ضامن
آن که ضمانت کسی را در اموال کند ضامن (ضمین) [۱] نامیده می شود، همین ضمانت اگر در امور بدنی باشد از آن تعبیر به کفیل و کفالت میشود.
اگر از راه نامشروع، مالی به دست انسان برسد، ضامن آن مال خواهد بود.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا مالی که به وسیله وصیت به انسان میرسد، حکم ارث را دارد یا حکمش جداست؟
- مالی در دست شخصی است و خمس به آن تعلّق گرفته و بنا دارد که خمس آن را بدهد؛ ولی قبل از پرداخت خمس، مال تلف میشود. آیا باز هم دادن خمس واجب است؟ اگر خمس مالش را جدا کند و قبل از پرداخت، مقدار خمس جدا شده تلف شود، چه حکمی دارد؟
- آیا انسان حق دارد در خانه‌ای که از مالی تهیه کرده که خمس یا زکات آن را نداده، نماز بخواند؟
- اگر انسان در بین نماز آیاتی که به جماعت برگزار میشود، به نماز برسد، آیا میتواند اقتدا کند؟
- کسی مالی دارد که به وسیله آن مستطیع میشود؛ ولی آن مال در دسترس او نیست. وظیفه این فرد در مورد حج چیست؟
- اگر در وضو، دست انسان به حالتی شود که آب وضو به طرف آرنج دست برگردد، ایرادی به وضو وارد میشود یا خیر؟
- آیا انسان میتواند از تقلید مجتهدی دست برداشته و به مجتهد دیگر مراجعه نماید؟
- برای به دست آوردن فتوا و نظریه مجتهدی که انسان از او تقلید می‌کند چه راه هایی وجود دارد؟
- اگر هنگام مسح سر، دست انسان با رطوبت صورت تماس پیدا کند، آیا میتواند با آن پای خود را مسح کند؟
- فروش گوشت غیر مذکی و خرچنگ به کفار چه حکمی دارد؟ پولی که انسان از این راه به دست آورد مالک میشود؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سبحانی] هرگاه کسی به بیع فاسد مالی را قبض کند و آن مال در دستش تلف یا ناقص شود آیا قیمة المسمی را ضامن است یا قیمة المثل را؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] مالی پیدا شده که نشانه ای دارد آیا میتوانم آنرا برای خود بردارم و اگر آنرا برداشتم آیا در صورت تلف شدن آن مال، من ضامن می باشم؟
- [آیت الله بهجت] اگر فردی در وسط روز اوّل سال خمسی مالی به او برسد، آیا این مال جزو درآمد سال پیش است یا سال بعد؟
- [آیت الله مظاهری] اگر شوهری فرزند نامشروع همسر دومش که بر اثر زنا به دست آمده است را بکشد آیا قصاص دارد؟
- [آیت الله خوئی] زیدی در حال دیوانگی یا قبل از بلوغ مالی را از کسی تلف کرده و یا از راه نامشروع مالی بدست آورده آیا در ساعت اول تکلیفش باید استحلال از صاحبان آن اموال بنماید یا اینکه تأخیر هم جایز است؟
- [آیت الله بهجت] اگر فردی باعث شود که کسی یا کسانی شغل خود را از دست بدهند و به اصطلاح نان آن ها را آجر کنند، آیا ضامن خسارت مالی وارده به آن ها است یا خیر؟
- [آیت الله خوئی] طفلی خسارت مالی وارد آورده آیا در حال صغر غرامت در مال طفل است یا بعد از بلوغ بر او واجب میشود یا به هیچ وجه طفل ضامن نیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] در صورتی که مقداری پول به کسی قرض داده باشیم و روز پرداخت خمس مال برسد اما آن پول به دست ما نرسیده باشد و پس از مدتی آن پول به دست ما برسد در حالیکه خود مقروض باشیم آیا به آن پول خمس تعلق می گیرد؟ (با توجه به اینکه اگر آن مال زودتر به دست ما می رسید قرض را پرداخت می کردیم و خمس به آن تعلق نمی گرفت)
- [سایر] می خواستم بدانم که اشتغال در نهادهایی که بیشتر درآمدهای آنها از راه نامشروع به دست می آید، بطور مثال بانک ها، حرام است یا خیر؟
- [آیت الله بهجت] اگر کسی با حیوان فرد دیگری، عمل نامشروع انجام دهد و صاحب حیوان آن را فروخته باشد، آیا قیمت آن را ضامن است؟ و اگر اظهار کردن آن به صاحب حیوان باعث مفسده و یا شرمندگی باشد، چه باید بکند؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- کسب مال و تجارت باید از راه حلال و مشروع باشد و اگر کسی از راههای حرام مانند قمار، دزدی، ربا، رشوه، غنا، مدح و تقویت ظالم و راههای نامشروع دیگر، مالی به دست آورد، حرام است و ضامن آن میباشد.
- اگر در اثر مسامحه و تخلّف در رانندگی، تصادفی پیش آید و آسیب جانی یا مالی به کسی برسد، راننده اتومبیل متخلّف ضامن خواهد بود.
- اگر مالی به انسان ارث برسد و بداند کسی که این مال از او به ارث مانده خُمس آن را نداده، باید خُمس آن را بدهد و نیز اگر در خود آن مال خُمس نباشد ولی انسان بداند کسی که آن مال از او به ارث مانده، خُمس بدهکار است، باید به نسبت سهم الارثی که به وی رسیده، از خمس میّت پرداخت نماید.
- هرگاه انسان از راه کشاورزی یا تجارت یا صنعت یا کسبهای دیگر مالی به دست آورد، اگرچه مثلاً نماز و روزه میّتی را بجا آورد و از اجرت آن مالی تهیّه کند، چنانچه آن مال از مخارج سال خود و اشخاص تحت تکفّل او بیشتر باشد، باید خمس (یعنی یک پنجم) آن را به دستوری که گفته خواهد شد، بدهد.
- اگر مقداری از مال میّت در دست وصی تلف شود، چنانچه در نگهداری آن کوتاهی کرده و یا تعدّی نموده باشد مثلاً میّت وصیّت کرده باشد که فلان مقدار به فقرای فلان شهر بده و او مال را به شهر دیگر برده و در راه از بین رفته باشد ضامن است و اگر کوتاهی نکرده و تعدّی هم ننموده باشد، ضامن نیست.
- اگر امین، مانند کسی که مالی به عاریه یا ودیعه در دست اوست، منکر مالی گردد که در اختیار اوست، از زمان انکار در حکم غاصب است. همچنین سلطه بدون مجوّز بر مال دیگری در حکم غصب است.
- اگر وکیل در نگهداری مالی که در اختیار اوست کوتاهی نکند و غیر از تصرّفی که به او اجازه دادهاند، تصرّف دیگری در آن ننماید و اتّفاقاً آن مال از بین برود، ضامن نیست.
- اگر هنگام دفاع با رعایت مراتب آن به شخص تجاوزگر زیان مالی و جانی یا نقص عضو وارد شود، دفاع کننده ضامن نیست؛ ولی اگر درجات خفیف تر یا فرار میسّر باشد و دفاع کننده هم متوجّه این جهت بوده و با این حال به مراحل بالاتر و شدیدتر عمل نموده باشد، ضامن است و در هر صورت اگر از سوی مهاجم به دفاع کننده خسارتی برسد، شخص مهاجم ضامن است.
- اگر از کافر یا کسی که به دادن خُمس عقیده ندارد، مالی به دست انسان آید، واجب نیست خُمس آن را بدهد.
- اگر انسان ضامن شود که بدهیِ کسی را بدهد، نمیتواند از ضامن شدن خود برگردد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مظاهری] اگر از کافر یا کسی که به دادن خمس عقیده ندارد مالی به دست انسان برسد، واجب نیست خمس آن را بدهد.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] هرگاه دکتر به مریض بگوید که اگر ضرری به تو برسد ضامن نیستم؛ در صورتی که دقت و احتیاط خودرا بکند و به مریض ضرری برسد یا بمیرد؛ دکتر اگرچه به دست خود دوا داده باشد ضامن نیست.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر مالی به ارث به او برسد وبداند کسی که این مال از او به ارث رسیده خمس آن را نداده، باید خمس آن را بدهد و نیز اگر در خود آن مال خمس نباشد ولی انسان بداند کسی که آن مال از او به ارث رسیده، خمسبدهکار است، باید ذمّه میّت را فارغ نماید از مالی که به او تعلّق گرفتهاست.
- [آیت الله مظاهری] اگر با رعایت مراتب دفاع، به طرف خسارت مالی یا نقص عضو وارد شود یا کشته شود، انسان ضامن نیست.
- [آیت الله مظاهری] اگر مالک مالی را به عامل بدهد که با آن کار کند آن مال در دست عامل امانت است و اگر تلف شد عامل ضامن نیست، و اگر شرط ضمان کند معامله صحیح است و شرط، ضمان آور نیست گرچه آن شرط در ضمن عقد دیگری باشد، بنابراین اگر مال تلف شد از مال مالک رفته است و ضمانی بر عامل نیست.
- [آیت الله سبحانی] اگر از غیر کسب مالی به دست آورد; مثلاً چیزی به او ببخشند واجب است خمس آن را بدهد و همچنین هر نوع درآمدی که از ناحیه غیرکسب به دست بیاید، مثلاً چیزی از طریق وصیت به او برسد و یا مهریه ای که زن از شوهر می گیرد، فقط ارثی که از نزدیکان به انسان برسد خمس ندارد.
- [آیت الله بروجردی] کفالت آن است که انسان ضامن شود که هر وقت طلبکار بدهکار را خواست به دست او بدهد و به کسی که این طور ضامن میشود، کفیل میگویند.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر مالی به ارث به او برسد و بداند کسی که این مال از او به ارث رسیده خمس آن را نداده ؛ باید خمس آن را بدهد و نیز اگر در خود آن مال خمسی نباشد ولی انسان بداند کسی که آن مال از او به ارث رسیده ، خمس بدهکار است ، باید خمس را از مال او بدهد .
- [آیت الله بروجردی] اگر مالی به ارث به او برسد و بداند کسی که این مال از او به ارث رسیده خمس آن را نداده، باید خمس آن را بدهد و نیز اگر در خود آن مال خمس نباشد، ولی انسان [وارث] بداند کسی که آن مال از او به ارث رسیده، خمس بدهکار است، باید خمس را از مال او بدهد.
- [امام خمینی] اگر مالی به ارث به او برسد، و بداند کسی که این مال از او به ارث رسیده خمس آن را نداده، باید خمس آن را بدهد. و نیز اگر در خود آن مال خمس نباشد ولی انسان بداند کسی که آن مال از او به ارث رسیده، خمس بدهکار است،باید خمس را از مال او بدهد.