین برود یا در آتش سوزی بسوزد، در صورتی که خیّاط زیاده روی نکرده و در نگهداری آن هم کوتاهی نکرده باشد، واجب نیست عوض آن را بدهد.
- [آیت الله سیستانی] اگر صاحب مال بمیرد ، ودیعه باطل می‌شود ، پس اگر مال متعلق حق دیگری نباشد و به وارث او منتقل شود ، باید امانت دار مال را به وارث او برساند ، یا به وارث خبر دهد ، در غیر این صورت اگر مال تلف شود ، ضامن است ، ولی اگر برای تحقیق از ورثه و انحصار آنها مال را نگه دارد و تلف شود ، ضامن نیست .
- [آیت الله علوی گرگانی] هرگاه دو نفر باهم چیزی را غصب کنند، اگر هریک به تنهاییمی توانستهاند آن را غصب نمایند، هرکدام آنان ضامن تمام آن است در صورتی که فعلاً عین مال در تصرّف هردو باشد و اگر هر کدام نصف آنرا تحت قدرت دارند ضامن نصف هستند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر چیزی را که اجاره کرده تلف شود، یا معیوب گردد چنانچه درنگهداری آن کوتاهی نکرده و در استفاده از آن زیاده روی ننموده باشد ضامن نیست، مثلاً اگر پارچه ای که به خیاط داده دزد ببرد یا در آتش سوزی از بین برود، در صورتی که در حفظ آن کوتاهی نکرده باشد، مسؤول نیست، ولی اگر بر اثر اشتباه یا هر علت دیگر آن را با دست خود ضایع یا معیوب کرده باشد ضامن است، مگر این که عیب از خود جنس باشد، مثلاً جنس پارچه طوری است که با اطو زدن خراب می شود در این صورت ضامن نیست.
- [آیت الله وحید خراسانی] بر هر مکلفی به مقتضای فرمان خداوند متعال یایها الذین ءامنوا قوا انفسکم واهلیکم نارا وقودها الناس والحجاره ای کسانی که ایمان اورده اید نگهدارید خود را و اهل خود را از اتشی که اتش افروز ان مردم و سنگ است واجب موکد است که اهل خود را امر به معروف و نهی از منکر کند و به انچه خود را به ان امر می کند انان را امر کند و از انچه خود را نهی می کند انان را نهی نماید
- [آیت الله بهجت] اگر مال کسی را گرفت، ولی نه بهعنوان امانت، و نه بهعنوان دیگر، ضامن است.
- [آیت الله اردبیلی] اگر از راه نامشروع، مالی به دست انسان برسد، ضامن آن مال خواهد بود.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه صاحب مال بمیرد امانتدار باید مال را به وارث او برساند، یا به او خبر دهد که آن را ببرد و چنانچه در این کار کوتاهی کند ضامن است، ولی اگر برای آن که می خواهد وارث را بشناسد، یا بداند میت وارث دیگری هم دارد یا نه، مال را ندهد و مال تلف شود ضامن نیست.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر صاحب مال بمیرد؛ امانت دار باید مال را به وارث او برساند یا به وارث او خبر دهد و چنانچه مال را به وارث او ندهد و از خبر دادن هم کوتاهی کند و مال تلف شود ضامن است؛ ولی اگر برای آنکه می خواهد بفهمد کسی که می گوید من وارث میتم راست می گوید یا نه؛ یا میت وارث دیگری دارد یا نه؛ مال را ندهد و از خبر دادن هم کوتاهی کند و مال تلف شود ضامن نیست.